Morgunblaðið - 05.02.1993, Page 10

Myrkir músíkdagar
Rey kj avíkurkvartettinn
________Tóniist
Ragnar Björnsson
Kjarvalsstaðir hýstu tónleika
Reykjavíkurkvartettsins sl. mið-
vikudag. Tónleikamir fóru fram á
gangi hússins, sem alls ekki hent-
ar illa, hvað hljóman snertir, fyrir
tónleika sem þessa. Konur komu
ekki lítið við sögu tónleikanna.
Reykjavíkurkvartettinn er nú
skipaður konum eingöngu. Og
kona var höfundur fyrsta verks-
ins, á efnisskránni. Judith Weir,
frá Skotlandi, átti fyrsta verkið,
strengjakvartett í þremur þáttum,
skrifaðan 1990. Fyrsti þátturinn
byggði á einni hugsun sem óf sig
áfram og eins og þyrlaðist upp
milli hljóðfæranna í lokin. Annar
þátturinn minnti á þjóðlag og, á
sama hátt og fyrsti, fléttaðist
áfram, án þess þó að verða lang-
drenginn. Síðasti þátturinn var
hraður, minnti á dansþátt. Ekki
slæm tónsmíð þótt stundum sakn-
aði maður einhverrar fjölbreytni.
Færeyingar koma kannski ein-
hveijum á óvart á Myrkum músík-
dögum með góðum og framsækn-
um tónskáldum, sem virðiast hafa
handbragðið í hendi sér. Kristinn
Blak átti næsta verk sem hann
kallar „Undirlýsi". Kvartettinn er
í einum þætti og á að lýsa eins
konar ljósbrotum, eftirtektarvert
og mjög vel skrifað verk, þar sem
höfundur kunni að nýta mögu-
leika hljóðfæranna. Þátturinn
mátti þó ekki lengri vera til að
verða ekki langdreginn, en þær
stöllur fjórar skiluðu innihaldi
verksins vel. Þá kom að þætti
Leifs Þórarinssonar, „Strengja-
kvartett nr. 3“ heitir hann, skrif-
aður nú í haust og var hér um
frumflutning að ræða. í huganum
ásakar maður stundum Leif fyrir
að skrifa ekki hraðar og meira,
en vitanlega hefur maður ekkert
leyfi til þess, því hver maður hef-
ur sitt tempó. En Leifur er alltaf
vandaður, spennandi, stundum
svolítið villtur en alltaf forvitnileg-
ur. Hér fóru hlutimir hægt af
stað, eins konar leikur með tón-
bil, temu reyndu að bijótast í
gegn, leikurinn æstist, nær því
villt, en féll aftur í upphaflegar
vangaveltur. Hvert Leifur er að
fara með kvartettinum, er ekki
Leifur Þórarinsson
mitt að svara, en örugglega er
þetta eitt spor á langri göngu.
Hér reyndi stundum mikið á hljóð-
færaleikarana og kannske stóðust
þeir álagið best þegar mest reyndi
á. Síðasta verk tónleikanna var
fjórir þættir fyrir strengjasveit
eftir Hafliða Hallgrímsson. Fyrsti
þátturinn einfaldur vefur á við-
kvæmum tónbilum með fallega
og vel gerða sólórödd fýrir sellóið,
sem Inga Rós spilaði mjög fal-
lega. Annar þátturinn, hægur,
eins og sá fyrsti, og án mikilla
umbrota. Þriðji þátturinn hraður
og kannske best gerður þáttanna
fjögurra, fjórði þátturinn hægur
og leitandi. Hafliði þekkir vitan-
lega vel eðli strokhljóðfæranna
og bám allir þættimir merki þess.
Reykjavíkurkvartettinn skipa nú
Rut Ingólfsdóttir, Júlíana Elín
Kjartansdóttir, Sara Buckley og
Inga Rós Ingólfsdóttir. Tveir af
fjórum spilurunum era sem sagt
nýir. Það tekur tíma að vinna upp
nákvæmt og spennandi kvartett-
spil og vafalaust tekst þessum
fjóram konum að yfirvinna allt
hik, alla feimni við að sleppa skap-
inu lausu, en tömdu. Kvartett er
fjórir sólistar sem hver fyrir sig
getur sprengt af sér öll bönd og
á næsta augnabliki verið þjónn
þess sem situr við hlið hans.
Þau mannlegu mistök urðu í
sambandi við gagnrýni um Auði
Hafsteinsdóttur að út féll heil
málsgrein. Mbl. birti leiðréttingu
og málsgreinina í heild í „leiðrétt-
ingum“ í miðvikudagsblaðinu 3.
febrúar.
Bókakynn-
ingar í Nor-
ræna húsinu
Norræna húsið hefur staðið fyrir
bókakynningum undanfarin ár og
breytir ekki út af vananum nú.
Sendikennarar frá Norðurlönd-
um munu kynna bækur hei-
malanda sinna, sem komu út á
liðnu ári. Kynningarnar standa
yfir allan febrúarmánuð og verða
á laugardögum kl. 16.00. Fyrsta
kynningin er á morgun, laugar-
dag, og er hún helguð Svíþjóð.
Sænski sendikennarinn Ylva Hell-
erud mun fjalla um bækur útgefnar
í Svíþjóð árið 1992, og sænski kvik-
myndagerðarmaðurinn Daniel Berg-
man verður gestur á kynningunni í
tilefni af sýningu myndar hans,
Sunnudagsbarn, í Háskólabíói á
sænskri kvikmyndavika. Sunnu-
dagsbarn er gerð eftir handriti
Ingmars Bergman og byggir á kafla
úr ævisögu hans, Töfralampanum.
Daniel Bergman leikstýrði myndinni
„Ágget“ árið 1987, auk barnamynd-
anna „Kasja Kavat“ og „God natt,
herr luffere.“
----♦ ♦ ♦--
Leikfélag Reykjavíkur
Aukasýningar
Búendur í Villingaholtshreppi
Bókmenntir
Sigurjón Björnsson
Brynjólfur Ámundason: Ábú-
endatal Villingaholtshrepps í
Árnessýslu 1801-1981. Fyrra
bindi. Gefið út á kostnað höfund-
ar. 1983, 448 bls. Síðara bindi.
Útgefandi: Ormstunga. 1992, 283
bls.
Með þessum tveimur bókum,
samtals um 730 bls., hefur Brynjólf-
ur Ámundason lokið greinargerð
sinni um bújarðir og jarðarhluta í
Villingaholtshreppi og ábúendur
þeirra og skyldulið frá árinu 1801.
Þetta er geysimikið verk sem nær
yfir 63 býli. Kirkjur vora tvær í
hreppnum, í Villingaholti og Hró-
arsholti, og er saga þeirra rakin
nokkuð. Abúendatali er þannig
háttað að fyrst er jörðinni lýst,
stærð áður fyrr og áhöfn, mati og
húsakosti á ofanverðri 19. öld. Síð-
an er skrá yfir ábúendur á hverri
jörð í tímaröð. Þá kemur þáttur um
hvem ábúanda og konu hans (eða
eiginmann þegar kona er ábúandi)
og foreldra þeirra. Búnaðarsaga er
rakin og böm upptalin svo og kvon-
fang þeirra þegar um það ræðir.
Oftast er í þáttarlok nokkur frásögn
um ábúendur, stundum löng. Fæð-
Harry Allen
Harry Allen og Frank
Lacy leika á Sólon
BANDARÍSKI tenórsaxafónleik-
arinn Harry AHen leikur á Sólon
íslandus í kvöld. Þá er von á
bandaríska básúnuleikaranum og
söngvaranum Frank Lacy á næst-
unni.
Allen er 25 ára gamall, en leikur
þá tegund djasstónlistar sem mest
var leikin á fjórða og fimmta ára-
tugnum þegar Ben Webster, Cole-
man Hawkins og Lester Young
gerðu garðinn frægan. Saxafónleik-
ur Allen þykir um margt minna á
stíl Websters. Hann kom fyrst fram
opinberlega á Newport-djasshátíð-
inni 1982 og sautján ára gamall
hélt hann í fyrsta sinn tónleika í
New York. Með honum á Sólon leika
Carl Meller á píanó, Þórður Högna-
son á bassa og Steingrímur Guð-
mundsson á trommur.
Frank Lacy, básúnu- og flygil-
hornleikarinn og söngvarinn banda-
ríski, sem lék inn á djassdisk Tóm-
asar R. Einarssonar, Islandsför, í
hitteðfyrra, leikur á tónleikum á
Sólon íslandus 11. og 13. febrúar
nk. og á Höfn í Hornafírði 12. febr-
úar. Hann heldur auk þess fyrirlest-
ur með tóndæmum þriðjudaginn 9.
febrúar í Tónlistarskóla FÍH, Rauða-
gerði 27, kl. 17 og býður Menningar-
stofnun Bandaríkjanna málmblásur-
um, djassleikurum og öðrum að
sækja hann sér að kostnaðarlausu.
Lacy, sem kemur hingað í boði
Menningarstofnunar Bandaríkj-
anna, hefur undanfarið leikið með
Mingus Dynasty-sveitinn. Hann lék
nýverið inn á plötu með saxafónleik-
aranum Bobby Watson, stórsveit
McCoy Tyners og Brass Fantasy-
sveit Lester Bowies.
ingarár (og dagur oftast) ábúenda
og bama þeirra er tilgreint. Mikill
fjöldi mannamynda er í ritinu,
myndir af jörðum bæði gamlar og
nýjar og líkön hafa verið gerð af
gömlum kirkjum sem hér era ágæt-
ar myndir af. í lok síðara bindis er
nafnaskrá fyrir ritið allt.
í blaðaviðtali við höfundinn um
það leyti sem fyrra bindið kom út
segist hann hafa unnið að þessu
verki í átta ár. Þar við bætast svo
ni'u ár þar til síðara bindið kemur
út. Hér er því um að ræða hátt í
tveggja áratuga tómstundavinnu.
Fljótséð er líka við lestur þessa rit-
verks að geysitímafrek nákvæmnis-
vinna hlýtur að liggja að baki. Höf-
undurinn er að vísu hógværðin sjálf
er hann segir: „Ég vona að villum-
ar í þessu riti verði ekki yfirþyrm-
andi ...“ (Formáli fyrra bindis.)
Þrátt fyrir þetta mikla verk
hyggst höfundur ekki leggja árar í
bát: “... áhugi [er] fyrir að rita
þriðja bindið, sem fjalla mun um
ábúendur fyrir 1801, eftir því sem
hægt verður, eigendur jarða og
fleira sem til kann að falla. Mun
því þá fylgja tæmandi nafnaskrá
við fyrri bindin.“ (Eftirmáli síðara
bindis.)
Af þessu ábúendatali má sjá að
í Villingaholtshreppi hafa löngum
verið góðir bændur, búhyggjumenn
miklir, sómakærir og umhyggju-
samir heimilisfeður. Að vísu hafa
þeir stöku sinnum hlaupið útundan
sér í kveimamálum. En ekki finnst
manni það stórfenglegt hafandi
nýlesið Skagfirskar æviskrár yfir
19. öldina. Fátt er hér og um ill-
menni og drykkjusvola. Þá verður
hlutur húsfreyjunnar góður í þessu
ritverki, sýnu betri en í mörgum
hliðstæðum ritum. Virðist höfundur
hafa gert sér far um að gleyma
ekki konunum. Er það vel. Ein-
kenni á þessum skrifum er hversu
höfundur er umtalsgóður. Hann á
bersýnilega auðveldara með að
greina frá kostum manna en göll-
um. Granar mann að stundum
sleppi hann umsögn þegar fátt gott
er að segja.
Ekki er þó fyrir að synja að
stundum koma dálítið meinlegar
athugasemdir, en aldrei án þess að
þær eigi fullan rétt á sér. T.a.m.
þessi: „Hún er sögð hafa verið hið
mesta gæðablóð og eitthvað fleira
hefur verið við hana því að eftirtald-
ir bændur áttu með henni eitt barn
hver . . . [þrír bændur nafngreind-
ir]. Hún var fyrir þessar barneignir
sínar uppnefnd og kölluð „Barna-
Tobba“, en bændumir gyrtu upp
um sig og fengu af þessu engin
uppnefni." (Fyrra bindi, 281. bls.)
vegna mikill-
ar aðsóknar
Brynjólfur Ámundason
Margt skemmtilegt flýtur með í
þessum þáttum, svo sem tvö bréf
sr. Tómasar Guðmundssonar til
háyfirvalda um hrasanir sóknar-
bama. Nokkuð kátleg era þau/
Draugasögur eru fáeinar, atvikalýs-
ingar og tilsvör. Þetta er því ekki
leiðinlegur lestur, þó að mest sé að
sjálfsögðu um upptalningar.
Vel hefur verið að útgáfu staðið.
Ritvillur og prentvillur era fáar (á
einum stað hafa þó víxlast nöfn
undir myndum) og bækurnar era
prentaðar á góðan pappír sem fara
vel með myndir.
LEIKFÉLAG Reykjavíkur verð-
ur með aukasýningar á Tsjek-
hov-veislunni um helgina og í
næstu viku eru það allra siðustu
sýningar á þessum verkum. Sýn-
ingar á Platanov verða föstu-
dagskvöldið 5. febrúar, miðviku-
dagskvöldið 10. og laugardags-
kvöldið 13. febrúar kl. 20.
Vanja frændi verður sýndur
laugardagskvöldið 6. febrúar,
föstudagskvöldið 12. ogsunnudags-
kvöldið 14. febrúar. Leikfélagi
Reykjavíkur hefur verið boðið að
koma með báðar sýningar á leiklist-
arhátið í Rúmeníu í apríl nk.
Hingað til lands kom um daginn
rúmenski leikstjórinn og leikhús-
stjórinn, Alexa Visarion, en hann
er leikhússtjóri Dramatíska leik-
hússins í Brazov í Rúmeníu og leik-
hússtjóri Róman-Ameríska E.
O’Neill leikhússins í Búkarest auk
þess að vera stjórnandi árlegrar
leiklistarhátíðar í Brazov. Hátíð
þessi er einn stærsti leiklistarvið-
burður í gömlu A-Evrópu og þang-
að er boðið sýningum frá öllum
heimshlutum. Sjálfur hefur Alexa
Visarion unnið sem leikstjóri í fjöl-
mörgum löndum í Evrópu, Asíu og
Ameríku og m.a. sett upp öll leik-
rit Antons Tsjekhovs. Er það Leik-
félagi Reykjavíkur mikill heiður að
vera boðið til þessarar hátíðar.
(Fréttatilkynning)
Fimmtugasta sýning á Ríta
gengur menntaveginn
Þjóðleikhúsið sýnir í kvöld,
föstudag, 50. sýning á gaman-
leikritinu Ríta gengur mennta-
veginn eftir breska leikskáldið
WiIIy Russell á Litla sviðinu.
Leikritið var frumsýnt í haust
eftir leikför um suðurland og
hefur verið uppselt á nær allar
sýningar.
Ríta gengur menntaveginn seg-
ir frá hárgreiðslukonunni Rítu
sem er ósátt við hlutskipti sitt við
í lífinu. Hún tekur að sækja bók-
menntatíma hjá drykkfelldum og
miðaldra háskólakennara, sem er
sárlega misboðið að þurfa að eyða
tíma í menningarsnauða
snyrtidömu, segir í fréttatilkynn-
ingu frá Þjóðleikhúsinu. Ríta
reynist hins vegar ekki öll þar sem
hún er séð og þegar á líður er
spuming hver hafi kennt hveijum.
Með hlutverk kennarans fer
Amar Jónsson, Tinna Gunnlaugs-
Tinna Gunnlaugsdóttir í hlut-
verki menningarsnauðu
snyrtidömunnar Rítu.
dóttir leikur Rítu, og María Krist-
jánsdóttir leikstýrir verkinu.