Morgunblaðið - 05.12.1992, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 5. DESEMBER 1992
B 3
Fimm af sjö
meðlimum
barokk-hóps-
ins saman-
komnir á æí-
ingu fyrir að-
ventutónl-
eikana, f.v.
Judith Þor-
bergsson,
Elín Guð-
mundsdóttir,
Camilla Söd-
erberg, Guð-
rún S. Birgis-
dóttir og
Martial
Nardeau.
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Barokktónlist leikin
með borokkhljóðfær-
um ber með sér allt
annan blæ, annan
leik með Ijós og
skugga en þegar hún
er leikin ó nútíma-
hljóðfæri. Eldri hljóð-
færin eru vissulego
hljómminni, en búa
yfir ófrúlegum
þokka.
BAROKK-BRAUÐ
Barokktímabilið í tónlist, er blómgaðist á 17. öld, inn-
leiddi dúr-moll kerfið í söguna, einsöngsrödd varð ráð-
andi þáttur og farið var að taktgreina tónlist og skipta
lagheildinni á áþekkan hátt og setningar gera í tungumál-
inu. Segja má að eiginleg hljóðfæratónlist hafi þá orðið
til með nýjum viðhorfum til hljómskipanar; formbreyting
og framför sem bæði tónskáld og hljóðfærasmiðir áttu
þátt í að þróa. Undanfarin ár hefur hópur tónlistar-
manna komið saman til tónleikahalds ár hvert, og frei-
stað þess að leika barokktónlist á hljóðfæri tímabilsins,
er ljær tónlistinni seiðandi blæ hins upprunalega. í ár
verða flutt tónverk eftir Georg Philipp Telemann, Franc-
esco Geminiani og Louis Couperin á aðventutónleikum í
Laugarneskirkju þriðjudaginn 8. desember kl. 20.30.
JJ
illa Södeberg er leikur
1 1 á blokkflautu, Peter
Tompkins sem leikur
á barokkóbó, Martial Nardeau sem
leikur á barokkflautu, Guðrún S.
Birgisdóttir sem leikur á barokk-
flautu, Judith Þorbergsson sem
leikur á barokkfagott, Ólöf Sesselja
Óskarsdóttir spilar á víóla da
gamba og Elín Guðmundsdóttir á
sembal.
En hvernig vaknaði áhugi tón-
listarmannanna á að leika tónlistina
með upprunalegum hljóðfærum
tímabilsins?
„Áhuginn kviknaði með sam-
starfí okkar Elínar fyrir þremur
árum,“ segir Guðrún S. Birgisdótt-
ir flautuleikari, „þar sem við spiluð-
um barokksónötur, hún á sembal
en ég á nútímaflautu. Þessi tónlist
hafði alltaf höfðað sterklega til
mín, ekki síst vegna þess að barokk
var mjög flautusinnað tímabil í tón-
list. Eftir því sem á leið vaknaði
sú löngun að spila tónlistina á þau
hljóðfæri sem hún var samin fyrir.
Löngunin hlóð upp á sig tónlistar-
mönnum sem höfðu verið að glíma
við gömul hljóðfæri samhliða því
að spila á nútímahljóðfæri, og tón-
leikahald er nú orðinn árviss við-
burður. Það krefst mikillar stúdíu
að spila tónlistina á gömul hljóð-
færi, og segja má að við séum öll
á leiðinni í okkar tilraunum, því við
vitum ekki nákvæmlega hvernig
við eigum að bera okkur að. Bar-
okktónlist leikin með barokkhljóð-
færum ber með sér allt annan blæ,
annan leik með ljós og skugga en
þegar hún er leikin á nútímahljóð-
færi. Sem dæmi má nefna gömb-
una, en fíngrasetning hennar er
allt önnur en sellósins sem Ólöf er
vön að leika á. Eldri hljóðfærin eru
vissulega hljómminni, en búa yfír
ótrúlegum þokka, kannski einmitt
þess vegna. Þau eru í senn vand-
meðfarin og viðkvæm og ósjaldan
kemur eitthvað allt annað fram
þegar við leikum á þau en reiknað
var með. Þótt að tæknilega séð virð-
ist það freistandi, getur maður ekki
snúið til baka eftir að hafa kynnst
gömlu hljóðfærunum. Þetta ert
hluti af því bijálæði eða fullkomn-
unaráráttu sem margir hljómlista-
menn eru haldnir, og miðast að því
að gera hlutina sem réttast. í því
skrefí sem hljóðfæraleikarinn tekur
með því að skipta um tæki, er fólg-
in landkönnun til nýrra vídda. Og
leiðin er löng.“
Fyrsta verkið á efnisskrá að-
ventutónleikanna í Laugames-
kirkju er Sónata í D-dúr fyrir tvær
flautur eftir Telemann (1681-
1767), er þótti einstaklega afkast-
amikið tónskáld á sínum tíma og
samdi meðal annars óperur, kirkju-
lega tónlist og hljóðfæratónlist, og
var einn helsti boðberi rokkókótón-
listarinnar í Þýskalandi, er hratt
að mörgu leyti barokkinu úr vin-
sældarsessi. Sónatan í D-dúr er
einfalt dúó fyrir flautur en innileg
og auðug af laglínum svo líkja má
við dægurtónlist barokktímans, og
í anda hans er mikið jafnræði milli
hljóðfæra. Annað verkið er Sónata
í e-moll fyrir óbó og fylgirödd eftir
Geminani (1687-1762), létt og
skemmtileg ítölsk tónsmíði eftir
tónskáld sem skrifaði yfírleitt verk
fýrir fíðlu, gjaman undir merkjum
kirkjusónötunnar, og samdi gagn-
merka og leiðandi bók um fíðluleik.
Elín Guðmundsdóttir leikur einleik
í þriðja verkinu á efnisskrá; Svítu
ftr. 7 fyrir sembal, eftir Louis Coup-
erin (sem er af frægri ætt tónsmiða
þótt Francois Couperin hafi líkast
til borið höfuð og herðar yfir aðra
þar í bæ), er byijar á fijálslegum
forleik og spilar sig síðan út í flókn-
ari kafla svítunnar. Telemann end-
ar tónleikanna og myndar þannig
nokkurs konar ramma um þá með
Kvartett í d-moll fyrir blokkflautu,
tvær þverflautur og fylgirödd, sem
fenginn er úr „Tafelmusik" tón-
skáldsins, og er að forminu til
kirkjusónata.
Hvað réði efnisvali barokk-hóps-
ins að þessu sinni?
„I ár langaði okkur að bjóða upp
á blandaða kammertónlist," segir
Guðrún, „því barokkið hentar ein-
staklega vel hátíðum sökum jafn-
vægis og friðar er í henni býr og
okkur fínnst ekki veita af að læða
inn í hamaganginn sem fylgir jóla-
haldinu. Segja má að við höfum
bakað barokk-brauð fyrir þessa
hátíð nú og bjóðum fólki að njóta
með okkur.“ SFr
skammt sé til dögunar og ráð-
leggja öllum að hvílast. Sjálfir
segjast þeir þurfa að fara af stað
innan stundar til að leita litla reifa-
barnsins sem sé konungur kon-
unganna.
A meðan konungarnir sofa,
verður móður Amahls litið á allt
gullið og gersemarnar sem kon-
ungarnir hafa meðferðis. Hún velt-
ir því fyrir sér hvort þeir muni
nokkuð taka eftir því þótt hún
hnupli lítilræði til að eiga fyrir
mat handa sér og Amahl. Hún
teygir hendina og snertir gullið,
en þá sprettur þjónn konunganna
upp og stöðvar hana, vekur kon-
ungana og vænir móðurina um
þjófnað. Amahl vaknar og sjá —
kraftaverk hefur gerst — hann er
orðinn heill. Hann þarf ekki lengur
að styðja sig við hækjur. Hann fær
konungana til að gefa móðurinni
grið. Þeir skilja fátækt hennar og
örvæntingu og leyfa henni að
halda gullinu. Þeir álíta að krafta-
verkið sem orðið hefur á Amahl
sé merki frá hinu heilaga barni;
Amahl sé nátengdur því. Hann fer
því með þeim til að votta baminu
þakklæti sitt.
ssv
MENOTTIOG UPPFÆRSLA
ÓPERU SMIÐJUNNAR
ÍTALSK-bandaríska tónskáldið Gian Carlo Menotti er
fæddur 1911 í borginni Cadegliano við Lugano-vatn á
Ítalíu. Faðir hans var vel stæður kaupsýslumaður. Þegar
Menotti innritaðist í Tónlistarskólann I Mílanó, aðeins
13 ára gamall hafði hann þegar samið óperur. 1928 hóf
hann nám við Curtis-tónlistarskólann í Philadelphiu í
Bandaríkjunum og kennari hans þar var Rosario Scal-
ero. Meðal samnemenda og vina Menottis var meðal
annars bandaríska tónskáldið Samuel Barber. Af fræg-
ustu óperum Menottis, ,auk Amahls og næturgestanna,
eru Miðillinn og Konsúllinn.
mahl og næturgestirnir
var fyrst uppfært hér
á íslandi árið 1963 af
Musica Nova. Hún var
tekin upp fyrir Ríkissjónvarpið
1968. I báðum tilfellum var
Magnús Blöndal Jóhannsson,
hljómsveitarstjóri. Svo er einnig
nú í uppfærslu Óperusmiðjunnar.
Leikstjóri er Hávar Siguijónsson,
leikmynd og búningar eru í hönd-
um Helgu Stefánsdóttur. Kons-
ertmeistari er Laufey Sigurðar-
dóttir.
I hlutverki Amahls eru þeir
Hjörtur Þorbjömsson og Jóhann
Menotti
Ari Lárusson. Þeir munu leika
hlutverkið til skiptis. Hlutverk
móðurinnar syngur Jóhanna G.
Linnet. Konungana þijá, Kaspar,
Melchior og Balthasar syngja
þeir Guðlaugur Victorsson,
Ragnar Davíðsson og Stefán
Arngrímsson. Þjón þeirra syngur
Sigurður Sævarsson. Dansarar í
sýningunni eru Hany Hadaya og
Anthony Wood, auk þess sem
kór Óperusmiðjunnar tekur þátt
í flutningnum.
Fmmsýning er í dag, klukkan
17.00, önnur sýning 6. desem-
ber, klukkan 17.00, 3. sýning
laugardaginn 12. desember,
klukkan 17.00 og 4. sýning 13.
desember, klukkan 20.00.