Morgunblaðið - 19.12.1992, Page 2

2 B
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 1992
RONJA
RÆNINGJADÓTTIR
Einhveijum gæti nú vafist
tunga um tönn þegar
þannig er tekið til orða
um eina af sögum Lindgren,
að hún sé ein sú vinsælasta.
Eru þær ekki allar jafnvinsæl-
ar? Lína Langsokkur, Börnin í
Ólátagötu, Emil í Kattholti,
Bræðurnir Ljónshjarta, Elsku
Míó minn, svo einhveijar séu
nefndar, og síðast en ekki síst
Ronja ræningjadóttir. Eitt af
þessum sjaldgæfu nútímaævin-
týrum sem sameinar flest það
besta sem ímyndunarafl kyn-
slóðanna hefur getið af sér.
Þama er hin hugprúða Ronja
og vinir hennar en auðvitað er
misjafn sauður í mörgu fé og
þar birtast rassálfar og ræn-
ingjar, grádvergar og nomir,
að ógleymdum helstu persón-
unum auk Ronju; Birki, Matthí-
asi, Lovísu, Skalla-Pétri,
Borka, Valdísi, Litla-Skratta,
Styrkári, Krák, Bersa og
Breka.
Ronja ræningjadóttir sver
sig svolítið í ætt við „Bróður
minn Ljónshjarta hvað varðar
óbeislað ímyndunaraflið og
ævintýralegt yfirbragðið. I
báðum sögunum er fallegur
boðskapur á ferðinni, að vera
heiðarlegur og ærlegur í þeirra
orða bestu merkingu, en það
sem gefur sögunni um Ronju
gildi — og hinum sögunum líka
— er að boðskapurinn er fólg-
inn í persónunum sjálfum, sum-
ar em ærlegar og aðrar ekki,
og sumar em beinlínis vondar.
En þannig er það líka í raun-
veraleikanum. Lindgren treyst-
ir ungu lesendum/áhorfend-
um/hlustendum sínum til að
draga ályktun sjálfir, í hvort
liðið er betra að skipa sér.
Reyndar er niðurstaðan ávallt
byggð á þeirri ágætu hlut-
drægni höfundarins að hið
góða sigri ávallt að lokum, þó
útlitið sé slæmt á köflum. Það
gerir söguna bara meira spenn-
andi.
Lindgren segir sjálf að í sög-
um sínum sé enginn boðskap-
ur. „Ég skrifa til að skemmta
baminu í sjálfri mér, og ég get
leyft mér að vona að í leiðinni
takist mér að skemmta öðrum
bömum. Mitt einasta haldreipi
við skriftimar er „heiðarleiki"
í listrænni merkingu þess orðs.
En hvað þá með Míó, Bræðuma
Ljónshjarta og Ronju? Hvernig
veit ég allt þetta um Nangiyala
eða Matthíasarskóginn? Svarið
er já, ég veit heilmikið um
þetta. En hvernig ég veit það
er leyndarmálið mitt.“
Astrid Lindgren varð 85 ára
14. nóvember sl. en er enn í
fullu fjöri og önnum kafin. Hún
hefur þó gefíð sér tíma til að
fylgjast nokkuð með uppsetn-
ingunni á Ronju í Borgarieik-
húsinu og Ásdís Skúladóttir
leikstjóri segist hafa sent henni
bréfkom við og við með frá-
sögn af því hvemig miði áfram.
„Það er mjög gott að vita af
þessum áhuga og hlýju í okkar
garð,“ segir Ásdís.
„Eins og og öll góð ævintýri
þá er þetta saga sem á mikið
erindi við okkur öll í dag. Auð-
vitað er þetta ævintýri sem er
skrifað fyrst og fremst fyrir
böm. En það á ekki síður er-
indi við eldra fólkið þar sem
þetta er saga um lífið og dauð-
ann, kærleikann og ástina,
stríð og frið, og þannig fínnst
mér það eiga beina tilvísun í
veröldina okkar,“ segir Ásdís
og bætir því við að hún hafi
lagt sérstaka áherslu á þessa
þætti verksins við uppsetning-
una. „En það vísar okkur leið
og bendir á vonina um hvernig
við getum lifað saman á þess-
ari jörð í sátt og samlyndi hvert
við annað og náttúrana í kring-
um okkur.“
Leikarar í sýningunni era
um tuttugu talsins og með hlut-
verk Ronju fer Sigrún Edda
Bjömsdóttir. í öðrum helstu
hlutverkum era Gunnar Helga-
son, Theodór Júlíusson, Mar-
grét Helga Jóhannsdóttir, Guð-
mundur Ólafsson, Pétur Ein-
arsson, Jón Hjartarson, Árni
Pétur Guðjónsson, Karl Guð-
mundsson o.fl.
Leikstjóri er sem áður sagði
Ásdís Skúladóttir, þýðendur
era Þorleifur Hauksson og
Böðvar Guðmundsson, leik-
mynd og búninga gerir Hlín
Gunnarsdóttir, Margrét Pálma-
dóttir er söngstjóri og Helga
Arnalds sér um brúðugerð.
Tónlistin er eftir hinn
danska Sebastian, sem hefur
um tæplega 20 ára skeið verið
einn fremsti dægurlagasmiður
í Danmörku og vinsældir hans
eru gífurlegar þar í landi. Hann
hefur lítið verið kynntur hér
heima en þó má nefna að tón-
listin í dönsku sjónvarpsþátta-
röðinni um Svein skyttu var
einmitt eftir Sebastian. Fram-
sýning á Ronju ræningjadóttur
verður á annan í jólum á Stóra
sviðinu í Borgarleikhúsinu.
VIÐ ERUM
BÖRN
í SKILNINGI
DR. SIGURBJÖRN Einarsson biskup sendi frá sér tvær
bækur fyrir skemmstu. Önnur nefnist Haustdreifar og inni-
heldur safn erinda, ritgerða og ræðna sem velflestar urðu
til eftir að hann lét af embætti sínu, elsta frá 1980. Vel
mælt nefnist hin bókin er geymir samantekt á tilvitnunum
í skáldskap og orðræðu úr ýmsum heimshornum, ætlað til
íhugunar og dægradvalar. Kristindómur í þeirri mynd sem
landsmenn hafa ræktað og hlúð að um aldir, almenn trúa-
bragðarfræði, trúarbragðasagan og trúarlífssálfræðin eru
Sigurbirni hugstæðir þættir sem hann hefur bæði mótast
af og átt ríkulegan þátt í að móta allt frá því og líkast til
áður en hann var vígður til prests á haustdögum ársins
1938, þá „áhyggjufullur ungur maður“. Koma þessir þætt-
ir skýrt fram þegar bókunum er flett, þótt seint geti þær
talist líkar. En líkindin birtast samt sem áður í víðsýni,
fróðleik og trúarlegum hugleiðingum Sigurbjörns um flest
það er viðkemur tilveru okkar, eða eins og haft er eftir
Viktor Rydberg í Vel mælt: „Hönd hins mikla listamanns
lýtur ekki stjórn hans, heldur æðri máttar og það sem
sýnist vera dyntir ímyndunaraflsins er lögmál hinnar guð-
legu náttúru.“
Eitt er augljóst um trúna: Hún
er alvara. Hvað sem trú kann
að vera að öðru leyti, þá er
hún að eðli til og í grunni sínum
alvara. Sú tilfinning, skynjun eða
vitund, sem getur heitið trú, felur
það í sér, að um sé að ræða alvör-
una sjálfa, eina gagngera alvörumál-
ið.
Þetta tekur til alls lifandi átrúnað-
ar, svo misleit og marglynd sem trú-
arbrögð eru.
Þegar þetta er sagt um trúna er
freistandi að segja um listina: Hún
er leikur.
Ég ætla að falla fyrir þeirri freist-
ingu. Hvað sem list kann að vera
að öðru leyti, þá finnst mér ég sjá
mannsbarnið að leik í öllum hennar
margvíslegu tjáningum."
Ofanskráð er brot af hugleiðing-
um Sigurbjöms um List og trú, er-
indi sem hann flutti á listahátíð í
Reykjavík 4. júní 1990. Tengsl listar
og trúar eru honum hugleikin í
mörgum þeim ræðum og ritsmíðum
sem prentuð eru í bókinni, og síðar
í sama erindi og vitnað var í hér
áðan, segir hann: „Leikurinn í sinni
tiginbomu mannlegu mynd, listin,
Efnið ertíntupp
úr þeim dreifum
sem liggja eftir
mig á teignum, og
vonandi eru strá
þarna sem geta
orðið einhverjum
hey I harðindum.
og alvaran, trúin, héldust í hendur
frá öndverðu. Og það mun mega
fullyrða, að æðri list hafí fæðst af
alvörunni, af trúnni, og dafnað fyrst
í reifum hennar, eins og raunar allt
æðra andlegt líf.“ í spjalli við blaða-
mann varar Sigurbjörn þó við rang-
túlkun þessara orða og segir: „Á
bakvið hvort tveggja er tilfinning
sem á jafn skylt við alvöru og leik.
Er í raun handan hvors tveggja. í
trú og list getur maður lifað áhrif
sem eru þess eðlis að maður veit
ekki hvort á að brosa eða tárast,
hvort á að dansa og syngja eða
hljóðna djúpt. Viðbrögð manneskj-
unnar, þau sem stafa af gjörtækustu
áhrifunum, eiga rætur í innra djúpi
eða þeim æðsta veruleika fyrir ofan
okkur, sem orð og hugtök ná ekki
yfír.“
Hann kemur víðar við og þannig
eru í Haustdreifum hugleiðingar um
trú og trúarlíf, kraftaverk, hugtakið
endurholdgun, bænina, sorgina, jól-
in, dymbilvikuna, upprisu, Guð-
brandsbiblíu og gildi íslenskrar
tungu fyrir kristna trúarumræðu,
Martein Lúther, Hallgrím sálma-
skáld Pétursson, Matthías Jochums-
son, skírnina og margt fleira. Þessar
víðfeðmu hugleiðingar tók Sigur-
björn saman að tilhlutan stjórnar
útgáfufélags þjóðkirkjunnar, Skál-
hoitsútgáfunnar, sem Sigurbjörn var
frumkvöðull að yrði stofnuð, í tilefni
af 80 ára afmæli hans sem var 30.
júní á síðasta ári. „Haustið er nátt-
úrulega komið í lífínu þegar maður
er orðinn áttræður og ári betur,“
segir Sigurbjörn þegar titill bókar-
innar berst í tal, en haustdreifar er
sá afgangur sem verður eftir af
heyinu þegar menn gefa sér ekki
tíma til að fínraka og búið er að
binda bagga og er hirt að endingu
ef mönnum þóknast. „Efnið er tínt
upp úr þeim dreifum sem liggja eft-
ir mig á teignum, og vonandi eru
strá þarna sem geta orðið einhveij-
um hey í harðindum."
- Eru þá hinar fjölbreytilegu
hugleiðingar sem í birtast í Haust-
dreifum, einkum og sér í lagi áhersl-
an á hinu nánu tengsl trúar við allt
spilverk tilverunnar, einhvers konar
þversumma reynslu þinnar sem
prestur, biskup og fræðimaður?
„Ekki vil ég segja það,“ segir Sig-
urbjörn, „í bókinni er engin allsheij-
ar samantekt á lífsstarfí mínu. Á
undanförnum árum hef ég vitaskuld
samið æði margt, af ýmsum tilefnum
og til nota í kirkjunni. En bókin
geymir úrval þess sem safnast hefur
í handraðann á síðustu árum. Efni
sumra erindanna hef ég ekki skrifað
að eigin frumkvæði, heldur hafa
ytri tilefni kallað á þau; óskir og
beiðnir. Þannig eru skrifin um Matt-
RJÓMINN
AF ÞVÍ BESTA
- segir Sigrún Hjálmtýsdóttir um nýútkomna geislaplotu
Nýlega kom út geislaplata með
söng sópransöngkonunnar Sigr-
únar Hjálmtýsdóttur. Platan ber
einfaldlega yfirskriftina Diddú -
Sigrún Hjálmtýsdóttir sópran og
á henni syngur Sigrún 11 þekktar
óperuaríur og 2 sönglög. Flytj-
endur ásamt Sigrúnu eru Þjóðar-
fílharmonían í Litháen og Sinf-
óníuhljómsveit íslands. Stjórn-
andi Sinfóníuhljómsveitar íslands
er Robin Stapleton en Þjóðarfíl-
harmóníunnar þeir J. Domarkas
og Teije Mikkelsen.
að kemur eflaust flatt upp á
marga að þetta er fyrsta
sólóplata Sigrúnar, þvi hún
hefur sungið inn á fjölda hljómplatna
í gegnum árin, en ávallt í félagi við
aðra, þar til nú. „Þessi diskur er
mitt stolt /því þetta er mín fyrsta
sólóplata á lífsleiðinni. Ég gerði aldr-
ei sólóplötu sem dægurlagasöng-
kona þó ég hafi komið víða við sögu
á þeim árum,“ segir Sigrún í sam-
tali við Morgunblaðið.
Á geislaplötunni eru aríur úr
þekktum óperum eftir Puccini,
Verdi, Offenbach, Mozart, Gounod,
Johann Strauss og Donizetti. Einnig
sönglög eftir ítalann Arditi og Rúss-
ann Rachmaninoff. „Ég reyndi að
hafa valið aðgengilegt en um leið
að velja ijómann af því besta sem
ég er að syngja um þessar mundir.
Þetta spannar vítt svið, þar sem
þarna eru aríur úr mjög ólíkum óper-
um og einnig þessi tvö sönglög. Ég
valdi t.a.m. aríur úr öllum óperum
sem ég hef fengið tækifæri til að
syngja hér heirna," segir Sigrún.
En hvað varð til þess að Sigrún
fór alla leið til Litháen að hljóðrita
geislaplötu?
„Þetta kom upphaflega þannig til
að Þjóðarfílarmónían í Litháen leit-