Morgunblaðið - 07.03.1993, Blaðsíða 10

10 B
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7. MARZ 1993
Rætt
vióJakob
Magnús-
son, menn-
ingarfull-
trúai
Lundúnum
eftir Súsönnu Svovarsdóttur
ÞEIR eru líklega fáir sem
gera sér grein fyrir því
hversu mikil vinna liggur
á bak við það ferli að koma
vinnu listamanna á fram-
færi. Meðal listamanna eru
margir kallaðir til en fáir
útvaldir og það getur farið
eftir stefnum og straumum
hvunndagsins, í hvaða
mynd hinn almenni áhorf-
andi vill sjá listina birtast.
Sumir vilja að leiklistin
passi inn í formúlu Arist-
ótelesar um harmleiki,
myndlistin sé oliumálverk
á striga, tónlistin hafi skilj-
anlega laglínu og texta í
takt. Aðrir vilja stöðuga
uppreisn; form harmleiks-
ins brotið niður og skila-
boð höfundar í „sketsum“
í leiklistinni, ekkert nema
nýlist með meiningum í
myndlistinni og tilraunir
með þanþol mannsraddar
og hljóðfæra í tónlistinni.
Svo eru enn aðrir sem eru
til í að skoðá allt þarna á
milli.
(lestir hafa einhveija skoð-
un á listum og þær skoð-
anir eru óteljandi og við
getum sagt okkur það
sjálf að þegar við ætlum
að koma íslenskri list á fram-
færi erlendis, hjá milljóna-
þjóðum, þarfnast það töluvert
flóknara skipulags en þegar
við viljum að listviðburður
fréttist hér heima.
Það sætti töluverðri gagn-
rýni þegar Jakob Frímann
Magnússon var ráðinn menn-
ingarfulltrúi við íslenska
sendiráðið í London fyrir
rúmu ári og í munnmælum
komu upp allar aðrar skýring-
ar á þeirri ráðningu en sú að
hann væri einfaldlega rétti
maðurinn í starfíð og að í ís-
lenskri listaflóru væru verð-
mæti sem okkur bæri að koma
á framfæri, rétt eins og hveij-
um öðrum góðum afla vegna
þess að íslensk listsköpun í
dag er niðurstaða áralangrar
ræktunar, vemdunar, þekk-
ingaraukningar og harðrar
vinnu.
Og ekki hefur Jakob setið
auðum höndum þann tíma
sem hann hefur starfað í
London. Mér hafði verið sagt
að hann væri frekur og auð-
vitað í neikvæðri merkingu,
en þegar við fórum að tala
saman, velti ég því fýrir mér
að frekja væri ekki galli, held-
ur kannski eðlisþáttur sem
hefur kosti og galla. Ef frekja
er þá til. Það er augljóst að
Jakob er ákveðinn, fylginn sér
og sínum, vinnuþjarkur með
ótrúlegt úthald, hugmynda-
ríkur og fljótur að átta sig á
því hveijir eru mikilvægir í
því að hjálpa honum að koma
íslenskri list á framfæri. Það
þarf varla mikið meira til að
standa undir nafni í því starfi
sem hann hefur með höndum.
Ég er að velta þessu fyrir
mér um leið og ég fer í gegn-
um bæklinga sem hafa verið
gefnir út af sendiráðinu í
Lundúnum vegna norrænnar
listahátíðar sem haldin var
þar í haust. Þar komu meðal
annars fram Bamakór Kárs-
ness undir stjóm Þórunnar
Bjömsdóttur, Marteinn Hun-
ger Friðriksson, orgelleikari,
Sigrún Eðvaldsdóttir, fíðlu-
leikari með Robin Koh sem
meðleikara, Síðan skein sól,
Infemo 5, Islandica, Hilmar
Öm Hilmarsson, Sverrir Guð-
jónsson, Áshildur Haralds-
dóttir, flautuleikari, með Love
Derwinger sem meðleikara,
Gunnar Guðbjömsson, tenór,
Jónas Ingimundarson, píanó-
leikari, Guðmundur Stein-
grímsson, jassari, jasskvart-
ettinn Súld, Blásarakvintett
Reykjavíkur, kynnt voru verk
tónskáldanna Þorkels Sigur-
bjömssonar, Áskels Mássonar
og Karólínu Eiríksdóttur, KK
tróð upp, Pétur Jónasson gít-
arleikari lék á tónleikum, sem
og Mezzoforte o.fl. o.fl.
Myndlistin skipaði stóran
sess á hátíðinni og sýningar
voru haldnar á verkum Jó-
hannesar S. Kjarvals, Svavars
Guðnasonar, Sigurðar Guð-
mundssonar, Huldu Hákon,
Karólínu Lárusdóttur, Magn-
úsar Kjartanssonar, Tolla,
Páls Guðmundssonar frá
Húsafelli, Koggu, Sverris Ól-
afssonar, Eddu Jónsdóttur,
Skúlínu Kjartansdóttur, Guð-
rúnar Nielsen, Sigrúnar
Steinþórsdóttur, Egils Eð-
varðssonar og Péturs Hall-
dórssonar, auk þess sem sýn-
ing var haldin á ljósmyndum
Guðmundar Ingólfssonar,
Nönnu Bisp Buchert, Páls
Stefánssonar og Ragnars
Axelssonar.
Kvikmyndimar skipuðu
einnig sinn sess á hátíðinni
og sýndar voru myndir Frið-
riks Þórs Friðrikssonar, meðal
þeirra Böm náttúrunnar og
myndir eftir Júlíus Kemp,
Kristínu Jóhannesdóttur, Ág-
úst Guðmundsson, Þorgeir
Þorgeirsson, Ara Kristinsson,
Sigurð Öm Brynjólfsson, Lár-
us Ými Óskarsson, Hrafn
Gunnlaugsson Ingu Lísu
Middleton og Þorstein Jóns-
son. Auk ótal fyrirlestra um
norræna hugsun og vitund,
listsköpun og lífsviðhorf, voru
sýnd tvö leikrit, Bandaman-
nasaga eftir Svein Einarsson
og Eg er meistarinn eftir
Hrafnhildi G. Hagalín.
Og starfsemin heldur
áfram, vegna þess að íslenska
sendiráðið hefur, að frum-
kvæði Jakobs, tekið á leigu
gallerí við Butler’s Wharf í
Lundúnum. Húsnæðið er stórt
og rúmgott, hæfilega hrátt til
að þar megi fremja hverskon-
ar listgjöminga og ákaflega
vel staðsett við Thamesá,
handan árinnar skammt frá
„Tower of London."
Um það leyti sem ég heim-
sótti heimsborgina á dögun-
um var að birtast frábær
gagnrýni á verk Páls Guð-
mundssonar frá Húsafelli í
breskum blöðum. Hann hefur
verið með sýningu á gijót-
skúlptúrum, ákaflega falleg-
um og vel unnum, meira að
segja fyrir okkur sem búum
hér í gijótinu. Þetta er þjóð-
legt gijót.
„Þeir sem þora að vera
þjóðlegir, virðast höfða sterk-
lega til fólks í dag,“ segir
Jakob, „Um leið og hátæknin
á sviði samgangna og alþjóð-
legrar fjölmiðlunar hefur á
vissan hátt eflt samkennd og
meðvitund fólks um „heims-
þorpið“ sem svo er stundum
nefnt, þá hefur sú tækni að
sama skapi smám saman ver-
ið að valta yfír sérkenni þjóð-
anna. Þær hæðir og hólar sem
ennþá er að fínna í þjóðar-
þorpinu þykja forvitnilegar og
okkur ber að sjálfsögðu að
standa dyggan vörð um það
sem okkur tilheyrir í því sam-
bandi.“
Nú? Ég hélt að okkur heima
þætti þjóðlegt púkó.
„Það hygg ég sé að breyt-
ast um leið og menn eru að
átta sig á að því getur falist
styrkur að vera þjóðlegur.
Eins fínnst mér vaxandi fjöldi
íslenskra listamanna líta á
það sem sjálfsagðan og eðli-
legan hlut að sá fræjum sínum
annars staðar en í túninu
heima.“
Ert það þú sem ert að
breyta afstöðunni?
„Verði sú starfsemi sem ég
stunda hér til þess að mætum
mönnum og konum hlaupi
kapp í kinnar fremur en hitt,
þá er það einhvers virði á
annars erfiðum tímum. Að
fara í víking er íslendingum
þrátt fýrir allt eðlislægt. Á
harðnandi tímum mun sú eðl-
ishvöt verða okkur til bjargar
því á meðan Grænfriðungar
og aðrir sækja að okkur af
legi og alþjóðlegir fjölmiðla-
risar úr lofti, þá er sóknin
besta vörnin."
Nú lítur þetta allt mjög
áreynslulaust út fyrir okkur
heima. Við fréttum bara af
listamönnum á ferð í Lundún-
um. Hvað liggur á bak við
þetta allt? i hveiju felst hin
raunverulega vinna þín?
„Auk útgáfu- og dreifing-
arleiða ritmáls, myndmáls og
tónmáls sem mikil vinna ligg-
ur í að opna og greiða, þá
hefur farið töluverður tími í
að byggja upp galleríið, se við
hleyptum af stokkunum sl.
haust. í sambandi við það og
annað, þarf að byggja upp
sambönd við dagblöð og tíma-
rit, útvarp og sjónvarp og sem
flesta þá aðila sem fjalla um
list. Hér eru hundruð gallería
og flest með margra ára for-
skot á okkur. Þegar við opn-
uðum hér, buðum við fulltrú-
um frá Times, Telegraph, Fin-
ancial Times, Independent,
Evening Standard og Spectat-
or að koma. The Times, Fin-
ancial Times og Spectator
sendu sína menn og það má
út af fyrir sig teljast ágætis
byijun. Auk þess gerði viku-
ritið „What’s on“ sýningunni
skil, sem og BBC, LBC og
GLR útvarpsstöðvamar og
Sky sjónvarpið."
Nú, annað sem fylgir mínu
starfi eru t.d. samskipti við
listamennina eða listmiðlar-
ana heima, skipulagning
flutninga, trygginga, prentun,
póstun, auglýsingar, bækling-
ar, veggspjöld. Smáatriðin í
sambandi við hveija sýningu
eða uppákomu em óteljandi
og eins gott að sofna ekki
verðinum.
Er þetta í verkahring sendi-
ráða?
„Ég lít svo á, að minnsta
kosti þ.ar til umboðsmenn em
komnir til sögunnar sem auð-
vitað er eitt að markmiðum
okkar starfsemi. Ég tel það
tvímælalaust mjög þýðingar-
mikinn þátt í rekstri hvers
sendiráðs að þar sé unnin
markviss vinna á sviði menn-
ingar og íjölmiðlunar. Slík
starfsemi er eitt að því sem
réttlætir tilveru þierra jafnt
hjá okkur sem öðmm þjóð-
um.“
En þú talar um þjóðlegt.
Eiga okkar þjóðlegu einkenni
eitthvert erindi til heimsborg-
arinnar?
„Þetta er einstaklingsbund-
ið. Margir íslenskir listamenn
em komnir langt í listsköpun
sinni og standast fyllilega
samanburð við listamenn ann-
ara þjóða. Svo eru þeir sem
em nógu þjóðlegir til að vera
alþjóðlegir. Hvað sem því líður
er attént full ástæða til að
máta okkur við aðrar þjóðir
og átta okkur á því hvar við
stöndum um leið og við leitum
nýrra leiða fyrir okkar list.“
Þú segir að starfsemi sem
þessi réttlæti rekstur sendi-
ráða í dag. Geta sendiherrar
ekki séð um þetta?
„Nei. Sendiherrar hafa
virðingarstöðu og það er ekki
við hæfi að þeir stundi beina
markaðssetningu og sölu-
mennsku. Hinsvegar er nauð-
synlegt að hafa sendiráð á bak
við þessa starfsemi og hvað
mínu starfi viðvíkur skiptir
sköpum að íslenski sendiherr-
ann í London hefur stutt með
ráðum og dáðum það sem
færst hefur verið í fang.“
Ætti þessi staða ekki að
vera til við öll sendiráð?
„Jú og þannig væri það ef
ég réði. Annars em ýmsir
góðir menn að starfa að þess-
um málum hjá utanríkisþjón-
ustunni. Meðal annarra em
þeir mjög virkir í Bonn, þeir
Guðni Bragason og Hjálmar
V. Hannesson. Þar er heilmik-
ið prógram að fara í gang í
sumar. Þá vil ég nefna sendi-
herrana Ólaf Egilsson, Einar
Benediktsson, Sigríði Snæv-
arr og svo Bjarna Vestmann,
sem sinnir menningar-, upp-
lýsinga- og fjölmiðladeildinni
i ráðuneytinu heima.
Hvað er framundan hjá
þér?
„Eitt af markmiðum okkar
núna er að vinna langtíma-
áætlun í dreifingu kvikmynda.
Kvikmyndagerð heima er
komin á það stig að við erum
með söluhæfa framleiðslu.
Hér í Lundúnum voru sýndar
16 íslenskar kvikmyndir fýrir
jól og þeim var geysilega vel
tekið.“
Hvað með bækur og plötur?
„Það er að skapast raun-
hæfur grundvöllur fyrir dreif-
ingu íslenskrar tónlistar og
ritverka á enskumælandi
mörkuðum þar sem við kom-
um til með að annast vissa
þætti svo sem kynningu og
hluta skipulagningar en hér-
lend fyrirtæki framleiðslu,
dreifingu, markaðssetningu
og auglýsingar á eigin kostn-
að. Það kemur auðvitað að
því að farið verður að líta á
þennan málaflokk sem sjálf-
sagðan hluta af okkar útflutn-
ingi sem ætti þá heima í sam-
einuðu Útflutnings- og Ferða-
málaráði. Sjálfur er ég mjög
fylgjandi því að setja menn-
ingarmálin, ferðamálin og
markaðsmálin undir einn hatt
og leggja þannig saman kraft-
ana með dugmiklum útsend-
urum í helstu borgum heims
þar sem til mikils er að vinna.“
Að lokum Jakob, hvað er á
döfínni á næstuni í galleríinu
í Butler’s Wharf?
„Sýningu þeirra Koggu,
Magnúsar Kjartanssonar,
Páls Guðmundssonar, Tolla,
Eddu Jónsdóttur og Sverris
Ólafssonar, sem var sú sem
við hófum starfsemi gallerís-
ins með, hefur nú verið boðið
til að minnsta kosti sex borga
víðsvegar um Bretland ,og
skipulagning þeirrar ferðar
heyrir undir okkur. í síðustu
viku lauk sýningu íslenskrar
myndlistarkonu sem búsett
er í Bretlandi, Nönnu Bjöms-
dóttur, og nú um helgina,
laugardaginn 6. mars, verður
opnuð glæsileg sýning á verk-
um þeirra Sigurðar Örlygs-
sonar og Jón Axels Björnsson-
ar. I apríl er svo fyrirhuguð
sýning á verkum Tuma Magn-
ússonar, Kristjáns Stein-
gríms, Daníels Magnússonar
og Hrafnkels Sigurðssonar."