Morgunblaðið - 17.10.1992, Blaðsíða 29

verðum stað í umsjá heimafólks.
Það var enginn efi í mínum huga
hvar best væri að byija. Einar og
Steina á Skammadalshóli féllust á
að taka mæli í fóstur til næsta vors.
Tilraunin tókst betur en nokkum
óraði fyrir. Einar sinnti mælingum
af fádæma samviskusemi, svo að
varla féll nokkum tíma klukkustund
úr. Einnig lærði hann undrafljótt
að lesa úr því sem mælirinn sýndi.
Hann lærði að þekkja mismunandi
skjálftabylgjur, og skjálfta frá mis-
munandi skjálftasvæðum þekkti
hann í sundur á svipnum, ekki
ósvipað því sem fjárglöggur bóndi
þekkir í sundur fé frá mismunandi
bæjum og hémðum. Skjálftaritin
úr mælinum urðu honum endalaus
uppspretta hugleiðinga um gerð
jarðskorpunnar, eðli jarðskorpu-
hreyfinganna sem ollu skjálftunum,
og eldvirknina sem sífellt ógnar lífi
og eignum. Mælirinn sýndi líka bíla-
umferð um veginn fram hjá bænum.
Þetta gat glöggur skjálftavörður
nýtt sér. Það gat til dæmis verið
gagnlegt fyrir kúabónda að vita
hvort mjólkurbíllinn væri farinn
fram hjá eða ekki.
Aftur var settur upp mælir haust-
ið 1973 og nú til óákveðins tíma.
Sá mælir skráði meðal annars að-
draganda gossins í Heimaey. Mikill
fy'öldi smárra skjálfta kom fram á
mælinum rúmum sólarhring áður
en gosið braust út. Einar gerði sér
grein fyrir hversu óvenjulegur at-
burður þetta var og túlkaði hann
réttilega sem undanfara eldgoss.
Það var hins vegar ekki fyllilega
ljóst hvar mátti búast við gosinu.
í ljósi þessara jákvæðu reynslu
af mælinum á Skammadalshóli var
hafist handa við að afla §'ár til að
byggja upp net af svipuðum mælum
sem skyldi spanna helstu umbrota-
svæði landsins. Netið var sett upp
í áföngum á árunum 1974-1977.
Hlutur Einars í eflingu skjálftamæl-
inga á Islandi er því verulegur.
Skj álftam æl anetið hefur gefið
ómetanlegar upplýsingar um jarð-
skjálftavirkni í tengslum við jarð-
skorpuhreyfingar og eldvirkni. Þá
gegnir það líka mikilvægu hlutverki
í eftirliti með eldstöðvum. Einar var
alla tíð óþreytandi við að fylgjast
með mælingum og láta vita ef eitt-
hvað óvenjulegt var á seyði, jafnt
að nóttu sem degi. Hann var til
dæmis meðal þeirra fyrstu sem
gerðu viðvart þegar eldgos braust
út í Leirhnjúk við Kröflu 20. desem-
ber 1975, en það markaði upphaf
umbrotanna í Þingeyjarsýslum sem
gjarnan eru kennd við Kröflu. Það
var einnig fyrir árvekni Einars að
litla gosið í Grímsvötnum uppgötv-
aðist áður en ummerki um það fóru
undir snjó. Þegar Einar og Steina
fluttu á elliheimilið í Vík fyrir fáein-
um árum var úr vöndu að ráða.
Einar gegndi svo mikilvægu hlut-
verki í viðvörunarkerfinu að ótækt
þótti að hafa hann mælislausan.
Það varð því úr að mælirinn var
fluttur með til Víkur. Ég hygg að
elliheimilið í Vík hafi verið eina elli-
heimilið í heiminum þar sem jarð-
skjálftamælir þótti sjálfsagður út-
búnaður.
Einar var bóndi og fræðimaður.
Ég ber ekki skynbragð á búskap-
inn, en hitt veit ég, að margur lærð-
ur vísindamaður gæti verið fuil-
sæmdur af því sem eftir Einar ligg-
ur á sviðum vísinda og fræði-
mennsku. Maður kemur í manns
stað segir máltækið, en það er auð-
vitað ekki rétt nema í einhvers kon-
ar meðaltaisskilningi. Einar H. Ein-
arsson var enginn meðalmaður og
skarðið sem hann skilur eftir verður
aldrei fyllt. Ég votta Steinu innilega
hluttekningu mína.
Páll Einarsson.
Einar Halldór Einarsson fæddist
16. apríl 1912 á Skammadalshóli í
Mýrdal. Foreldrar hans voru Einar
bóndi þar, Þorsteinssonar bónda í
Skammadal Jónssonar, og Halldóra
Gunnarsdóttir, bónda í Gunnars-
holti Einarssonar. Einar bjó hjá
foreldrum sínum á Skammdalshóli,
uns hann tók við búi þar 1938.
Einar kvæntist 1943 Steinunni
Stefánsdóttur, bónda að Kálfafelli
í Fljótshverfí Þorvaldssonar. Þau
Steinunn bjuggu á Skammadalshóli
til ársins 1990, er þau fluttu á Hjall-
-MORGUNBLAÐIÐ-LAHGAltDAGUR17:'OKTÓBER1992
Eyjólfur Jóns-
son lögfræðingur
atún, dvalarheimili aldraðra í Vík.
Steinunn lifír mann sinn, en þau
voru bamlaus.
Einar átti ekki kost á langri
skólagöngu, en hugur hans stóð til
fræðistarfa. Hann var listfengur,
málaði myndir og skar út tré, las
og skrifaði mikið um þjóðfræði, en
kunnastur varð hann fyrir áhuga
sinn á náttúrufræði og merk rann-
sóknar- og ritstörf, sem hann vann
á því sviði, einkum jarðfræði. Eng-
inn háskólagenginn jarðfræðingur
bjó yfír jafn víðtækri þekkingu á
jarðfræði umhverfís Mýrdal og Ein-
ar. Athuganir Einars á steingerðum
skeljum í Skammadalskömbum og
í Núpum á Höfðabrekkuheiði urðu
öðrum opinberun. Hið sama má
segja um gjóskulagið í vesturhluta
Mýrdals, sem Einar sýndi að mynd-
ast hefði samfara stórhlaupi undan
Sólheimajökli eftir landnám. Þegar
leitað var aðstoðar bænda við rekst-
ur skjálftamæla til að vakta Kötlu,
var ljóst að Einar yrði þar fremstur
í flokki. Einnig þar varð hann öllum
gleggri á þá og skjálfta sem fram
komu. Einar varaði við skjálftum,
sem honum þóttu undarlegir kvöld-
ið áður en gos kom í Heimaey 1973.
Þá var mælanetið of gisið til að
unnt væri að fínna stað skjálftanna
í tæka tíð, en Einari varð ekki
svefnsamt þá nótt og fékk einnig
staðfest að ótti hans var á rökum
reistur. Með störfum sínum að nátt-
úrufræði reisti Einar sér traustan
minnisvarða. Við minnumst þeirrar
fræðslu sem hann miðlaði okkur
af geislandi áhuga og þökkum hon-
um og Steinunni ánægjulegt sam-
starf á liðnum áratugum.
Sveinbjörn Björnsson.
Einar Halldór Einarsson bóndi
og fræðimaður frá Skammadalshóli
í Mýrdal lést að heimili sínu Hjalla-
túni í Vík þann 7. þ.m. Með honum
er horfínn af sjónarsviði einn síð-
asti fulltrúi þeirra svonefndu ólærðu
bænda vítt og breitt um landið sem
iðkuðu mikilsverð fræðastörf óskyld
daglegu amstri búsýslunnar og Iík-
lega stundum á kostnað hennar.
Fjölþættir hæfíleikar vörðuðu veg-
inn. Jarðfræði var yndi og eftirlæti
Einars og þar náði hann um margt
árangri er jafna má við rannsóknir
háskólamenntaðra manna. Margt
athugaði hann á eigin spýtur í jarð-
fræði Mýrdals og nálægra byggða
og skráði um ritgerðir sem prentað-
ar hafa verið í fræðiritum en jafn-
framt vann hann margt í samvinnu
við vísindamenn svo sem dr. Jó-
hannes Áskelsson og dr. Sigurð
Þórarinsson. Ber þar ekki síst að
nefna öskulagarannsóknir sem líkt
og hafa opnað blaðsíður í löngu
lokaðri bók þjóðarsögunnar. Kjör-
svið í rannsókn voru nærtæk svo
sem sjávarskeljar í Skamma-
dalskömbum og Höfðabrekkuheiði
og gersemin Dyrhólaey í mynni
Mýrdals. Einars verður lengi minnst
með virðingu og þökk á þessu sviði
fræðanna. Um fjölmörg ár önnuð-
ust Einar og Steinunn kona hans
um jarðskjálftamæli á Skamma-
dalshóli og hann fluttist með þeim
inn í íbúð þeirra í Dvalarheimilinu
Hjallatúni.
Annar þáttur í fræðastörfum mun
eigi síður mikils metinn þegar Iitið
er til framtíð. Um áratugi svaraði
Einar spumingaskrám Þjóðmir\ja;
safnsins í ftarlegum ritgerðum. í
spum um sel og selstöður var ekki
látið nægja að skrifa um þann þátt
í búskap Mýrdælinga heldur vom
seltættur einnig mældar og selhúsin
teiknuð upp eins og líklegast var
að þau hefðu litið út. Þessar ritgerð-
ir Einars eru þýðingarmikið framlag
til íslenskrar þjóðháttasögu og að
því hlýtur að koma að þær verði
gefnar út á bók þegar þjóðhátta-
deildin hefst hann um slíka útgáfu
og mun hún ekki vekja minni at-
hygli en bók bóndans á Egilsá í
Skagafirði sem út kom sl. ár.
Mér var það jafnan hugbót og
gróði að hitta Einar að máli. Um
landsins gagn og nauðsynjar gat
verið gott að ræða, um lífíð á líð-
andi stund. Jarðfræði Mýrdals og
Eyjafjalla bar oft á góma en íslensk
þjóðfræði sat í fyrirrúmi á samfund-
um okkar. Einar naut þess að hafa
alist upp með fróðum foreldrum og
hafa tekið vel eftir öllu sem á vegi
hans varð. Hann átti því auðvelt
með að miðla þekkingu á þjóðhátt-
um og gat leyst þar úr margri
spum. Á seinni árum þegar flestir
nærtækir fræðarar mínir voru slitn-
ir af seil skeði það oft að hringt var
í Einar á Hólnum til að leita fræðslu
um það sem ekki lá Ijóst fyrir og
þar fór maður aldrei bónleiður til
búðar. í samskiptum okkar kom og
fleira til. Einar var um áratugi í
stjóm byggðasafnsins í Skógum og
lét sér flestum framar annt um hag
þess og framför. Úr búi hans og
Steinunnar rannu margir góðir
hlutir til safnsins og ég nær gersóp-
aði það að öllum siíkum verðmætum
er þau fluttu til Víkur 1990. Þetta
er mér ljúft og skylt að þakka þeg-
ar leiðir skilja.
Áhugamál Einars vora ótrúlega
fjölþætt og listfengi hans lét að sér
kveða í málverki, tréskurði og ljóð-
list. Bar heimili hans því fagurt
vitni. Hann á nokkur góð ljóð í safn-
ritinu Vestur-Skaftfellsk ljóð sem
út kom 1962 og ljóðabók hans,
Haftórar og hrímbogar, var gefín
út 1976. Náttúravemd var honum
hjartans mál og í anda sá hann
auðnir landsins skrýðast skógi.
Lengi var hann í stjóm Skógræktar-
félags Mýrdælinga sem á sér feg-
urst framtak í skógarreitnum í
Gjögram í Sólheimaheiði. Ungum
gaf honum líkt og sýn til framtíðar-
lands í tijágarðinumm fagra í
mynni Deildarárgils sem faðir hans
annaðist lengi af mildlli natni.
Einar Halldór var fæddur 16.
apríl 1912, sonur Einars Þorsteins-
sonar og Halldóra Gunnarsdóttur á
Skammadalshóli sem þar bjuggu
lengi við góðan orðstír. Man ég þau
vel í hárri elli, Halldóra hýra í bragði
og viðræðugóða í rúminu og Einar,
hinn fumlausa, trausta bónda.
Handaverk hans horfðu við mér á
Hólnum í vel hlöðnum steinveggjum
gamalla húsa.
Einar Halldór kom víða við í
störfum til lands og sjávar. Örlögin
hösluðu honum völl á föðurleifð þar
sem búið var litlu en snotra búi.
Veikindi heijuðu á hann ungan og
þeirra beið hann aldrei fullar bæt-
ur. Hann átti sér margt yndið í
áhugamálum en besta gjöfín sem
lífið gaf honum var eiginkonan
ágæta, Steinunn Stefánsdóttir frá
Kálfafelli í Fljótshverfí, en þau gift-
ust 1943. Hún studdi mann sinn
vel í öllum hans áhugamálum og í
húsi þeirra var öllum vel fagnað er
þar kvöddu dyra. Tengdaforeldra
sína og síðar eiginmann annaðist
Steinunn af mikilli umhyggju í lang-
vinnum veikindum. Þau hjón fluttu
á Dvalarheimilið Hjallatún árið
1990 þar sem vel var að þeim búið.
Ljúft var þeim að fá jörð sína í
hendur fólki sem er þess búið að
skrýða Skammadalshólinn skógi.
Ég sendi Steinunni samúðarkveðju
með þökk fyrir vinsemd margra ára
og bið henni heilla á ófömum vegi.
Þórður Tómasson.
Fæddur 13. október 1920
Dáinn 11. október 1992
Ofur litla vinsemd veitum öðnim af og til
ofurlítinn skilning þeirra ágöllum í vil
ofurlitla hamingju látum eftir okkur sjá
og er við göngum lífsins leið við launin munum fi
(I.Á.)
„Hann afí þinn er dáinn. Hann
dó í dag, ég var þjá honum." Þess-
ar fréttir fékk ég á sunnudags-
kvöldið 11. október, þegar mamma
hringdi í mig þar sem ég var stödd
hjá vinafólki í Noregi. Það er alltaf
erfítt að sætta sig við þegar fólk
deyr sem er manni mjög nákomið
og sér í lagi þegar maður er svo
flarri. Sú einasta hugsun komst að
hjá mér að fara heim til að vera
við útfórina hans afa.
Ég sá afa síðast í lifanda lífí
fyrir réttum tveimur mánuðum,
þegar ég kvaddi hann því ég var á
leið til Noregs á lýðháskóla. Afí var
afar stoltur þegar hann var að segja
fólki frá því að dótturdóttir hans
væri að fara á lýðháskóla. Þama
sá hann æskudraum sinn rætast í
einu af bamabami sínu, en á sínum
tíma hafði hann ekki tök á því að
fara vegna peningaskorts og óeirða
í heiminum.
Afí var mikil bamagæla og
hændust böm gjarnan að honum. Á
hveijum sunnudagsmorgni hitti
hann nokkra félaga sína yfír kaffí-
bolla og spjalli og hafði hann þá
gjaman Sigurð, yngsta bamabam-
ið, með sér, sem þótti ákaflega
gaman og spennandi að fara með
afa í bílaleiguna.
Afi hafði mjög gaman af ferða-
lögum og var mjög ratvís og glögg-
ur. Fyrir um réttu ári hittumst við
í Kaupmannahöfn þar sem hann var
á fundi og ég á leið heim eftir sum-
arfrí. Hann naut þess að sýna okk-
ur systkinunum borgina, sem hann
gjörþekkti. Við fóram á lokakvöldið
í Tívolí og borðuðum í Kínverska
tuminum. Þá sáum við sýningu með
Pjerrot, sem afi kunni vel að meta.
Þetta var síðasta utanfór hans áður
en hann lagði af stað í annað og
meira ferðalag.
Hann fór að kenna sér meins
síðasta vetur og í apríl uppgötvað-
ist að hann var haldinn krabba-
meini. Við þennan banvæna sjúk-
dóm barðist hann hetjulega í þessa
mánuði, en hjartað þoldi ekki álag-
ið af þessari erfiðu lyíjameðferð og
gaf sig á endanum.
Með þessum fátæklegu orðum vil
ég minnast ástkærs afa míns og
þakka fyrir þær stundir sem ég hef
átt með honum og þá sérstaklega
síðustu mánuðina sem hann lifði.
Ragnheiður Jóna.
t
Ástkær eiginkona mín, móðir, tengdamóðir, amma og langamma,
SÓLRÚN ANNA JÓNSDÓTTIR,
Breiðagerði 15,
verður jarðsungin frá Dómkirkjunni mánudaginn 19. október
kl. 13:30.
Ólafur H. Guöbjartsson,
Þórdis T. Ólafsdóttir, Jón Þ. Arason,
Jón H. Ólafsson,
Ástbjörg Ólafsdóttir,
Hansfna Ólafsdóttir,
Esther Ólafsdóttir,
Guðbjartur Á. Ólafsson,
Sólriin A. Ólafsdóttir,
Trausti Ólafsson,
Guöný Davíösdóttir,
Guðmundur Haraldsson,
Ragnar Hafliðason,
Grímkell Arnljótsson,
Elín Kristinsdóttir,
Tina Jory,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Þökkum innilega auðsýnda samúð og hlýhug við andlát og útför
föður okkar, tengdaföður, afa og langafa,
JAKOBS S. J. TRYGGVASONAR,
Hófgerði 9,
Kópavogi.
Tryggvi Jakobsson,
Erlingur Jakobsson,
Helgi J. Jakobsson,
Sigrún Guðmundsdóttir,
Ragnar Guðmundsson,
Eybjörg Einarsdóttir,
Kristjana fsleifsdóttir,
Pálmar Björgvinsson,
Torfhildur Þorvaldsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Þökkum auðsýnda samúð og vinarhug við andlát og útför móður
okkar, tengdamóður, ömmu og langömmu,
JÓNÍNU ÁRNADÓTTUR
frá Vestra Fróðholti,
Rangárvöllum,
Hjallabraut 9,
Þorlákshöfn.
Grétar Þorsteinsson, Elísa Þorsteinsdóttir,
Árni Þorsteinsson, Anna Hjálmarsdóttir,
Gunnar Þorsteinsson, Valgerður Stefánsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð og hlýhug við andlát og
útför eiginmanns míns, föður okkar, tengdaföður og afa,
JÓNASAR ÞÓRÓLFSSONAR,
Lynghaga,
Miklaholtshreppi.
Guðríður Jónsdóttir,
Jón Jónasson, Marfa Steingrfmsdóttir,
Ingibjörg Jónasdóttir, Haukur Júlfusson,
Anna Jónasdóttir, Vilhjálmur Pétursson,
Bryndfs Jónasdóttir, Svavar Þórðarson,
Þórdís Jónasdóttir
og barnabörn.
t
Hjartanlegar þakkir fyrir auðsýnda samúð og vinsemd við andlát
og útför bróður okkar, mágs og vinar,
HJÖRLEIFS KRISTINSSONAR
bónda á Gilsbakka
í Skagafirði.
Eiríkur Kristinsson,
Þorbjörn Kristinsson,
Sveinn Kristinsson, Jóhanna Jónsdóttir,
Jökull Kristinsson,
Aldfs Hjörleifsdóttir,
Jón Hjörleifsson,
Þórdfs Hjörleifsdóttir,
Ásdís Hjörleifsdóttir.