Morgunblaðið - 31.07.1993, Qupperneq 2

2 B
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. JULI 1993
þeirra í skrautlegum klippimyndaáhrifum, hvort
sem bindiefnið er lím eða litir eins og oftast.
í lokin bendir Homung á að myndir Errós hafí
enga miðju og fjölþættni þeirra geri þær næstum
óviðráðanlegar og órýnanlegar, því loftnet Errós
virðist taka á móti öllu. En þó að þær virðist
næstum þreytandi í myndgnótt sinni, þá séu þær
glæsilegar og áhrifamiklar. „Ef nokkur sjming á
Charlottenborg hefur átt erindi til unga fólksins,
þá er það þessi um Erró, íslendinginn sem yfirgaf
fjarlægu eldfjallaeyjuna sína til þess að sökkva sér
í listasöguna, stórpólitíkina og afþreyingariðnað-
inn, þar til hann gat að lokum vitnað í þetta þrennt
í metratali og öllum regnbogans litum. Eins og
Erró málar er hvorki hægt að fá yfirlit yfir hann
né láta sér sjást yfir hann; það er heimurinn séður
úr hringekju og eins og allar sirkusskemmtanir
er það að minnsta kosti viðburður, svo lengi sem
hjólin snúast og ferðin stendur yfir.. .
%
Skrásetjari raunveruleikans
í Jyllands-Posten talar Bent Irve um listamann-
inn sem skrásetjara, en þó að hann skírskoti til
raunverulegra atburða skuli enginn halda að sög-
uraar í myndunum séu raunverulegar og að hægt
sé að draga ákveðnar niðurstöður af þeim. Þannig
vinni Erró ekki heldur fái allar þær mótsagna-
kenndu upplýsingar, sem felist í myndunum, og
eigin hugdettur listamannsins leyfi til að komast
að samtímis. Samkvæmt Irve er aðferð Errós
mynd-myndimar, myndir af myndum, og það ein-
kenni hans að mála ekki einstaka afmarkaða hluti,
heldur allt á hreyfingu og flugi, í óreiðu og þrengsl-
um, sem gerist samtímis, en geti samt ekki verið
í samhengi. Myndir hans beri vott um þá sársauka-
fullu byrði að gera marga hluti samtímis.
Irve finnst eitthvað uppreisnargjarnt og stríðið
við hvemig Erró meðhöndli sögubrotin, hið
sprengda samhengi, í myndmáli, sem sé sótt í létt-
meti hins staðlaða afþreyingariðnaðar eins og
teiknimyndaseríur. En boðskapur og form eiga
ekki endilega neitt sameiginlegt og á það spilar
Erró, svo tilhneiging áhorfandans sé oft að dæma
myndimar jafn grunnfærnar og efnið sem þær
byggist á. En þó samhengið sé glatað er það ein-
mitt það, sem Erró vill segja í ofgnótt frásagnar
sinnar. Þótt hann geri sér mat úr listamönnum
og verkum þeirra, þá gerir hann það ekki sem
starfsfélagi þeirra, heldur sem aðdáandi þeirra,
túlkandi og glettinn fræðari.
Yfirþyrmandi
í Berlinske Tidende segir Torben Weirup um
verkin að þau séu yfirþyrmandi og alveg um of,
en um leið einföld og skýr. Erró málar þannig að
maður þekkir myndefnið aftur, hvort sem em
stjórnmálamenn, þekkt listaverk eða teiknimynda-
sögur, sem velta fram á léreftinu, svo halda mætti
að Erró fengi á sig kæm fyrir brot á höfundar-
rétti. Erró er ekki einn um að mála hetjur úr teikni-
myndaseríum og Weirap minnir á Roy Lichten-
stein og fleiri, sem hafi tekið einstakar fígúrar og
blásið þær upp á léreftið. En meðan Lichtenstein
reyni á þennan hátt að tæma þessar afþreyingar-
myndir með því að stilla þeim upp sem helgimynd-
um popplistarinnar, þá sé Erró evrópskt af-
sprengi. Samsetning hans á þúsundum mynda sé
bókmenntalegs eðlis, þar sem tími og rúm sé upp-
hafínn og óskyldir atburðir gerist samtímis.
Um myndaflokkana þrjá á sýningunni segir
Weirap: „Vísindaskáldsagnamyndirnar era krökkar
af geimveram og teiknimyndafígúram. Pólitísku
myndimar, sem kannski eru ekki þær áhugaverð-
ustu listrænt séð, en mikilvægar sem tjáning á
afstöðu listamannsins. Og svo mynd-myndimar,
sem gætu leyst plássvandræði listasfna, því þar
málar Erró einfaldlega myndir meistaranna og
raðar þeim saman svo út kemur púsluspil af kjama
viðkomandi listamanns. Myndir Errós era sprottn-
ar upp úr klippimyndum, sem virðast ná sérkenni-
legum þrívíddaráhrifum í nýjustu myndunum, með
því að láta myndflötinn bylgjast um eins og farið
sé um geimtímann." Sýningin er eins og sköpuð
fyrir Charlottenborg segir Weirup að lokum.
Stöóug efnisleit
í Information skrifar Ann Lumbye Sörensen að
Erró hafi skapað sér alþjóðlega stöðu með persónu-
legum stíl, sem standi popplistinni næst. Stórar
og sterklitaðar myndir hans segja frá líkt og í
teiknimyndasögu, en á miklu flóknari hátt með
áhrifum frá annarri list og listasögunni. Hann ferð-
ast um í stöðugri leit að áhrifamiklu efni. Lumbye
Sörensen víkur að vinnubrögðum hans og hve
áhrifamikið sé að sjá sjálfar klippimyndimar, sem
hann vinni eftir, því þær séu ekki síður nánar og
ákafar en málverkin. Hún bendir á hve vel mynd-
imar fari í salarkynnunum og hve vel þeim sé
fyrir komið, svo þær hafí rými og hlé, sem sé
nauðsynlegt til að hægt sé að gaumgæfa hveija
mynd fyrir sig. Sýningargestir dvelji líka áberandi
miklu lengur við hveija mynd, en venjulega á sýn-
ingum, segir hún, og það sé aðeins við fyrstu sýn
sem málverkin virðist jafn grannfærin og efnið,
sem liggur þeim til grundvallar.
„Málverkin einkennast af því hve tilvitnanir vísa
til margvíslegra sviða, sem leiðir til flöktandi hug-
renningatengsla í samanjörvuðum andstæðum
myndfrásagnanna, auk þess sem verkin einkenn-
ast af brotakenndri myndbyggingu." Aðferð Errós
sé líka að blanda saman efni víða að, bæði póli-
tísku og listasögulegu, þyrla því saman svo það
endar sem yfirmyndir, myndir af myndum, fullar
af örtröð og óró. Sigrún Davíðsdóttir.
LISTASAFN MARINO
MARINI í FLÓRENZ
EFTIR SIGRÍÐI INGVARSDÓTTUR
í Flórens, hinni gul-
brúnu borg, þarsem
óin Arnó rennur, er að
finna listasafn ítalska
höggmyndarans Mar-
ino Marini (1 90 1 -
1980). Listasafniðerí
hjarta Flórensborgar
ogvaropnaðórið
1988.
Marino Marini hafði
gefið Flórensborg
stórfengleg lista-
verk með því skil-
yrði að þau yrðu
sett í viðeigandi húsnæði. Tíminn
leið og ekkert gerðist í húsnæðis-
málum varðandi listaverkin og
þau höfð í geymslu hér og þar
um borgina. Það var ekki fyrr en
erfingjar hótuðu að taka gjöfina
til baka að Flórensborg tók sig
til og breytti gamalli kirkju í safn
til að hýsa listaverkin. Margvís-
legar breytingar voru gerðar á
kirkjunni í San Pancrazio og henni
breytt í glæsilegt listasafn sem
var opnað árið 1988.
Það voru þeir Lorenzo Papi og
Bruno Sacchi sem hönnuðu safn-
ið. Verkin voru sett upp af Carlo
Pirovano, sem þykir hafa tekist
mjög vel. í safninu eru um 180
listaverk, en það eru höggmyndir,
málverk og teikningar frá mis-
munandi tímabilum sem Marino
Marini ánafnaði Flórensborg.
Listamaðurinn Marino Marini
leit á birtuna sem kjarnarin í túlk-
un verka sinna. I verkunum skynj-
ar áhorfandinn ljósið fyrir bein
áhrif litanna, það er því stundum
eins og hinir ýmsu litir lýsi sjálfir
upp form hlutanna. Það hefur svo
sannarlega verið tekið tillit til
birtunnar í þessu safni. Marino
Marini er án efa einn mikilvæg-
asti myndhöggvari ítala eftir
seinni heimsstyijöldina, hvað
varðar nýjungar og frumlegheit.
A íjórða áratugnum var hann
byijaður að gera tilraunir með uppáhald-
sviðfangsefni sitt, Hestinn og ridda.rann,
sem átti eftir að verða miðpunktur í verkum
hans. Þetta átti líka að tákna ímynd fyrir
þjáningar þessa fólks sem var heimilislaust
í seinni heimsstyijöldinni. Um 1940 er tals-
verð ró yfir þessu viðfangsefni sem varð æ
dramatískra þegar leið á fimmta áratuginn.
Marino Marini fæddist í Pistoia á Italíu
1901. Sextán ára gamall hóf hann listnám
sitt í Flórens. Fljótlega komu fram miklir
hæfileikar að mála og teikna. Á fyrstu
myndunum skynjar maður mikla hæfileika
og mikið litskyn. Hann sagði: „Þegar ég
byija á verki_ sé ég það alltaf fyrst fyrir
mér í litum. Ég veit aldrei hvort það verð-
ur málverk eða teikning.“ Liturinn átti að
verða ljós og ljósið form, og hvert um sig
óaðskiljanlegt frá hinu. Mikill skýrleiki og
rökvísi kom strax fram í fyrstu verkunum.
Hann byijaði að vinna við höggmyndalist
árið 1922, sama ár gerðst hann nemandi
hins fræga listamanns Domencio Trentac-
oste. í upphafí var hann undir sterkum
áhrifum frá Egyptalandi. Etúra heillaði
hann,. „fólkið þama er svo yndislegt, ein-
falt en fágað“, sagði hann. Það fer heldur
ekkert milli mála að gotneski stíllinn og
meistarar endurreisnartímabilsins höfðu
talsverð áhrif á hann.
Hin mikla listamannsgáfa hans, ásamt
miklu og rækilegu námi, hefur skipað verk-
um hans svo auðkennilega stílfestu að eng-
inn sem nokkuð er kunnugur verkum hans
þarf að spyija um höfundinn. Listaverk
La comparsa (1952), olía á striga.
hans, hvort sem um er að ræða höggmynd-
ir eða málverk, eru þannig gerð, að aðeins
einn maður getur hafa gert þau, nefnilega
Marino Marini. í verkum sínum fylgir hann
ekki beinlínis sérstakri listastefnu, tísku
eða isma, skóla eða skipun. Til þess var
hann of sjálfstæður listamaður. Hann var
talinn mikill gáfumaður en hann flangsaði
mannviti sínu lítt opinberlega, eins og það
er kallað.
Árið 1929 flutti hann til Mílanó, þar sem
hann hafði verið skipaður prófessor í högg-
myndalist við listaháskólann Villa Reale í
Monza.
Marino Marini virtist fara fyrirhafnar-
laust í gegnum breytingar á listferli sínum,
eða eins og hann sagði sjálfur: „Ég komst
í gegnum þær án umbrota. Það er menning-
in og litirnir í náttúrunni sem hafa djúp-
stæð áhrif á mig.“ Þarna átti hann við
Tuskaní-hérað, sem hann hélt alla tíð
tryggð við.
Árið 1929 kom fyrsta höggmyndin eftir
hann sem vakti verulega athygli. Það var
„Popolo" (Fólkið) sem hlaut mikið lof gagn-
rýnenda. Tveim árum síðar lauk hann við
höggmyndina „Ersila“, sem er til í mörgum
litum og unnin úr tré og er eitt af hans
meginverkum.
Um þetta leyti var hann byijaður að
vekja athygli, verk hans voru sýnd í Feneyj-
ar Biennalnum, Mílanó Triennalnum og
Rómar Quadriennialnum. Árið 1935 sæmdi
llnd Quaddriennialinn hann fyrstu verð-
launum fyrir höggmyndir sínar. Árið síðar
lauk hann við að gera höggmyndina „Ridd-
arinn“. Verkið kom út bæði í bronsi og
tré. Bæði verkin eru í Vatikaninu í Róma-
borg.
A þessum árum hafði hann mikla þörf
fyrir að kynnast framandi menningu. Hann
ferðaðist mikið bæði um og utan Ítalíu.
Hann dvaldi um skeið í Berlín og Bam-
berg. Árið 1938 kvæntist hann Mercedes
Pedrazzini, sem hann kallaði ávallt „Mar-
ínu“. Með því vildi hann undirstrika hversu
náið samband þeirra var.
Árið 1941 var hann gerður að prófessor
við Brera-listaháskólann. Stríðið hafði brot-
ist út,' íbúð hans í Mílanó var lögð í rúst,
þar sem • mörg verka hans eyðilögðust í
loftárás. Næsta ár flúði hann ásamt eigin-
konu sinni til Sviss. Á þessum árum komst
hann í kynni við helstu listamenn í sam-
tímalist eins og Giacometti, Wotruba, Otto
Banninger, Haller og Richier sem áttu sinn
þátt í að dýpka og auðga hann sem lista-
mann.
Á þessum árum vann hann við högg-
myndir sínar samhliða því að teikna og
mála. Hann fékkst einnig við litógrafíu og
tók þátt í stórri sýningu í Basel árið 1944.
Marino Marini kom alkominn til Ítalíu
1947 og settist að í Mílanó. Þar biðu hans
margvísleg verkefni. Hann hvarf aftur til
kennslunnar og byijaði að starfa í nýju
vinnustofunni sinni við Piazza Mirabello.
Skömmu síðar lauk hann við höggmyndina
„Engil borgarinnar“, en það var Peggy
Guggenheim sem keypti verkið. Mörgum