Morgunblaðið - 09.01.1993, Síða 18

18 MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. JANÚAR 1993
Hið fræga hús Antonio Gaudís „Casa Mila“ séð að neðan og ofan.
eftir Braga Ásgeirsson
ÞAÐ ER erfitt að skera úr um hvaða borg geti helst talist borg
ársins 1992, en ætli ekki að Sevilla og Bareelona komi fljótlega
upp í huga flestra. Heimssýningin mikla var í þeirri undurfögru
borg Sevilla, og einhverjir glæsilegustu Ólympíuleikar allra tíma
í Barcelona, höfuðborg Katalóníu, og fljótlega á eftir þeim Ólymp-
íuleikar fatlaða, sem vel var staðið að. Augu allrar heimsbyggðar-
innar beindust að þessum viðburðum, en einnig var til þess tekið
hve Barcelona lagði mikla áherslu á Iistrænu hliðina, ekki þó í
formi samkeppni heldur hvers konar framkvæmda, og minna má
á hina stórglæsilegu opnunarhátið, þar sem fram komu helstu
söngkraftar heimsins sem eiga spánska tungu að móðurmáli.
Greinarhöfundur var staddur í borginni á meðan hluti leika fatl-
aðra stóð yfir, en fylgdist lítið með þeim, því að áhugamál hans
liggja á öðru sviði. En eitt sinn er hann átti leið upp á Montjuich
hæðir, streymdi mikill mannfjöldi upp nýgerðar tröppur er gengu
fyrir rafmagni líkt og gerist í stórverzlunum, brautarstöðvum
og flughöfnum. Er þetta langmesta mannvirki sem ég hef séð
af þessu tagi utan dyra. Fólkið var á leið á Ólympíuleikvanginn
og er ég svo nokkru seinna gekk framhjá honum, tók ég eftir því
að drjúgur mannfjöldi stóð fyrir utan þar sem sjá mátti til risa-
stórs sjónvarpsskerms hinum megin inni á svæðinu. Forvitni mín
var vakin og gekk ég þangað og sá að úrslitin í 400 metra hlaupi
fóru þá fram, og að einn íslendingur var þátttakandi. Landinn,
sem mig minnir að hafi heitið Geir Sverrisson varð svo fjórði,
sem var ágætt afrek og gerði fagran dag enn fegurri.
Aþessum sérstöku
Ólympíuleikum
skeði dálítið,
sem segir okkur
að eðli manna
og samkeppnis-
andi er harla ámóta hjá fötluðum
sem ófötluðum.
Ég las nefnilega nokkrum vik-
um seinna grein í Der Spiegel, er
fjallaði um skó sigurvegaranna í
hástökki og/eða langstökki, en í
ljós kom að þeir voru sérhönnuð
smíð með hugvitsamlegum fjöður-
búnaði sem skaut viðkomandi að-
eins lengra en hinum. Skiljanlega
voru ekki allir jafn himinlifandi
með þessa uppgötvun, og var því
jafnvel haldið fram að notaði t.d.
Carl Lewis slíka skó kæmist hann
auðveldlega vel undir 9 sekúndur
í 100 metra hlaupi! Það virðist
þannig þurfa að líta til fleiri átta
en hormónulyíja og væntanlega
verða slík hjálpargögn á svörtum
lista næst.
íþróttamenn hætta víst aldrei
að reyna að bæta árangurinn með
öllum tiltækum ráðum, og sem
fyrr er enginn annars bróðir í leik.
Það bar mikið á fötluðum í borg-
inni þessa daga, einkum þeim sem
verða að ferðast um í hjólastólum,
mun bæði hafa verið um að ræða
keppendur og áhorfendur, og vafa-
lítið hafa leikamir verið þeim mik-
ið ævintýri og má það vera aðalat-
riðið. Áhuginn mun hafa verið
ótæpilegur meðal fatlaðra og jafn-
vel sá ég nokkra blinda á leið á
leikvanginn.
Ólympíuleikvangurinn er ekki
langt frá stofnun Joan Miró, þang-
að sem ég átti erindi og fyrir neð-
an hæðimar er merk bygging eft-
ir Mies van der Rohe, sem ég fann
ekki frekar en ýmsir aðrir, fyrr
en eftir nokkrar tilraunír og á
meðan ég var að leita fylgdist ég
með miklum Qölda fatlaðra á
hjólastólum og geislaði lífsfjörið
og ákafínn frá þeim mörgum.
Það er fleira en tröppumar, sem
flikkað hefur verið upp á á þessum
slóðum og þannig hefur farið fram
gagnger endurnýjun á hinu mikla
safni Museo de Arte Cataluna, sem
gnæfír eins og ævintýrahöll beint
fyrir ofan þær. Höllin var byggð
í tilefni heimssýningarinnar 1929.
Mikið hefur verið lagt í endursmíð-
ina, en þó var einungis hægri ál-
man opin, svo að ráð má gera
fyrir því að töluvert sé enn ófull-
gert. Hér er talið saman komið
mesta samsafn katalónsk-róman-
skrar listar í veröldinni og það sem
ég sem ég sá af freskum frá 11.
og 12. öld í upprunalegri tækni,
og annarri eldri list var óviðjafn-

La Sagrada Famiglia er byggð í
byggingu alla öldina.
nýgotneskum stíl og hefur verið í
legt. Þar eru og úrvalsverk málara
eins og Velasques, E1 Greco, Ri-
bera og Zurbaran.
Af öðru markverðu má nefna
mikið samsafn af ljósmyndum frá
heimssýningunni 1929 og vígslu
hallarinnar. Fleira sem dijúg
áhersla var lögð á, var að hreinsa
og endurgera merkar opinberar
byggingar og minnismerki- auk
endurbóta á ýmsum umferðaræð-
um.
Með því að skoða þetta safn
ásamt nútímasafninu í Borgar-
garðinum „Parc de la Ciutadella"
fær maður mikilvægar upplýs-
ingar um samhengið og þróun
katalónskrar og jafnframt Spán-
skrar listar.
Barcelona er svo sem margur
veit einnig nefnd borg Gaudís,
vegna hinna mörgu furðulegu
húsa, sem þessi snillingur byggði
á fyrstu árum aldarinnar.
I einu þeirra er nefnist Casa
Milá, var haldin viðamikil sýning
á katalónskri list á þessari öld,
ásamt þeim einstaklingum er á
einhvem hátt tengdust Katalóníu
á ferli sínum. Var sýningin að
sjálfsögðu haldin í tilefni Ólympíu-
leikanna og var í fullum gangi er
mig bar að garði. Þetta reyndist
ein best upp setta sýning sem ég
hafði lengi séð og val listaverka
eftir einstaka myndlistarmenn
mjög vandað. Þannig hef ég aldrei
séð jafn áhrifamikið sýnishom list-
ar Salvador Dalís, en myndverkin
voru frá þroskaárum hans og sum-
ar gerðar undir nokkrum áhrifum
frá Picasso.
Það er til þess tekið hve opinn
Dali var fyrir áhrifum jafn per-
sónulegan stíl og hann þróaði, en
kannski var það einmitt vegna
þess. Hann var í öllu falli ekki að
bisa við afmarkað svið, heldur var
með þreifingar í allar áttir. Á litl-
um sérhönnuðum flötum sjón-
varpsskermi á borði var sýnd súr-
realistísk kvikmynd; er auga er
skorið úr konu og var það mjög
áhrifaríkt.
Gefín hafði verið út fimamikil
sýningarskrá upp á nokkur kíló,
sem var mjög eigulegur gripur,
en því miður var lesmálið einvörð-
ungu á spönsku, sem sjálfsagt
gerði það að verkum að mun færri
keyptu hana, og sá ég eiginlega
engan gera það á meðan ég var
við söludiskinn, en ég dvaldi þar
dijúga stund við að fletta í henni.
Verra var, að ekkert minna rit var
til með ágripskenndum upplýsing-
um um sýninguna og engin póst-
kort. Þetta telst mikill og meinleg-
ur galli á mjög merkri og þýðing-
armikilli framkvæmd.
Það var nokkuð annað að skoða
þessa menningarlegu sýningu, en
sprellið á Dokumenta í Kassel
nokkmm dögum áður, því að hér
var einungis hugsað um að verkin
nytu sín út í æsar og væru sem
aðgengilegust fyrir skoðendur og
gekk dæmið upp eins og best má
verða, en að sjálfsögðu að undan-
skildum fyrrnefndum meinbugum.
Það var ekki nóg að sýnt væri
upphaf módemismans í húsgögn-
um, heldur.var maður staddur inni
í honum þar sem var sjálft hús
Gaudís.
Bygging hússins Casa Milá, sem
stendur á gatnamótum Paeso de
Gracia og Calle Mallorca hófst
árið 1905 og var lokið fimm árum
síðar. Húsið gengur einnig undir
nafninu „Pedrera", sem útleggst
gijótnáma og stafar það af útliti
framhliðarinnar. Hún gengur öll í
bylgjum og húsið í heild er kannski
fullkomnasta dæmið um náttúru-
éftirlíkingar Gaudís, og eins og
segir, er hér um að ræða nokkurs
konar bjarg, sem formað hefur
verið af menskum höndum, með
hellismunnum sem opnast út frá
framhliðinni sem ein sér hefur
mjög öfluga lífræna útgeislan.
Sagt er að hér takist Gaudí,
þessum lokaða og einmana strang-
kaþólska manni, að virkja innstu
lífæðar æskustílsins (Jugendstil,
Art Nouveau), og umbreyta í hrein
og bein lífssanmndi. Ekki þó sem
hagrænt rými, utreiknaðs og af-
markaðs flatarmáls, heldur rými,
sem verður til, þróast um leið og
það breiðir úr sér. Framhliðin ýfist
í röð af bylgjum er fylgja allri