Morgunblaðið - 23.02.1992, Qupperneq 21

20
ff Jtflf f HtftfSfJíftfrffí tt? f f f * »•* -H’f <Mf» * % ? V** 1 2+ T+ f f if'*5 f!f7TIV9«V » Ht«'P 5 T- ¥ f' S* f T'tf* ** 7 f-WW V* t * J* *<* * If'f'# ▼
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23. FEBRÚAR 1992
mm V m zmw
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23. FEBRUAR 1992

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Áfgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Vaxandi óvissa í
austri
Aþeim stutta tíma sem lið-
inn er frá því að leiðtog-
ar fjögurra lýðvelda stofnuðu
hið svonefnda Samveldi sjálf-
stæðra ríkja á rústum Sovét-
ríkjanna hefur orðið ljóst að
markmið og hagsmunir ríkj-
anna fara ekki saman. Deila
Úkraínumanna og Rússa
magnast stöðugt og fundir
leiðtoga samveldisríkjanna,
sem nú eru orðin 11, hafa
reynst árangurslausir með
öllu.
Raunar virðist sem leiðtog-
ar Rússlands, Úkraínu, Hvíta-
Rússlands og Kazakhstans,
hafi engan veginn haft full-
mótaðar hugmyndir um hver
vera ætti tilgangurinn með
stofnun samveldisins. I þess-
um ijórum lýðveldum er að
fínna þau langdrægu kjarn-
orkuvopn er heyrðu Sovétríkj-
unum til og urðu leiðtogarnir
í upphafi sammála um, að
kjarnorkuheraflinn yrði færð-
ur undir sameiginlega stjórn.
Úfar risu með Úkraínumönn-
um og Rússum er þeir fyrr-
nefndu kröfðust þess að þeim
yrðu fengin yfirráð yfir hluta
Svartahafsflotans en mörg
þeirra skipa er undir hann
heyra geta jafnframt borið
gereyðingarvopn. Ríkin tóku
því næst að deila um yfirráð
yfir Krím-skaga er heyrði
Rússum til allt fram til ársins
1954 er hann var færður und-
ir stjórn Úkraínu. Loks tóku
Úkraínumenn að gera tilkall
til þess hluta vígtóla Sovét-
ríkjanna er finna má á úkra-
ínskri grund og hefur þessi
krafa þeirra stefnt í voða
CFE-sáttmálanum um fækk-
un liðsafla og vppna í Evrópu
auk þess sem ríkin í Mið-Evr-
ópu, Pólland, Ungverjaland
og Tékkóslóvakía telja rétti-
lega að óvissa þessi geti
reynst ógnun við öryggis-
hagsmuni þeirra.
Fyrir liggur að stjórnvöld
í Úkraínu hyggjast koma upp
400.000 manna herafla og
Rússar hafa gefið til kynna,
að þeir muni gera slíkt hið
sama takist ekki að leysa
deilur þessar. Kannanir sýna,
að mikill meirihluti hermanna
í Sovétríkjunum fyrrverandi
er hlynntur því, að heraflinn
verði áfram undir einni stjórn
og kannanir sýna einnig, að
herinn er fylgjandi því, að-
stofnað verði nýtt ríkjasam-
band á sömu forsendum og
Sovétríkin áður. Þetta ásamt
síversnandi lífskjörum alþýðu
manna eystra hefur ýtt undir
vangaveltur um að valdarán
hersins kunni að vera á næsta
leiti.
Úkraínumenn hafa nú lagt
hald á hluta flughersins, sem
búinn er kjarnorkuvopnum.
Þessi ákvörðun Úkraínu-
manna hefur eðlilega valdið
ugg á Vesturlöndum enda er
hún í litlu samræmi við fyrri
samþykktir og yfirlýsingar
leiðtoga samveldisríkjanna.
Sú ákvörðun yfirvalda í fimm
fyrrum lýðveldum Sovétríkj-
anna að ganga til liðs við Ir-
ani, Tyrki og Pakistana á
vettvangi efnahagsmála kann
einnig að reynast söguleg.
Hermt er að ríki þessi stefni
að því að mynda efnahags-
bandalag ríkja múhameðstrú-
armanna og vitanlega vekur
það athygli að íranir, sem
telja að stjórn efnahagsmála
eigi að lúta lögmálum kórans-
ins, séu að freista þess að
auka áhrif sín og ítök í fyrrum
Asíulýðveldum Sovétríkj-
anna. Þessi ákvörðun gefur
einnig sterklega til kynna að
Asíulýðveldin telji hag sínum
betur borgið með samvinnu
við trúbræður í nágrannaríkj-
unum. Hið sama gildir um
íbúa Moldovu en þar hafa
stjórnarandstæðingar hvatt
til þess að landið verði sam-
einað Rúmeníu og óformlegar
þreifingar í þá veru munu
raunar þegar hafnar.
Þegar horft er til þess er
hér hefur verið rakið að fram-
an er freistandi að álykta sem
svo að Samveldi sjálfstæðra
ríkja verði ekki langlíft.
Óvissan fer vaxandi í austri
og á slíkum tímum er sam-
staða lýðræðisríkjanna sér-
lega mikilvæg, ekki síst fyrir
smáþjóðir sem engu fá breytt
um rás atburða.
DOSTÓ-
• évskí segir í
Bræðunum Karam-
assoff og leggur
söguhetju sinni í
munn að fólk óttist
mest frelsi til að
velja. Kaþólska kirkjan hafi
breytt því í þakkláta, hamingju-
sama þræla með því að taka
ábyrgðina af herðum þess og
axla hana sjálf. Við sjáum þetta
í öllum alræðisríkjum og margir
þegnar velferðarríkis einsog okk-
ar líta því miður sömu augum á
yfirvöld og söguhetja Dostó-
évskís. Ríkisstofnanir njóta ávallt
meira trausts i skoðanakönnun-
um en einkarekstur og má nefna
fjölmiðla í þessu sambandi. Ríkis-
fjölmiðlar standa betur að vígi,
þykja áreiðanlegri, traustari en
þeir fjölmiðlar sem byggja á
einkarekstri og eru ekki hlutlaus
viðrini, heldur taka afstöðu í rit-
stjómargreinum; hafa skoðanir.
Það eykur ekki traustið á DV eða
Morgunblaðinu; því miður. Ég
ætla ekki að fjölyrða frekar um
þetta en minni á að orðin emb-
ætti og ambátt eru rótskyld og
því ekki víst að opinberir starfs-
menn við ríkisfjölmiðla séu fijáls-
ari að sjálfum sér og fordómum
sínum, tilaðmynda í
fréttaflutningi, en
þeir blaðamenn sem
starfa hjá einkaaðil-
um. Hitt er svo ann-
að mál að afskipti
af pólitík ýta ekki
undir traust einsog nú háttar í
þjóðfélaginu. En við lifum nú einu
sinni í pólitísku samfélagi og
enginn alvörufjölmiðill getur haf-
ið sig til heilags anda án þess
taka þátt í þeim leik. Enginn,
nema ríkisfjölmiðlarnir. Hefur
mér þó sýnzt þeir á stundum
hafa meiri skoðanir á stjórnmála-
vafstri en gengur og gerist í pólit-
ískum íjölniiðlum.
FRELSIÐ HEFUR
•þannig margvíslega
merkingu og er ekki allt þarsem
það er séð. Við erum ekki einu
sinni fijáls að því að eldast ekki.
Og við ráðum þvi ekki, hvenær
við deyjum. Þannig er frelsi okk-
ar einsog við sjálf háð takmörk-
unum. En meðan við erum bund-
in þessari jörð er okkur samt
fyrir beztu að framfylgja frelsinu
á forsendum Mílls og annarra
fijálshyggjumanna, hvaðsem
gagnrýnendur þeirra segja.
ANDI ROUSSEAUS
• svífur enn yfír vötnunum
enda hikaði hann ekki sjálfur við
að endurskoða þjóðfélagsafstöðu
sína og horfast í augu við nýjar
hugmyndir og nýjan sannleika.
Það var tvískinnungur í kenning-
um hans; mótsetningar. En mót-
setningamar eru einsog eldur og
ís; á mörkum þessara náttúruafla
er eitthvað að gerast; þar er
hreyfing á sama hátt og þver-
stæður kalla á nýjar hugmyndir;
nýjar spurningar og ný svör.
Það var styrkur Rousseaus en
ekki veikleiki að vera ávallt reiðu-
búinn að endurskoða hugmyndir
sínar og afstöðu og það er í þenn-
an styrkleika sem sagan hefur
sótt mikinn kraft og þau þjóðfé-
lagsöfl sem hafa mótað hana á
þeim tvö hundruð árum sem liðin
eru frá dauða hans. Bæði kenn-
ingar marxista og annarra vinstri
manna um nauðsyn ríkisafskipta
og einstaklingshyggja hægri
manna eiga rætur í fijóu ímynd-
unarafli Rousseaus. Hugmynda-
flug hans er einskonar draumsýn
og forsenda þess þjóðfélags sem
við leitum að.
M.
(meira næsta sunnudag.)
HELGI
spjall
KRISTJÁN RAGNARS-
son, formaður Lands-
sambands íslenzkra
útvegsmanna, sagði í
sjónvarpsviðtali í
fyrrakvöld, að annað
hvort yrðu laun að
lækka eða aðrar að-
gerðir að koma til, sem mundu skerða lífs-
kjör almennings, ef tryggja ætti viðunandi
rekstrargrundvöll sjávarútvegsins. Þessi
sjónarmið formanns LÍÚ komu í framhaldi
af upplýsingum, sem Þorsteinn Pálsson,
sjávarútvegsráðherra, veitti Alþingi sl.
þriðjudag um erfiða rekstrarstöðu sjávar-
útvegsins.
Þorsteinn Pálsson byggði upplýsingar
sínar á mati þeirrar nefndar, sem nú vinn-
ur að endurskoðun fiskveiðistefnunnar og
mótun nýrrar sjávarútvegsstefnu. Þetta
mat nefndarinnar er hins vegar byggt á
framreikningi Þjóðhagsstofnunar á grqin-
argerð um greiðslu- og skuldastöðu fyrir-
tækja í sjávarútvegi á árinu 1990. Sam-
kvæmt þeirri greinargerð áttu 45% fyrir-
tækja í sjávarútvejþ í verulegum greiðslu-
erfiðleikum á árinu 1990. Sjávarútvegs-
ráðherra sagði nú svo komið, að 59% sjáv-
arútvegsfyrirtækja ættu ekki fyrir afborg-
unum og vöxtum og væru á beinni gjald-
þrotabraut.
Þá skýrði Þorsteinn Pálsson Alþingi frá
því, að í byijun janúar hefði sjávarútvegur-
inn í heild verið rekinn með 4% tapi. Út-
gerðin væri rekin með 2% hagnaði, sem
væri fyrst og fremst hagnaður af rekstri
frystitogara, en tap væri á bátaflotanum.
Fiskvinnslan væri rekin með 8% halla,
bæði frysting og söltun.
í framhaldi af þessum upplýsingum
boðaði sjávarútvegsráðherra verðlækkanir
á afurðum okkar á erlendum mörkuðum
á næstunni og sagði: „Hér er um mjög
alvarlegar tölur að ræða en til viðbótar er
á það að líta, að við megum frekar vænta
þess, að verð lækki á mörkuðum á næstu
árum en að það hækki. Ég hef fengið
minnisblað frá Samtökum fiskvinnslu-
stöðva, þar sem reynt er að meta væntan-
legar verðbreytingar á næstu mánuðum
og þar kemur fram, að að mati Samtaka
fiskvinnslustöðva er gert ráð fyrir því,
miðað við óbreytt framboð á fiski, að verð-
lækkanir á botnfiskafurðum á næstu 6-8
mánuðum verði 4-6%. Ef verðþróun verður
með þessum hætti verður hallarekstur
sjávarútvegsins á þessu ári enn meiri en
Þjóðhagsstofnun gerir ráð fyrir. I heild
gæti hallarekstur sjávarútvegsins, ef þess-
ar svartsýnu spár ganga eftir, orðið 7-8%
og halli af fiskvinnslu gæti orðið 12-13%.“
Loks upplýsti sjávarútvegsráðherra í
þessum umræðum á Alþingi, að samkvæmt
niðurstöðum Hagfræðistofnunar Háskóla
íslands á afkomu útgerðarfyrirtækja á sl.
áratug vantaði 50-60 milljarða króna upp
á, að útgerðarfyrirtæki hefðu verið rekin
með eðlilegum hætti og haft eðlilegan
hagnað sl. áratug.
Miðað við þessar upplýsingar er það
auðvitað rétt, sem einhvers staðar var
haft eftir Þorsteini Pálssyni, að þær deil-
ur, sem undanfarnar vikur hafa staðið um
niðurskurð í heilbrigðiskerfinu og skóla-
kerfínu eru smámunir frammi fyrir þeim
vandamálum, sem við er að stríða í sjávar-
útvegi.
Þegar þar við bætist, að atvinnuleysi
fer vaxandi og horfír til stórvandræða í
þeim efnum verður varla um það deilt, að
atvinnumálin er að komast á dagskrá, sem
stórfellt og aðkallandi vandamál.
Á HINN BOGINN
er nauðsynlegt að
ræða ýmsa aðra
þætti í málefnum
sjávarútvegsins en
þá, sem Kristján
Meðaltal
sjávarút-
vegsins
Ragnarsson og Þorsteinn Pálsson hafa
gert að umtalsefni undanfarna daga eða
a.m.k. aðrar hliðar á þeim upplýsingum
og sjónarmiðum, sem þeir hafa sett fram.
Þegar sjávarútvegsráðherra segir, að sjáv-
arútvegurinn í heild hafi verið rekinn með
4% tapi í byijun þessa árs er hann væntan-
lega að rekja meðaltal afkomu sjávarút-
vegsfyrirtækja i landinu. Þegar ráðherrann
segir, að fiskvinnslan sé rekin með 8%
halla er hann væntanlega einnig að tala
um meðaltalsafkomu fiskvinnslufyrir-
tækja.
Þessar meðaltalstölur geta út af fyrir
sig verið gagnlegar og eðliiegur þáttur í
almennum umræðum, þar til kemur að því
að krafizt er ákvarðana um launalækkun
eða aðrar aðgerðir, sem óhjákvæmilega
hafa í för með sér lífskjaraskerðingu fyrir
launafólk. Þegar slíkar kröfur hafa verið
settar fram, geta menn ekki lengur látið
meðaltalstölur duga í umræðum af þessu
tagi, heldur verður að gera kröfu til þess,
að mun sundurgreindari upplýsingar um
afkomu fyrirtækja í sjávarútvegi verði
lagðar á borðið.
Ef meðaltalstap sjávarútvegsfyrirtækja
í heild, þ.e. útgerðar og fiskvinnslu, er 4%,
hvaða sögu segir sú tala um afkomu þriðj-
ungs beztu fyrirtækjanna í þessari grein?
Þær upplýsingar verða að koma fram áður
en failizt er á launalækkun eða aðrar að-
gerðir sem skerða lífskjör fólks. Hvaða
sögu segir þessi tala um afkomu miðlungs-
fyrirtækjanna? Hver er skýringin á slæmri
afkomu lökustu fyrirtækjanna, sem draga
þetta meðaltal mest niður? Það er útilokað
að ræða þessi alvarlegu mál eingöngu á
grundvelli þeirra upplýsinga, sem sjávarút-
vegsráðherra hefur sett fram.
Með sama hætti verður að gera kröfu
til þess, að afkoma útgerðarinnar verði
sundurgreind. Miðað við, að hún er rekin
með 2% hagnaði í byijun ársins, sem sjáv-
arútvegsráðherra segir, að byggist fyrst
og fremst á hagnaði frystitogaranna, er
nauðsynlegt, að upplýst verði hvert hagn-
aðarhlutfall frystitogaranna er, hvert af-
komuhlutfall annarra togara er og þá eft-
ir landsvæðum og hver tapreksturinn er á
bátaflotanum og hvernig hann skiptist
eftir landsvæðum.
Loks dugar ekki að segja það eitt, að
8% halli sé á fiskvinnslu, bæði frystingu
og söltun. Hvað þýðir það varðandi afkomu
þriðjungs beztu fyrirtækjanna, þeirra fyr-
irtækja, sem hafa miðlungsafkomu og
hinna verst settu? Þá fyrst þegar þessar
upplýsingar liggja fyrir er hægt að meta
hversu alvarlegt ástandið í sjávarútvegin-
um raunverulega er og til hvers konar
aðgerða eðlilegt er að grípa.
Þótt þessar upplýsingar liggi ekki enn
fyrir má ætla, að nú eins og jafnan áður
sé afkoma sjávarútvegsfyrirtækja mjög
mismunandi og til þess liggja íjölmargar
ástæður. Ef t.d. þriðjungur þessara fyrir-
tækja er raunverulega gjaldþrota, hvaða
áhrif mundi það hafa á afkomu þeirra
fyrirtækja, sem eftir eru, ef gjaldþrotin
yrðu að veruleika og sá afli, sem þessi
fyrirtæki hafa haft heimild til að sækja á
fiskimiðin færðist yfir til annarra fyrir-
tækja, sem betur eru sett. Mundi slík að-
gerð duga til þess að gjörbreyta afkomu
sjávarútvegsins í landinu?
Þetta má orða með öðrum hætti: er
ekki ljóst, að sjávarútvegurinn er enn að
kljást við afleiðingar alltof mikillar fjár-
festingar á liðnum árum og áratugum,
vandamál, sem menn hafa enn ekki tekið
á? Er hægt að ætlast til þess eina ferðina
enn, að allt launafólk í þessu landi borgi
fyrir þessa offjárfestingu í lækkuðum laun-
um? Er ekki skynsamlegra að taka afleið-
ingum þessarar offjárfestingar í eitt skipti
fyrir öll? Raunar væri það í litlu samræmi
við málflutning bæði sjávarútvegsráðherra
og formanns LÍÚ á undanförnum árum,
að nú verði gripið til kjaraskerðingarað-
gerða til þess að bjarga verst settu og
verst reknu sjávarútvegsfyrirtækjum
landsmanna.
Þetta mál er ekki svo einfalt, að forystu-
menn sjávarútvegsins komi og segi, annað
hvort launalækkun eða aðrar aðgerðir, sem
skerða lífskjörin. Það er löngu tímabært
að horfast í augu við veruleikann og stöðva
rekstur fyrirtækja, sem draga afkomu
greinarinnar í heild niður úr öllu valdi.
Þótt það kosti landsmenn einhveijar fjár-
fúlgur er það betri kostur að fara þá leið
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 22. febrúar
Morgunblaðið/RAX
þegar til lengri tíma er litið auk þess, sem
byrðarnar munu skiptast með öðrum og
eðlilegri hætti á þjóðfélagsþegnana.
I SAMTALI VIÐ
Atvinnu- Morgunblaðið sl.
AlVlllllU miðvikudag fjallaði
leysið Guðmundur J. Guð-
mundsson, formað-'
ur Verkamannafélagsins Dagsbrúnar, um
vaxandi atvinnuleysi og sagði m.a.: „Þetta
er langmesta atvinnuleysi síðan 1969. Nú
eru 200 Dagsbrúnarmenn á atvinnuleysis-
bótum og nokkrir á biðlista. Atvinnuleysið
er eitthvað á milli 200 og 250 manns og
eykst mjög þétt núna. Það er áberandi
seinni hluta janúar og það sem af er febrú-
ar. Ef ekki verður eitthvað að gert spái
ég því, að það verði yfir 400 Dagsbrúnar-
menn orðnir atvinnulausir eftir mánuð og
ef þessi þróun gengur eftir úti á lands-
byggðinni þá verður atvinnuleysið þar
komið upp í 6% fyrr en varir.“
Verði framhald á þessu atvinnuleysi
næstu vikur og mánuði er ljóst, að það
mun marka mjög allar umræður hér um
atvinnumál. Návígið í þessu litla samfélagi
er svo mikið, að við munum eiga mjög
erfitt með að una umtalsverðu atvinnu-
leysi í langan tíma. Eitt er þó tímabundið
atvinnuleysi vegna gæftaleysis eða afla-
tregðu komi upp, annað ef atvinnuleysi
stendur í marga mánuði.
Á undanförnum mánuðum og misserum
hafa staðið yfír markvissar aðgerðir til
þess að draga úr þenslu og hallarekstri
hins opinbera. Ein afleiðing þess efnahags-
ástands, sem hér hefur ríkt er hátt raun-
vaxtastig. Það er öllum ljóst, atvinnurek-
endum, stjórnvöldum, bankamönnum og
öðrum fjármálamönnum, að atvinnulífið
stendur ekki undir þessum raunvöxtum.
Vörn bankanna hefur annars vegar verið
sú, að þeir ráði ekki lengur mestu um
vaxtastigið heldur hinn fijálsi fjármagns-
markaður og hins vegar, að sjávarútvegur-
inn sé fjármagnaður að verulegu leyti með
erlendum lánum og borgi ekki þessa háu
raunvexti. Um það hafa verið skiptar skoð-
anir, en það er auðvitað alveg ljóst, að
margar greinar atvinnulífsins borga þessa
vexti.
í desembermánuði lækkaði bandaríski
seðlabankinn vexti verulega í viðleitni til
þess að hleypa nýjum krafti í atvinnulífið
þar í landi. Afleiðingar núverandi efna-
hagsástands þar fyrir ríkjandi stjórnvöld
má sjá í þeirri útkomu, sem Bush Banda-
ríkjaforseti fékk í forkosningum. í New
Hampshire sl. þriðjudag, og var auðvitað
niðurlægjandi fyrir hann í hæsta máta.
Margt bendir til þess, að háir raunvext-
ir hér á undanförnum mánuðum séu farn-
ir að hafa niðurdrepandi áhrif á atvinnulíf-
ið, atvinnurekendur haldi einfaldlega að
sér höndum á öllum sviðum vegna þess,
að þeir vita, að hver króna, sem þeir taka
að láni leiðir til ófarnaðar fyrir fyrirtæki
þeirra. Leiði hinir háu raunvextir til keðju-
verkandi áhrifa og gjaldþrota í atvinnulíf-
inu geta þeir að lokum leitt til gífurlegra
vandamála í rekstri bankanna sjálfra.
Nú sjást þess merki, að raunvaxtastigið
sé að byija að lækka. Ríkissjóður hefur
gengið á undan með góðu fordæmi, ávöxt-
unarkrafa húsbréfa fer lækkandi og fyrstu
sporin til lækkunar raunvaxta hjá bönkun-
um hafa verið stigin. Óhætt er að full-
yrða, að umtalsverð raunvaxtalækkun sé
algert skilyrði fyrir því, að atvinnulífið
taki við sér og atvinnuleysi minnki.
Verkalýðshreyfingin fer sér hægt í
kjarasamningum. Líklega telja verkalýðs-
foringjarnir betri kost að hafa lausa samn-
inga um þessar mundir en semja um ekki
neitt og leggja slíka samninga fyrir félags-
fundi. Hins vegar er alveg ljóst, að dragi
ekki úr atvinnuleysi alveg á næstunni mun
verkalýðshreyfingin herða mjög kröfur á
hendur ríkisstjórninni um aðgerðir til þess
að draga úr atvinnuleysi. Verkalýðshreyf-
ingin hlýtur að leggja höfuðáherzlu á að
verulega takist að draga úr atvinnuleysi
og búast má við, að verkalýðsforingjarnir
njóti til þess stuðnings vinnuveitenda. Það
getur varla verið markmið Vinnuveitenda-
sambandsins, að allur kraftur verði dreg-
inn úr atvinnulífinu að óbreyttum aðstæð-
um.
Fordæmið
frá 1969
1 KREPPUNNl,
sem stóð frá
1967-1969 kom
upp mikið atvinnu-
leysi. Mest var það
í janúar 1969 og til þess vitnaði Guðmund-
ur J. Guðmundsson í viðtalinu, sem áður
var minnzt á. Viðbrögð Viðreisnarstjórnar-
innar þá voru þau, að setja upp atvinnu-
málanefndir í öllum kjördæmum landsins.
Á vegum þessara nefnda var markvisst
unnið að því að skapa atvinnu. Á þeim
tíma var gripið til margvíslegra aðgerða.
Þá var m.a. ákveðið að útvega fjármagn
til þess að byggja Hótel Esju, en þá stóð
uppsteypt stórhýsi við Suðurlandsbraut,
sem ætlað hafði verið til annarra nota.
Þá var einnig greitt fyrir lánveitingum til
bygginga annarra stórhýsa á Reykjavíkur-
svæðinu.
Nú háttar svo til, að hér er offramboð
á atvinnuhúsnæði. Formaður Dagsbrúnar
taldi jafnvel í fyrrnefndu viðtali, að slíkt
húsnæði þyrfti ekki að byggja fyrr en um
aldamót, svo mikið af því stæði ónotað á
höfuðborgarsvæðinu. Þar af leiðandi er
ljóst, að sérstakar aðgerðir til þess að örva
byggingaframkvæmdir eru tæpast á dag-
skrá.
Hins vegar má varpa því fram til um-
hugsunar, hvort ráðlegt sé að fara út í
stórframkvæmdir í samgöngumálum til
þess að skapa hér atvinnu. Ymsar fram-
kvæmdir á því sviði eru taldar mjög arð-
bærar og fyrir þjóðarbúið í heild er áreiðan-
lega hagkvæmara að greiða fyrir fram-
kvæmdum af því tagi en borga mörg þús-
und atvinnuleysingjum atvinnuleysisbætur
mánuðum saman.
En lykillinn að lausn atvinnumála er
auðvitað að hleypa nýjum krafti í sjávarút-
veginn. Það þýðir hins vegar ekki að gera
það eina ferðina enn án þess að viður-
kenna, að ákveðinn hundraðshluti þeirra
fyrirtækja, sem nú eru í rekstri í sjávarút-
vegi eiga þar ekki lengur erindi og tilraun-
ir til þess að halda þeim á floti verða ein-
ungis til þess að draga úr möguleikum
annarra og betur stæðra fyrirtækja.
Núverandi ríkisstjórn getur ekki leitt
þessi málefni hjá sér. Hún getur hvorki
horft fram hjá vandanum í sjávarútvegin-
um né atvinnuleysinu. Hún verður að hefj-
ast handa nú þegar til þess að ráða bót á
hvoru tveggju. Til þess þarf mikil átök og
mikla vinnu og skynsamlega stefnu. Þess
verður beðið með eftirvæntingu, hvernig
stjórnin bregst við.
„ ... erekkiljóst,
að sjávarútvegur-
inn er enn að
kljást við afleið-
ingar alltof mik-
illar fjárfestingar
á liðnum árum og
áratugum, vanda-
mál, sem menn
hafa enn ekki tek-
ið á? Er hægt að
ætlast til þess eina
ferðina enn, að
allt launafólk í
þessu landi borgi
fyrir þessa offjár-
festingu í lækkuð-
um launum? Er
ekki skynsam-
legra að taka af-
leiðingum þessar-
ar offjárfestingar
í eitt skipti fyrir
öll?“
i
T