Morgunblaðið - 05.01.1992, Qupperneq 18

18 C
MORGUNBLAÐIÐ FJOLMIÐLAR SUNNUDAQUR 5. JANÚAR 1992
———---------------------------[?i !—f—rm ;-----------
T
f
SJÓNYARP
FRAMIÍDAR
eftjr Helgo Rúnar Óskarsson
„EG VAR að kaupa mér geislaspilara og ætla að eyða deginum í
að læra á hann.“ Þetta voru orð Terry Andersons nokkrum dög-
um eftir að hann var leystur úr haldi eftir rúmlega sex ára gísl-
ingu. I október 1982, tveimur og hálfu ári áður en Anderson var
hnepptur I hald, kynnti Sony fyrsta geislaspilarann. Rúmu ári
áður hafði IBM kynnt fyrstu einkatölvuna. Bæði geislaspilarinn
og einkatölvan hafa náð feikilegri útbreiðslu og þykja sjálfsagðir
hlutir á heimilum margra í dag.
Harrison Ford á FROX-skjánum. Eins og sjá má er lítið niál að
stilla sjónvarpið og myndbandstækið með „hendinni" á skjánum.
Notandinn getur kallað upp sjónvarpsdagsskrána hvenær sem honum
þóknast. Hér sjáum við dagskrá átta bandarískra stöðva (fyrir föstu-
að er ekki ofmælt að
segja að tækni og hraði
ráði ríkjum á okkar tím-
um. Á síðustu árum
hafa framfarimar verið ótrúlegar
og ekkert dregur úr hraðanum og
nýbreytninni. Ný tæki skjóta upp
kollinum örar en orð fá lýst og fólk
má hafa sig allt vð ef það á að
fylgjast með öllum nýjungunum.
Síðasti áratugur færði okkur
geislaspilarann, einkatölvuna og
fleiri tækninýjungar sem hafa vald-
ið straumhvörfum og velta sumir
því fyrir sér hvort þessi áratugur
geri slíkt hið sama. Því er erfitt að
svara en framvísir menn segja ólík-
legt að hægi á framvindunni. Verða
komin ný tæki inn á heimili okkar
eftir tíu ár, tæki sem við höfum
hvorki heyrt né séð áður?
Háskerpusjónvarp
Margir hafa heyrt talað um svo-
kallað háskerpusjónvarp (high-
defmition television) en það er sjón-
varp sem skilar margfalt skarpari
mynd en við þekkjum í dag. Þegar
talað er um skarpleika myndar er
venjulega miðað við línufjölda á
skjánum. Þetta eru láréttar línur
sem ná þvert yfir skjáinn og því
fleiri sem línumar eru, þeim mun
betri eru gæðin. Háskerpusjónvarp-
ið hefur t.d. yfír 1.100 línur (veltur
að vísu á því hvaða kerfí um er að
ræða) en þau sjónvörp sem notuð
eru í dag notast við rúmlega 500
til rúmlega 600 Iínur (PAL, það
kerfí sem við notum hér á landi,
notast við 625). í sumum tilvikum
er því helmingsmunur og jafnvel
meira.
Háskerpusjónvarpið er ennþá í
fæðingu, sem ekki er laus við hríð-
ir og aðra viðeigandi verki. Gífur-
legu fjármagni hefur verið varið í
rannsóknir og þróanir á háskerpu-
sjónvarpinu síðustu 20 árin og hafa
Japanir verið þar fremstir í flokki.
En það er ekki alltaf best að vera
fyrstur með tækninýjungamar og
sú virðist raunin í þetta skiptið.
Bandaríkjamenn hafa oft og tíð-
um verið fyrstir fram á sjónarsviðið
með tækninýjungar en aðrir fylgt
í kjölfarið þegar mestu erfíðleikarn-
ir eru að baki, tekið yfir þróunina
og oft og tíðum náð betri árangri.
Bandaríkjamenn vom til dæmis
fljótir að færa sér sjónvarpstæknina
í nyt og réðu lögum og lofum á
heimamarkaði til langs tíma. En
Japanir unnu stöðugt að bættum
gæðum á tækjum sínum og í dag
eru japönsk sjónvörp allsráðandi á
Bandaríkjamarkaði og þykja bera
af öðrum tækjum.
Hvað varðar háskerpusjónvarpið,
era Japanir búnir að ganga í gegn-
um mestu erfiðleikana og bendir
ýmislegt til þess að Bandaríkja-
menn ætli að læra af mistökum
„vina“ sinna í austri og gera betur.
Þetta kann að hljóma undarlega en
þegar Japanir hófu að þróa há-
skerpusjónvarpið var stafræn tækni
(digital technology), sú tækni sem
allar nútímatölvur byggjast á,
skammt á veg komin. Stafræn
tækni hafði hins vegar tekið fram-
föram þegar Bandaríkjamenn fóra
að hugsa sér til hreyfíngs í þróun
háskerpusjónvarpsins. Þar sem
Bandaríkjamenn hafa verið leiðandi
í tölvuiðnaðinum búa þeir yfír góðri
þekkingú á starfrænni tækni sem
nýtist þeim vel við þróun nýja sjón-
varpsins.
Árið 1989 hófu Japanir daglegar
útsendingar á efni fyrir háskerpu-
sjónvarp. Til að byija með var að-
eins send út ein klukkustund en
nýlega var útsendingum fjölgað í
átta stundir. Hins vegar fara
Bandaríkjamenn hægar í sakimar.
Sérstök nefnd hefur nú verið sett
í að vega og meta hvaða stefnu
eigi að taka í sjónvarpsmálunum.
Eitt aðalverkefni nefndarinnar er
að velja það kerfí sem nota á í fram-
tíðinni. Nefndin hefur úr sex kerf-
um að velja, fímm frá heimamönn-
um, sem reyndar era í samstarfi
við Evrópumenn með tvö kerfi, og
einu frá Japan. Tvö kerfí hafa þeg-
ar verið skoðuð ýtarlega, kerfí
Japananna og eitt frá heimamönn-
um og Evrópubúum. Bæði þessi
kerfí era stafræn og telja frammá-
menn í tækniheiminum að þau eigi
lítinn grandvöll fyrir sér. Heima-
menn hafa því trompin á sinni
hendi. Starfrænu kerfín fjögur
verða skoðuð gaumgæfilega fram
í júní á næsta ári.
Meðal þeirra fyrirtækja og stofn-
anna sem hafa Iagt fram tillögur
að nýjum kerfum eru General Instr-
uments og MIT (með tvo kerfí);
Zenith Electronic og AT&T: Sam-
off, Philips, Thomson og NBC; og
að lokum NHK (Japan Broadcast-
ing). Nefndin gerir ráð fyrir að
skila lokaáliti árið 1993. Það er
gífurlega mikið í húfí fyrir Banda-
ríkjamenn og segja sumir að nú sé
stóra tækifærið að vinna aftur þá
markaðshlutdeild, a.m.k. að hluta
til, sem þeir misstu til Japana.
Fari svo að bandaríska fjölmiðla-
nefndin velji eitt af kerfum heima-
manna verða japönsku rafeindaris-
amir að sækja um leyfí hjá Banda-
ríkjamönnum til að fá að framleiða
sjónvarpstæki fyrir viðkomandi
daginn 17. maí 1991).
kerfí. Þetta gæti leitt til þess að
bandarískir sjónvarpsframleiðendur
næðu forskoti á keppinauta sína frá
Japan. Menn era samt ekki á einu
máli hvað þetta varðar. Ýmsir halda
því fram að Bandaríkjamenn kunni
ekki lengur að framleiða almennileg
sjónvörp. Japanir séu áratugum á
undan þegar framleiðsla á sjónvörp-
um sé annars vegar, hvort sem um
sé að ræða þessi gömlu eða nýju
háskerpusjónvörpin.
Það er ólíklegt að Bandaríkja-
menn fá að njóta háskerpunnar inni
í stofu hjá sér á næstunni. Bjartsýn-
ustu menn spá því að fyrstu há-
skerpusjónvörpin komi á markað
árið 1995 og er áætlað að þau
muni kosta um 3.500 dali (210.000
ísl. krónur). Það verður því tæpast
fyrr en einhvem tímann á næstu
öld að háskerpusjónvörp verða al-
gengari en þau sjónvörp sem við
þekkjum í dag.
FROX-kerfið
Eins og komið hefur fram verða
sjónvarpskerfi framtíðarinnar lík-
lega byggð á stafrænni tækni, líkt
og nútímatölvur. Bilið á milli sjón-
varpsins og tölvunnar á því eftir
að minnka. Nokkrir ganga svo langt
að segja að í framtíðinni verði sjón-
varpið og heimilistölvan eitt og
sama tækið. Þetta er ekki fjarlægur
draumur þar sem Bandaríkjamenn
geta nú þegar horft á sjónvarp í
gegnum glugga á tölvuskjánum,
sem hægt er að stækka og minnka
eftir vild.
Annað sem rennir stoðum undir
samruna sjónvarps og tölvu er nýj-
Réttur er settur
í beinni útsendingu
eftir írisi Erlingsdóttur
RETTARHOLD í beinni útsendingu verða líklega fastir liðir á sjón-
varpsdagskrá Bandaríkjamanna. Mál Williams Kennedy Smith vakti
slíka athygli að flestir sérfræðingar á sviði fjölmiðla telja að ekki
verði til baka snúið.
Flestir bandarískir lögfræðingar
eru ánægðir með útsendingar
frá réttarhöldum og segja að þær
muni fræða Bandaríkjamenn um
hvemig réttarkerfið virki í raunveru-
leikanum. En margir hafa áhyggjur
og telja að sjónvarpsstöðvamar muni
aðeins sýna frá réttarhöldum sem
hægt sé að snúa í æsifréttir, eins
og raunin var í máli Williams Smith.
Margir sjónvarpsáhorfendur sáu í
fyrsta sinn raunveraleg réttarhöld í
refsimáli þar sem vitni greindi veru-
lega á um hvað gerðist. Konan sem
ásakaði Smith grét meira eða minna
á meðan lögfræðingur hans, Roy
Black, einn af bestu veijendum í
Bandaríkjunum, bókstaflega tætti
vitnisburð hennar í sundur. Lög-
fræðingar deildu um „reasonable
doubt“ og sönnunarbyrði. En áhorf-
endur sáu einnig og heyrðu vitnis-
burð um nælonsokka, bijóstahald-
ara, sæði og reðurgtöðu.
„Fólk hefur alltaf átt kost á að
fara inn í réttarsal og fylgjast með
réttarhöldum, en fæstir hafa getað
fært sér það í nyt. Nú geta milljón-
ir fært sér þetta í nyt í gegnum sjón-
varpið," sagði einn lögfræðingur í
Flórída f viðtali við Los Angeles Ti-
mes. Fylgjendur sjónvarpsútsend-
inga frá réttarhöldum segja að flest-
ir Bandaríkjamenn hafí skilið og
samþykkt sýknun Williams Kennedy
Smith vegna þess að þeir gátu fylgst
með réttarhöldunum eins og kvið-
dómurinn.
„Ef réttarhöldunum hefði ekki
verið sjónvarpað og Smith hefði ver-
ið sýknaður, hefðu milljónir manna
hugsað sem svo: „Kennedy-fjöl-
skyldan reddaði málinu“,“ sagði Ste-
ven Brill, útgefandi American Lawy-
er Magazine og stofnandi Court
Television Network, sem, eins og
CNN, sjónvarpaði beint frá rétt-
arhöldunum.
„Útsendingar frá réttarhöldum
stuðla að sanngjarnarí réttarhöldum
ef eitthvað er,“ sagði einn lagapró-
fessor. „Þátttakendumir vita að það
er verið að fylgjast með þeim. í
Flórída hefur mikið verið gert af því
að sjónvarpa réttarhöldum og rann-
sóknir hafa sýnt að sjónvarpstöku-
vélar í réttarsalnum hafa engin áhrif
á hvernig réttarhöldin ganga fyrir
sig.“
En ekki voru allir sammála um
gildi þss að sýna beint frá Smith-
réttarhöldunum. „Þetta mál fræddi
engan um réttarkerfíð," sagði Ro-
bert Lichter, framkvæmdastjóri
Center for Media and Public Affairs
í Washington. „Þetta mál snerist um
lauslæti og kynlíf. Hann sagði að
sjónvarpið gæti gegnt fræðsluhlut-
verki en sagðist hafa áhyggjur af
að aðaláherslan yrði á mál sem
væra æsileg. „Þetta mál var ein-
göngu skemmtiefni."
Brill, hjá Couit TV, sagði að reynt
væri að velja mál sem væru mikil-
væg, bæði lagalega og félagslega,
ekki bara mál sem væru „spenn-
Stuðningsmaður faðmar William Kennedy Smith að sér í réttarhléi
á meðan á réttarhöldunum stóð.
andi“. Stöðin hefur óskað eftir að
fá að sjónvarpa frá réttarhöldunum
yfír lögreglumönnunum sem mis-
þyrmdu Rodney King fyrr á árinu.
Bandarískir sjónvarpsáhorfendur
hafa átt þess kost að fylgjast með
fleiri æsilegum málum en réttarhöld-
unum yfír Willy Smith. Milljónir sáu
þegar Elizabeth Broderick, fyrrum
eiginkona Daniels T. Broderick III.
milljónamærings og eins af frægustu
lögmönnum í Kalifomíu, sagði kvið-
dómendum frá því er hún braust inn
í hús fyrram eiginmanns síns 5.
nóvember 1979, gekk rakleitt inn í
svefnherbergi hans og nýju konunn-
ar og skaut hann og konu hans til
bana. Málið vakti gífurlega athygli
í Kaliforníu, reyndar um öll Banda-
ríkin og CBS hefur þegar ákveðið
að gera kvikmynd byggða á þessum
harmleik. Réttarhöldunum, sem lauk
í síðastliðnum mánuði, var sjónvarp-
að í heild sinni, þ.á m. átakanlegum
vitnisburði tveggja dætra Daniels
og Elizabethar Broderick.
Margir efuðust um réttmæti þess
að sjónvarpa vitnisburði dætranna
sem grétu í vitnastúkunni þegar þær
þurftu að rifja upp morðið á föður
sínum og konu hans og andmæltu
því að Elizabeth Broderick skyldi
eftir þennan voðaverknað fá tæki-
færi til að afla sér samúðar hjá sjón-
varpsáhorfendum. En hvað útsend-
ingum leið höfðu kviðdómendur vott
af meðaumkun með eiginkonunni,
sem Dan Broderick yfirgaf fyrir