Morgunblaðið - 10.11.1991, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. NÓVEMBER 1991
19
þetta svæði að einu atvinnusvæði.
En þau verða ekki að veruleika
fyrr en eftir 4 ár a.m.k. og meðan
verða Súgfirðingar að þreyja þorr-
ann og góuna. „Fyrir okkur eru
næstu fjögur ár ansi langur tími til
að halda öllu gangandi hér,” segir
Lilja.
Lilja segir að Súgfirðingar séu
mjög sárir yfir þeirri umræðu sem
orðið hefur í þjóðfélaginu um að
leggja eigi plássið af. „Gjaldeyris-
sköpun á einstakling er með því
hæsta sem gerist á landinu hér á
Suðureyri og plássið hefur skilað
til þjóðarbúsins gífurlegum gjald-
eyristekjum á liðnum árum,” segir
hún. „Við teljum að við þurfum
ekki að skammast okkur fyrir
vinnuframlag okkar til þjóðfélags-
ins.”
Ömurlegt að vera rekin heim
Við eina af þremur götum Suður-
eyrar stendur lítið og huggulegt
timburhús, sem á þessum stað er
þó svo til verðlaus eign. Þar búa
hjónin Arnfríður „Sísí” Gunnars-
dóttir og Jens Ásmundarson og er
húsið afrakstur ævistarfs þeirra, en
hún hefur unnið sem fískverkakona
hjá Freyju frá árinu 1967 og hann
starfar þar sem vélstjóri, eftir að
hafa verið sjómaður um árabil. Þau
hafa verið búsett á Suðureyri und-
anfarin 27 ár, hún er frá Reykjavík
en hann frá Neskaupstað.
Sísí segir að hún sé hræddust
um að ekki verði næg vinna á staðn-
um eftir að yfirstjórn Freyju verður
flutt yfír á ísafjörð, en Jens bætir
því við að hann hafi heyrt því fleygt
að öllum verði tryggð átta tíma
vinna á dag og gott sé ef svo er.
„Annars fannst mér Ömurlegt að
vera rekin heim- úr vinnunni og
þurfa svo að vera kauplaus í fjórar
vikur þar til ég fór á atvinnuleysis-
„Mér finnst alveg
út í hött að ganga
að sölunni sökum
þessfjölda af
fólki sem missir
vinnu sína hér í
plássinu, fyrir ut-
an okkurátogar-
anum/’
„Ég held að málið
sé samt ekki það
að fólkið pakki
saman og fari í
vetur, heldur
hugsar sitt mál
betur f ram á
næsta vor.”
Sigurður Haraldsson háseti á togaranum:„Gott ef traustir menn taka
við stjórn fyrirtækisins.” \
Baldur Jóns-
son: „Betri er
hálfur skaði en
allur.”
Gestur Kristinsson: „Aðgerðir of litlar og koma of seint.”
bætur,” segir Sísí. „Á öllum þeim
árum, sem við höfum búið hérna,
fínnst mér aldrei hafa verið jafn-
mikil óvissa um framtíð okkar og
nú. Hér hefur alltaf verið mikil
vinna og mikið atvinnuöryggi og
fremur kvartað yfír mikilli vinnu
en hitt. Fólk óttast nú að það geti
ekki lifað hér af vinnu sinni í fram-
tíðinni.”
Jens heldur enn starfi sínu sem
vélstjóri hjá Freyju, en aðspurð um
hvernig hún eyði tíma sínum í at-
vinnuleysinu segir Sísí að hún sé
að læra ensku þessa stundina „og
svo er ég að dunda við að prjóna á
mig peysu. Við erum níu saman
hérna konurnar sem lærum ensk-
una, en kennarinn er stúlka frá
Nýja Sjálandi, sem settist hér að
fyrir nokkrum árum,” segir hún.
„En svo verðum við að passa okkur
í fjármálunum og maður má ekki
eyða einni einustu krónu í óþarfa.”
Jens bætir því við að það sé langt
frá því að þau svelti, enda sé hann
skotmaður. Og það kvöld sem við
Morgunblaðsmenn litum til þeirra
var steikt hávella á boðstólum, hinn
besti matur að sögn Jens.
í máli Sísí kemur fram, að eftir
að vinna lagðist niður hjá Freyju
fyrir tveimur mánuðum hafí sumar
konurnar í plássinu verið duglegar
við að fara í gönguferðir. „Nokkrar
þeirra ganga allt að átta kílómetr-
um á dag en algengastir eru fjög-
urra kílómetra göngutúrar,” segir
Sísí. „Annars er vandamálið ekki
það að finna sér eitthvað við að
vera. Það tínist alltaf eitthvað til.”
Ógeðfellt að vera á
atvinnuleysisbótum
Ingibjörg Guðmundsdóttir er 24
ára gömul fiskverkakona, sem nú
reynir að láta enda ná saman á
atvinnuleysisbótum á Suðureyri.
„Mér finnst ógeðfellt að setja nafn
mitt á atvinnuleysisbætur,” segir
Ingibjörg. „Mér líður eins og aum-
ingja eða þurfalingi, sem er upp á
náð annarra komin. Ég vil ekki trúa
því að þetta ástand vari mikið leng-
ur. Hugsunin hefur alltaf verið sú,
að þetta bjargist í næstu viku, en
þessar næstu vikur eru að verða
ansL margar.”
Ingibjörg er fædd og uppalin á
Suðureyri og hefur unnið í Freyju
á milli þess sem hún hefur flakkað
um heiminn. Hún segist vel geta
hugsað sér að setjast að á Suður-
eyri, ef skilyrði myndu batna aðeins
ef fleira ungt fólki hefði einnig
áhuga á þessu. „Ég gæti vel hugs-
að mér að búa hérna ef atvinnu-
öryggið væri meira, en fram að
þessu hefur þetta verið staður til
að afla sér peninga til að gera eitt-
hvað annað,” segir hún. „Meðan
þú ert hérna eyðir þú engu, því það
hefur ekkert verið til að eyða í.
Peningamar sem ég hef afiað mér
hér hafa farið í ferðalög. Núna iendi
ég svo í því að verða strand á staðn-
um.”
Undir niðri kraumar reiðin
Einn þeirra sem man tímana
tvenna á Suðureyri er Gestur Krist-
insson, sem flutti úr Dýrafirði í
plássið árið 1954. Hann var sjómað-
ur fram til ársins 1975, en hefur á
seinni árum starfað hjá Orkubúi
Vestfjarða. Hann minnist óteljandi
aðgerða til að bjarga rekstri Freyju,
Bergþór Guðmundsson:„Tek
þeirri vinnu sem’ býðst.”
Snorri Sturluson: „Salan setur all-
ar íjárhagsáætlanir sveitarsjóðs úr
skorðum.”
Lilja Rafney: „Finnst vera uggur í
fólki vegna óvissu um framtíðina.”
en kann ekki skil á af hveiju ekki
hefur tekist betur til. „Kannski er
málið að þessar aðgerðir hafa alltaf
verið of litlar og komið of seint,”
segir Gestur. „En þetta hefur leitt
af sér upplausn hjá fólki og undir
niðri kraumar reiðin í því, þar sem
það veit ekki hvað það á að gera.
Þegar Sambandið tók við fyrirtæk-
inu uppúr 1980 var sagt að aðeins
væri til ein leið fyrir Freyju og það
væri uppávið. Reyndin hefur svo
orðið sú að fyrirtækinu tókst að
sökkva enn neðar. Og það hangir
kannski á þeirri spýtu að á þessum
árum, sem liðin eru, höfum við séð
Sambandsrisann liðast í sundur. En
þessi eilífa biðstaða hefur sett mark
sitt; á sálarlíf fólks hór.”
í máli Gests kemur fram að það
sé hans persónulega skoðun að
hvergi sé betra að sækja sjó en ein-
mitt frá Suðureyri, því af útgerðar-
stöðum á Vestfjörðum sé styst að
fara á miðin þaðan, enda sé smá-
bátaútgerð í vexti í plássinu. „En
það þarf fleira að koma til og nú
eru tvö fyrirtæki, sem almennt eru
álitin mjög traust, að kaupa Freyj-
una. Það eru því líkur á að þeim
takist að haida rekstrinum gang-
andi,” segir Gestur.
Skipulögð grisjun á byggð
Baldur Jónsson, forstjóri Freyju,
hefur gegnt því starfí undanfarin
sex ár, en hann var fenginn þangað
út starfi sínu sem deildarstjóri í
sjávarútvegsráðuneytinu. Baldur
segir að hann telji söluna á Freyju
vera skipulagða grisjun á byggð á
Vestfjörðum og það sé ekki tilviljun
að Davíð Oddsson forsætisráðherra
ræddi um að sum pláss ætti að
leggja af um leið og samningsdrög-
in um kaup Norðurtangans og
Frosta lágu fyrir. „En hvað soluna
varðar tel ég að þetta sé hið eina,
sem hægt er að gera í stöðunni,
því betri er hálfur skaði en allur,”
segir Baldur. „Og það má nefna
að kvótinn, sem fylgir Elínu Þor-
bjarnardóttur, helst áfram hér í
héraðinu.”-
Baldur telur að sá afli, sem ætlað
er að verka áfram á Suðureyri,
2.500 tonn, leiði óhjákvæmilega til
þess að fólki hjá Freyju verður
fækkað. Hann nefnir sem dæmi að
þetta magn sé aðeins um 60% af
meðaltali áranna 1986-1989 en hið
sama og vat unnið hjá Freyju á
síðasta ári. Þess ber að geta á
móti að á síðasta ári var togarinn
frá veiðum í þijá mánuði þar sem
hann fór í klössun. „Það liggur ijóst
fyrir að kvótinn, sem fólk hér lifir
af, verður tekinn frá því með söl-
unni og það getur haft ófyrirsjáan-
legar afleiðingar,” segir Baldur.
Horft til jarðganga
Allir þejr, sem við ræddum við á
Suðureyri, nefndu fyrirhuguð jarð-
göng milli plássins og Isafjarðar
sem lausn flestra vandamála, hvað
atvinnu snertir. Hinsvegar verða
þessi göng ekki að veruleika fyrr
en eftir 4 ár. Snorri Sturluson,
sveitarstjóri, segir að miðað við þær
umræður, sem verið hafa í gangi
og fyrirhugaðar samgöngubætur
verði ailt svæðið sem spannar ísa-
fjarðarsýslu orðið að einu sveitarfé-
lagi innan 5-6 ára. Og með tilkomu
jarðganganna verði svæðið eitt at-
vinnusvæði og þá ættu þessir erfíð-
leikar að vera yfirstíganlegir.
„Vandi sveitarfélagsins nú er
gífurlegur og við erum tiltölulega
nýbúnir að komast í gegnum
greiðslustöðvun og skuldbreytingar
með aðstoð félagsmálaráðuneytis-
ins,” segir Snorri. „Við eigum nú
hlutafé að nafnvirði 27,5 milljónir
króna í Freyju og ef það verður
fært niður raskast allar okkar áætl-
anir því þetta er í raun sú upphæð
sem okkur skortir nú.” í máli hans
kemur fram að þar að auki hafi
áætlanir þeirra gert ráð fyrir
óbreyttu atvinnuástandi, en nú liggi
fyrir að togarinn fer á brott og
vinna hjá Freyju minnkar. Forsend-
ur fjárhagsáætlana eru því brostnar
með sölunni á Freyju. „Þetta setur
okkur í erfíða stöðu og við verðum
að fá hagstæðari lán eða meiri nið-
urfellingar á skuldum, en það verð-
ur ekki gengið í þau mál fyrr en
framtíð Freyjunnar liggur endan-
lega fyrir,” segir Snorri.
Sveitarstjórinn bendir á að fínna
megi jákvæða punkta í tilverunni á
Suðureyri og þannig sé ákveðin
uppsveifla í smábátaútgerð frá
staðnum í tengslum við fiskmarkað-
inn á ísafírði. Sjálfur á hann bát
og raunar nýkominn úr róðri er við
ræðum við hann. „Það er mjög stutt
á miðin héðan og gott fískerí og
raunar hvergi betra að halda úti
smábátaútgerð,” segir Snorri.
Er við kveðjum Suðureyri hefur
aðeins bætt í snjóinn á veginum.
Rolluhópinn er hvergi að finna en
á leið okkar úr plássinu ökum við
fram hjá tveimur konum, ijóðum í
kinnum, úr daglegri gönguferð
sinni inn eftír firðinum.