Morgunblaðið - 27.11.1993, Side 12

12
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. NÓVEMBER 1993
Athugasemd við grein
Braga Asgeirssonar
eftir Daníel Þ.
Magnússon
Ég sé mig knúinn til að svara
þeim athugasemdum sem Bragi
Ásgeirsson gerði við grein mína í
Morgunblaðinu frá 13. þessa mán-
aðar. I grein sinni „Gagnrýni á
listrýni“ tekur Bragi Ásgeirsson
heilsíðuopnu til að veija heiður
sinn fyrir ofbeldismönnum sem
undanfarið hafa stefnt mannorði
hans í voða með persónuníði og
rislágum ritsmíðum svo notuð séu
hans orð. í þeim töluðum orðum
á Bragi Ásgeirsson við mig, því
að athugasemdum Gunnars Kvar-
ans segist hann þegar vera búinn
að svara og ekki sér hann ástæðu
til að ásaka Frakkann Jacques
Valin um slíka óhæfu, en sá ágæti
maður hafði gerst svo óskammfeil-
inn að umvanda staðhæfingar
Braga Ásgeirssonar um Rodin
sýninguna á Kjarvalsstöðum. Efn-
islega tek ég enga afstöðu til þessa
máls enda mér óviðkomandi. í
téðri grein segir Bragi orðrétt:
„Það er undarlegt að þeir sem
ráðist hafa á þann sem hér stýrir
penna hafa ekki svarað skrifum
hans með rökum heldur persónu-
níði og saka hann helst um fá-
fræði og dæma vanhæfan til skrifa
í blaðið. Skyndilega bera þeir sem
ávallt hafa rakkað niður blaðið og
talið það persónugerving ofbeldis
og auðhyggju, átakanlega mikla
umhyggju fyrir menningarlegum
metnaði þess“.
Hér langar mig til að spyrja
Braga Ásgeirsson: Hvenær og á
hvaða vettvangi hefur undirritaður
Daníel Magnússon haft það orð-
spor að rakka niður Morgunblaðið
og kallað það persónugerving of-
beldis og auðhyggju?
Bragi Ásgeirsson, hvar í minni
grein finnurðu persónuníð í þinn
garð frá minni hendi?
Ef þú túlkar aðfínnslur mínar
sem slíkar vil ég að það komi skýrt
fram að mér kemur persóna þín
ekkert við, en hvað þú skrifar um
myndlist í Morgunblaðið kemur
mér og öðrum lesendum blaðsins
talsvert við.
í grein sinni tekur Bragi Ás-
geirsson það fram að skrif mín séu
ekki svaraverð: „...enda svari þau
sér sjálf og komi upp um hugará-
stand höfundanna. Hef þetta í
huga eftir lestur greinar Daníels
Magnússonar..."
Svipaðan málatilbúning hafði
ég reyndar lesið í greinarkomi
undir Reykjavíkurbréfi í Morgun-
blaðinu vikuna áður eða daginn
e'ftir að grein mín birtist og sagði
þar orðrétt: „Þeir tveir greinahöf-
undar, sem fjalla um myndlistar-
gagnrýni og leikhúsgagnrýni í
dag, laugardag gera það á þann
veg, að við þá er ekki hægt að
rökræða. Málflutningur þeirra
byggist ekki á efnislegum forsend-
um“ (það skal tekið fram að undir-
ritaður er höfundur greinarinnar
um myndlistargagnrýni).
Ekki vil ég herma þessi orð upp
á Braga Ásgeirsson en mikið þjá-
ist forvitni mín að vita hver eigi
þau, því ekki virðist greinarhöf-
undi mikið á byggjandi að nota
tilvísanir í heimildir úr Morgun-
blaðinu sem efnislegar forsendur.
Þrátt fyrir þessa fullyrðingu grein-
arhöfundar og einnig þá staðhæf-
ingu Braga Ásgeirssonar um að
skrif mín séu ekki svaraverð og
að rislægri ritsmíð hafi hann sjald-
an augum borið, þá svarar Bragi
greininni. Einhvern veginn finnst
mér það benda til að athugasemd-
ir mínar hafi verið svaraverðar.
Blæs ég því á allt tal um rökleys-
ur. Ég vil því í stuttu máli, gera
athugasemdir við gagnsvar Braga
Ásgeirssonar.
eftir Svein Björnsson
Laugardaginn 13. nóv. sl. var
grein í Morgunblaðinu eftir Daníel
Þorkel Magnússon stjórnarmeðlim
Nýlistasafnsins. Þar kemur fram
að hann hafi klagað Braga Ásgeirs-
son listrýni Morgunblaðsins fyrir
ritstjórum blaðsins. Það er dálítið
skrýtið að stjórnarmeðlimur Ný-
listasafnsins skuli standa í þessum
skrifum en ekki forstöðumaðurinn,
Niels Hafstein, en kannski er hann
upptekinn við að velja „list“ fýrir
Listasafn Islands, rörbútadót eða
kannski fleiri straubretti. Þjóðina
langar svo mikið í svoleiðis!
Þetta fólk sem hefur verið að
sýna í safninu virðist ekki geta tek-
ið krítík Braga Ásgeirssonar, sem
er besti listrýnir landsins og búinn
að vera lengi. Að fara að klaga og
grenja eins og litlir krakkar, fyrir
ritstjórum Morgunblaðsins er fá-
heyrt.
Ritstjórar Morgunblaðsins svör-
uðu þessu eins og vera bar. Það er
auðvitað vonlaust að vera að klaga
Braga fyrir ritstjórunum sem ráða
í byijun kýs Bragi að nefna
mig Hreystimenni innan gæsa-
lappa. Sem útleggst þegar öllu er
á botnin hvolft, lítilmenni, svo að
við tökum mið af íslenskri setn-
ingafræði. Þetta lítilmenni sem ég
telst vera, á að hafa þótt Bragi
liggja vel við höggi eftir undan-
gengnar árásir svo notuð séu hans
orð og hafi ég því bókstaflega
sætt lagi að sparka í liggjandi
mann. Ef Bragi kýs að túlka það
á þann veg, þá verði honum að
góðu. En ég vil um leið benda
honum á, að sem gagnrýnandi á
einum stærsta fjölmiðli landsins
og með þann aðgang sem slíkur
aðili hefur að málgagni sínu, hon-
um fer það illa að kveina undan
aðfinnslum og gagnrýni á störf
sín.
í grein minni gerði ég sérstaka
athugasemd við notkun Braga
Ásgeirssonar á orðinu, hasskyn-
slóð, sem hann notaði í gagnrýni
sem birtist í Morgunblaðinu þann
29. september síðastliðinn á sýn-
ingu listakonunnar Tinu Auferio.
Nú svar hann af sér að hafa meint
það sem hann sagði í áðurnefndri
gagnrýni, af þeirri einföldu ástæðu
að hann hafi ekki samið „hugtak-
ið“ hasskynslóð. En þetta orð,
hasskynslóð, í umræddri grein er
án nokkurra athugasemda frá
hans hálfu um höfundarétt eða
stefgjöld hvað varðar notkun þess,
tekur hann því alla ábyrgð á því
sjálfur. Enda teljast það léleg ilm-
vötn að sveija af sér köpur og
sámyrði á þeirri forsendu að mað-
ur hafi ekki diktað þau upp.
Myndlistarfjall: Hollenska
vandamálið
Þegar hér er komið í svargrein
Braga Ásgeirssonar, rennur hon-
um blóð til skyldunnar að upplýsa
lesendur um þann arf sem „hass-
kynslóð“ þessi á að hafa skilið
eftir sig í Hollandi, nefnilega
myndlistarfjall nokkurt ógurlegt,
af slíkri stærðargráðu að geymslu-
kostnaðurinn einn og sér, er í
ómældum fjárhæðum. Svo notuð
séu hans eigin orð, því ekki fæ
ég séð að Bragi Ásgeirsson vitni
ekki hvað er skrifað um sýningar
og vilja það ekki. Þetta fólk sem
sýnir í Nýlistasafninu er yfirleitt
að sýna dót og drasl. Þess vegna
má það þakka fyrir að Bragi skuli
nenna að líta þangað inn. Það er
víða sýnt dót og drasl eða nýju föt-
in keisarans svo sem á Kjarvalsstöð-
um margt lengi, þannig að þangað
er fólk hætt að koma. Það er rosa-
legt að sjá þessa stóru sýningarsali
tóma af fólki en fulla af dóti og
drasli.
Meira að segja kostað undir slíkt
frá útlöndum, nóg hélt maður að
væri af því hér heima. Þetta dót
er sumt svo fáránlegt, að maður
gæti haldið að sumir þessir svoköll-
uðu listamenn hefðu verið undir
áhrifum eiturs er þeir þykjast vera
að búa til list. Það er engin sköpun-
argleði í þessum verkum eða
ánægja og enn síður vísindi.
Kjarval er ábyggilega búinn að
snúa sér oft við í gröfinni og er
kannski orðinn leiður á því, þar sem
hann sér vonleysið. Svona er þetta
einnig búið að vera í Listasafni ís-
lands, sem er auðvitað enn verra.
Islenska þjóðin er lítilsvirt með því
Daníel Þ. Magnússon
„Þrátt fyrir þessa full-
yrðingu greinarhöf-
undar og- einnig- þá
staðhæfingu Braga Ás-
geirssonar um að skrif
mín séu ekki svaraverð
og að rislægri ritsmíð
hafi hann sjaldan aug-
um borið, þá svarar
Bragi greininni."
til sérstakra heimilda hvað þessa
fuliyrðingu varðar.
Én ekki skortir heimildarmenn
þegar Bragi Ásgeirsson, skömmu
síðar, vitnar í sjálfan menningar-
málaráðherra Hollendinga en
hann á að hafa lagt til að eldur
yrði borjnn að fjalli þessu í því
augnamiði að létta píslinni af lönd-
um sínum. Ekki velkist ég í neinum
vafa um að Bragi Ásgeirsson er
mér sammála um að bókabrenna
af þessu tagi væri mikið skaðræð-
isverk. Nema ef svo ólíklega vildi
til að hér væri hann að vitna til
heimildarmanns sem hann væri
hjartanlega sammála og hann
væri jafnvel reiðubúinn að leggja
til hjálp við að hlaða köstinn. En
það efa ég, því Bragi Ásgeirsson
kannast yið slíka atburði úr mann-
kynssögunni og veit hvað þeir eru
nefndir og hvaða tilgangi þeir
þjóna. Og ekki efa ég að hann
þekki hvaða tilburði menn hafa í
dóti sem þar er sýnt og keypt. Þar
er svo mikið látið með einn svokall-
aðan listamann, lærðan í Hollandi,
að hann var sýndur við að tefla við
páfann. Stór mynd á áberandi stað.
Óðru hveiju eru þessi söfn að sýna
listaverk eftir gamla málara til að
breiða yfir það vonda, „nýju föt
keisarans", en fólkið gleymir ekki,
sér í gegnum það. „Fílarnir gleyma
aldrei."
Það er forkastanlegt að söfnin
okkar skuli kaupa þetta drasl fyrir
þjóðina. Það hefur frést frá Hol-
landi, að söfnin þar séu farin að
aka þessu nýlistardóti á öskuhaug-
ana. Fyrir löngu voru miklir málar-
ar í Hollandi eins og allir vita, þar
varð svo kollsteypa í listum. Olíu-
málverkið var fordæmt og útskúf-
að, en í staðinn kom hin svokallaða
nýlist. Góðir málarar eins og Karel
Appel og Wilhelm De Koing urðu
að flýja land. Það var hrækt á eftir
þeim á götum úti. Þeir fóru til
Bandaríkjanna og eru þar með
frægustu málurum og reyndar
heimsfrægir. Svoleiðis var það einn-
ig með Van Gogh á sínum tíma.
Hann flúði ekki, en var talinn bijál-
Nýju fötin keisarans
DÓT OG DRASL
Trammi við að réttlæta þá. Þannig
að allt snakk um geymslukostnað
hollenska ríkisins sem forsendu
þess að hægt sé að halda ærlegu
brennu á listaverkum, skulum við
vísa á bug. En nú spyr forvitni
mín, hvernig stendur á því að list-
rýnir hér uppá íslandi er svona
umhugað að leiða lesendur sín í
allan sannleikann um myndlist-
arfjall í Hollandi? Er það kannski
vegna þess að í ijalli þessu eru
verk sem unnin hafa verið af ís-
lenskum myndlistarmönnum sem
starfað hafa í Hollandi, eða er það
einungis vegna þess að heimildar-
maður hans telur tilvist þess vera
„stærstu mistökin í hollenskri
menningarsögu“ svo vitnað sé
beint til hans. Hefur Bragi nokkuð
í heimildum sínum, í hveiju ná-
kvæmlega þessi mistök liggja. Er
áhugi hans tilkominn fyrir þær
sakir að hér er um léglega mynd-
list að ræða, eða er það vegna
þess að þetta fjall er í eigu hol-
lenska ríkisins, sem veit ekki hvað
við það á að gera. Ef svo er þá
vil ég benda Braga Ásgeirssyni á
að þessi vandamál eru alfarið höf-
uðverkur þeirra. Honum væri nær
að jubilera og gradulera með Hol-
lendingum yfir að eiga stóra og
merkilega listasögu.
Ég kynslóðin
Bragi reynir á sama hátt og
áður að sveija af sér stóryrðin úr
áðurnefndri grein, nefnilega á for-
sendum höfundaréttar. Nú eru það
fullyrðingar um „ég-kynslóðina“,
en þeirri kynslóð hafði hann bendl-
að saman við hasskynslóðina í
téðri grein. Nú er það svo að Bragi
Ásgeirsson vill skila þessum orð-
um ofan í vasann hjá leikstjóran-
um Ingmar Bergman. Sá maður á
að hafa sagt í viðtali í sumar:
„Þetta fólk álítur sig ekki hluta
mannkynssögunnar heldur mann-
kyfissagan sjálf“. Enn spyr for-
vitni mín, var Ingmar Bergman
að tala hér um „ég kynslóðina",
hasskynslóðina ellegar kynslóð
konsept- og fluxuslistamanna sem
störfuðu fyrir aldarfjórðungi síð-
an? Eða var Bergman að tala um
hagsmunafélög í sænskum bif-
reiðaiðnaði? Hitt þykist ég vita að
þegar Bragi Ásgeirsson tekur sér
þessi orð í munn, þá er hann að
tala um fortíðina. Því sá er munur-
inn á þessum tveimur setningum
að Ingmar Bergman er auðsýni-
lega að tala um nútíð þegar hann
segir „þetta fólk álítur sig...“ En
Bragi er að tala um fortíð, því
Sveinn Björnsson
aður. Einn mesti málari Hollend-
inga. Það er ekki langt frá því að
þeir málarar hér á landi sem mála
með olíu á striga séu bannfærðir
af þessu nýlistarfólki. Þetta eru eig-
inlega tveir heimar og nýju fötin
keisaran? virðast hafa yfirhöndina.
Kannski hafa sumir listrýnar verið
of linir við krítíkina á þessu dóti
og drasli, nema Bragi.
íslensk þjóð má vera stolt af því
að eiga annan eins listrýni og lista-
mann og Braga Ásgeirsson.