Morgunblaðið - 09.09.1994, Side 34

Morgunblaðið - 09.09.1994, Side 34
34 FÖSTUDAGUR 9. SEPTEMBER 1994 MORGUNBLAÐIÐ MIIMIMINGAR OLAFUR BRIEM + Ólafur Brietn fæddist á Stóra- Núpi í Gnúpverja- hreppi 27. febrúar 1909. Hann andað- ist í Reykjavík 28. ágúst siðastliðinn. Foreldrar Ólafs voru hjónin séra Ólafur Briem, son- ur Valdimars Bri- ems prófasts og sálmaskálds, og Katrín Helgadóttir frá Birtingaholti, Magnússonar al- þingismanns og bónda á Syðra-Langholti Andr- éssonar. Katrín var systir þeirra kunnu bræðra, séra Guð- mundar Helgasonar prófasts í Reykholti, Magnúsar skóla- stjóra kennaraskólans og séra Kjartans í Hruna. Systkini Ólafs voru Valdimar, dó ókvæntur stúdent, __ Jóhann Krislján listmálari og Ólöf hús- freyja á Stóra-Núpi. Útför Ólafs fór fram frá Fossvogs- kirkju 8. september. VINUR minn, Ólafur Briem menntaskóiakennari og fræðimað- ur, er allur. Fundum okkar bar fyrst saman fyrir hartnær aldaríjórðungi í kaupféíaginu á Laugarvatni. Þetta var á sunnudegi í siagveðursrign- ingu. Tjaldið hafði bókstaflega flot- ið upp og ég var á leið í bæinn. Ég var þá atvinnulaus kennarablók og blaut á bak við bæði eyrun. Hafði reyndar heyrt, að staða þýskukennara við Menntaskólann að Laugarvatni væri laus til um- sóknar, en hafði slegið því frá mér að sækja um, því ég treysti mér ekki. Eg ætlaði að kaupa mér btjóstsykur í kaupfélaginu í nestið, en Ólafur var þar að kaupa sér kaffi, en af því drakk hann ókjör. Móðursystir mín, gamall nem- andi Ólafs úr Húsó, sem þama var með mér og vissi um vangaveltur mínar um umrædda kennarastöðu, vatt sér að Ólafi og spurði hann hvort hann vantaði ekki þýskukenn- ara. „Jú, hvar ertu með hann?“ „Hann er héma,“ sagði frænka mín og dró mig á hálsmálinu frá hill- unni, þar sem ég var í grandaleysi að skoða postulínshunda og kín- verska tekatla. „Komið þið heim í kaffi," sagði Ólafur og hespaði af innkaupunum. Eftir örstutta stund var ég sest í bláa sófann undir málverkinu af Ólafi liljurós, skart- klæddum á hestbaki innan um dul- arfull blóm í forgmnni, sem Jó- hann, bróðir Ólafs, hafði málað. Meðan við drukkum kaffið og borðuðum kleinurnar hringdi Ólafur í ýmsar áttir og von bráðar birtist ný- skipaður skólameistari. Er skemmst frá því að segja, að eftir svo sem klukkutíma stóð ég úti í rigningunni og var orðin menntaskóla- kennari. Mér leið svo- lítið undarlega innan um mig — wufite nieht wie es mir geschah — eins og sagt er á þýsku. Ólafur átti eftir að segja þessa sögu oft og bætti því gjaman við, að sjaldan hefði hann gert betri kaup en þá í kaupfélaginu. Ég er ekki viss um að nemendur mínir hafi verið á sama máli, en það er önnur saga. Einhvem tímann löngu seinna spurði ég Ólaf að því, hvemig hon- um hefði dottið í hug að ráða mig svona í hasti, niðurrignda mann- eskjuna og vægast sagt heldur væskilslega. „Ég sá, að þú varst burðarás," sagði hann og greip um hökuna. Ég held, að þetta hafi ver- ið mestu lofsyrði, sem um mig hafa verið sögð. Ég dáðist oft að andlegu atgervi Ólafs, bókmenntaþekkingu hans og næmum smekk, hæfíleikum hans til þess að greina kjarna máls og manna og atorku hans til þess að skipa málum eins og hann taldi best henta. Við vinkonumar, Sigur- veig Sigurðardóttir og ég, áttum oft eftir að sitja í bláa sófanum á löngum vetrarkvöldum og spinna þráð samræðnanna, sem oft urðu hrífandi og eftirminnilegar. Ólafur gat verið mishittur og þess vegna hylltumst við til þess að heimsækja hann saman, svo að önnur gæti haldið samtalinu gangandi meðan hin hugsaði sig um. Okkur tókst jafnan að fmna umræðuefni, sem vini okkar hugnaðist, og þá liðkað- ist von bráðar um málbeinið. Þess- um sið héldum við allar götur síðan og voru heimsóknir okkar til Ólafs núna á síðustu árum ógleymanlegar stundir. Það var eins og tíminn hefði staðið kyrr, eða væri ekki til — væri blekking ein. Ólafur var óvenjulegur maður, sem alist hafði upp á sjaldgæfu menningarheimili á Stóra-Núpi í Gnúpveijahreppi. Þeir Núpsmenn stóðu á gömlum merg og voru ekki að hlaupa eftir hverfulum tísku- stefnum. Ólafur hélt því reyndar fram, að hann heðfi fæðst á miðöld- t Hjartkær eiginmaður minn, faðir okkar, tengdafaðir, afi og langafi, KJARTAN A. KRISTJÁNSSON bifreiðastjóri, Skriðustekk 14, lést á Hrafnistu 7. september. Jarðarförin auglýst síðar. Þóra Þórðardóttir, Kristján A. Kjartansson, Hrafnhildur Guðmundsdóttir, Ingþór Kjartansson, Elísabet G. Árnadóttir, barnabörn og barnabarnabörn. t Ástkær stjúpfaðir okkar, tengdafaðir og afi, GUÐBJARTUR CECILSSON, Grundargötu 17, Grundarfirði, verður jarðsunginn frá Grundarfjarðar- kirkju laugardaginn 10. september kl. 16.00. Kristin M. Guðmundsdóttir, Guðbrandur Jónsson, Sigurbjörg Guðmundsdóttir, Kristján B. Larsen, Ingunn L. Guðmundsdóttir, Guðjón B. Baldvinsson, Hraundfs Guðmundsdóttir, Björn Oddsson og barnabörn. um, því árið 1909 var keisari í Þýskalandi og zar í Rússlandi. Kannski var það einmitt vegna þess að Ólafur var svona gamaldags og handan allrar tísku, að honum tókst að brúa elfur tímans og gefa vinum sínum, þó sýnu yngri væru, hlut- deild í hugarheimi sínum. Hann var ekki allra, en hann reyndist þeim sem öðluðust vináttu hans frábær- lega gjöfull og umhyggjusamur vin- ur. Hann gerðist fóstri minn í fræð- unum og kenndi mér meðferð ís- lensks máls. í gluggalausri og óupphitaðri kompu undir stéttinni, sem er fyrir framan hús menntaskólans að Laugarvatni, var okkur kennurum búin borðstofa. í vetrarhörkum komu menn kappklæddir þangað inn, en verst var í leysingum, því þá lak úr loftinu og draup vatnið niður í hamsatólgina, sem höfð var með saltfiskinum á laugardögum. Til þess að gera þessa vistarveru unaðssamlegri hefði einhver gár- unginn málað glugga með potta- blómi á einn vegginn... Þrátt fyrir fátæklegar aðstæður var ævinlega yndislegt að fá stundarfrið frá erli kennslunnar og setjast til borðs með Ólafi og öðrum andans mönn- um, sem þarna voru í kosti. Þessar máltíðir höfðu yfir sér klausturleg- an blæ og minntu húskynnin mig einhvem veginn á refektóríum mið- aldaklaustra þeirra, sem ég hafði barið augum úti í Evrópu. Ólafur bar með sér andvara klaustursins, ekki bara af því að hann var pipar- sveinn, heldur af því að hann var, eins og hann sjálfur sagði, „ka- þólskur til sálarinnar" — hafði ein- hveija óútskýranlega suðræna svejgju í sínum þankagangi. Ólafur bjó lungann úr langri ævi á Laugarvatni og var samgróinn laugvetnsku landslagi. Þær voru ófáar viðringamar sem við fórum í saman um þær slóðir. Á yngri ámm var Ólafur mikill göngumaður og fór gangandi um fjöll og fírnindi með frænda sínum, Guðmundi Kjartanssyni jarðfræðingi. Því vora vinir hans nokkuð uggandi um hans hag þegar hann fluttist til Reykja- víkur. Hann bjó ljómandi vel um sig í íbúð sinni í Barmahlíð 1 og naut þess að vera samvistum við bróður sinn Jóhann og fjölskyldu hans, og hann sást skunda út um götur og torg í strigaskóm með staf í hönd. En hann var samt hníp- inn og það reyndist æ erfíðara að finna umræðuefni, sem megnaði að hrífa hann. Samt taldi hann ekki eftir sér að lesa bókarskraddu, sem undirrit- uð var með í smíðum, gangrýna hana og gefa nytsamleg ráð. Það var einmitt eftir þann lestur sem Ólafur fór í gönguferð og hné niður á Klambratúninu og dó um stund. Fyrir guðs mildi var hann vakinn aftur til lífsins, og þegar ég heim- sótti hann á Borgarspítalann eftir þennan atburð var hann vel mál- hress og virtist ekkert hafa orðið meint af þessum skrepputúr inn í eilífðina — nema ef síður væri. Hann fullvissaði mig um það, að skraddan hefði ekki orðið honum að aldurtila. Hann var jafnvel svolít- ið stúrinn yfír því að vera lífgaður aftur við, því þetta hefði verið — eins og hann orðaði það — sér, svo öidraðum manni, hentugur og fyrir- hafnarlítill dauðdagi. Eftir þetta miðaði hann tímatal sitt við þennan atburð og talaði um að þetta eða hitt hefði gerst áður en hann dó og eftir að hann dó. Þó undarlegt sé, lifnaði Ólafur allur við eftir þessa lífsreynslu, að því er mér fannst. Hann fékk aftur áhuga á lífínu og fylgdist vel með mönnum og málefnum líðandi stundar. Hann naut samvista við bróðurdætur sínar og hann var svo heppinn, að konan sem tók til hjá honum var vel að sér í bókmenntum og gátu þau rætt saman um þetta hugðarefni sitt. Við vinkonumar áttum þess kost enn um sinn að heimsækja hann og spjalla við hann, og þessar stundir bjuggu yfír sjald- gæfum töfram. Það er kannski skrýtið, en hann minnti mig á stór- an blómvönd, sem gaf frá sér höfg- an ilm. í vor, þegar ég heimsótti hann síðast, fann ég að hann var á för- um, enda orðið framorðið. Ég átti því láni að fagna að eiga þennan vammlausa mann og vini, og fyrir það er ég þakklát. Fjölskyldu hans sendi ég innilegar samúðarkveðjur. Vilborg Auður ísleifsdóttir. „Til góðs vinar'liggja gagnveg- ir,“ segir í fomu kvæði og mönnum ráðlagt, í framhaldi af því, að „fara að fínna oft“. Af fundi Ólafs fannst mér ég jafnan koma á einhvern hátt ríkari og bættari, og kann því að hafa valdið margt í fari hans, ekki einungis fróðleikur hans og mannvit heldur og sú heiðn'kja er um hann lék eða sú hlýja sem af honum stafaði en kannski ekki síst sú æðralausa spaugsemi sem hann sýndi jafnan, og það einnig eftir að heilsa hans bilaði. Og þótt fyrir kæmi að helst til langur tími liði milli ferða minna til hans, tók hann mér jafnan eins og ég hefði verið hjá honum daginn áður og við gát- um því tekið upp þráðinn að nýju í spjalli okkar um ýmis mál sem seint verða útrædd. Þannig tók raunar Ólafur mér strax í upphafí kynna okkar, eða þegar ég hóf störf við Menntaskól- ann að Laugarvatni haustið 1967 og við urðum samkennarar, en ná- vist Ólafs á staðnum átti eflaust sinn þátt í því að ég ílentist þar lengur en til stóð. Með andans höfð- ingja eins og Ólaf í kennaraliðinu var eins og skólinn færðist í átt til þess að vera Akademía, og má einu gilda hvort kennsluaðferðimar hans hafí fallið inn í það staðlaða mynst- ur sem kennslufræði nútímans reynir að troða upp á menn með góðu eða illu. Hins vegar tel ég að vel hafí hitt í mark orð eins merks skólamanns þar á staðnum í mín eyra að hann teldi það góðan mæli- kvarða á þroska nemenda hve vel þeir kynnu að meta kennslu Ólafs Briem. Fyrir þá sem á annað borð vora móttækilegir hefur það verið ómetanlegt að njóta leiðsagnar hans að brunni fræðanna, enda hafa margir þeirra tekið upp merki hans á því sviði. Á Laugarvatni bjó Ólafur lengst af, og landslagið í kring myndaði eins konar umgerð um líf hans er hæfði því hreint ekki illa. Þar nýtur ekki einungis víðs útsýnis og glæstrar fjallasýnar, heldur liggja og þaðan gönguleiðir í ýmsar áttir sem Ólafur var óþreytandi við að þræða. Meðal þeirra má hér nefna eina sérstaklega sem er við hann kennd í hópi innvígðra, þótt hún sé ekki enn merkt svo á landa- korti, en það er lítill dalur sem læt- ur ekki mikið yfír sér utan frá en er þeim mun vinalegri og gróður- sælli er inn í hann er komið, og ber því með sóma réttnefnið Ólafsdal- ur. En gönguleiðir Ólafs lágu raun- ar miklu víðar en um næsta ná- grenni Laugarvatns, því hann átti til að bregða sér yfír miklar vegleys- ur og upp í óbyggðir, svo sem til að kanna vistarverur útilegumanna sem hann fjallaði um í riti. Hér kom sér vel að vera göngugarpur, en þessar gönguferðir, og aðrar styttri sem hann nefndi „viðring“, juku honum trúlega ásmegin við þau fræðistörf sem hann stundaði jafn- an og munu halda nafni hans lengi á lofti, hvort heldur era útgáfur hans á Eddu og kvæðum þjóðskálda eða eigin rit hans um norræna goða- fræði, heiðinn sið, útilegumenn eða Íslendinga sögur og nútímann. Sem fræðimaður hafði hann einkar næmt auga fyrir kjarna hvers máls og samhengi hluta, og honum var öllum öðrum betur lagið að setja fræði sín fram á skýra og tæra máli, þannig að hver maður mátti skilja. Af þeim viðfangsefnum sem Ólafur fjallaði um stóð skáldskapur- inn tvímælalaust hjarta hans næst, enda gæddur skáldaæð sjálfur, þótt hann vildi lítt flíka því. En þegar mikið lá við, svo sem til að mæra öndvegiskonur við Húsmæðraskól- ann á Laugarvatni, reyndist hann býsna hraðkvæður og óspar á lofíð, og því ekki heiglum hent að keppa við hann í íþrótt trúbadúra. Eitt sinn sýndi hann mér ljóðaþýðingar sem hann átti í fóram sínum, og varð það úr, eftir nokkurt þóf, að ég fékk leyfí hans til að fara með eina þeirra, sem var þýðing á kvæð- inu Tileinkun eftir Goethe, og fá hana birta í Tímariti Máls og menn- ingar, en með því skilyrði þó að nafns þýðandans væri ekki getið. Þýðingin birtist því nafnlaus í 5. hefti 1982, en ég tel ástæðulaust að láta þá nafnleynd ríkja öllu leng- ur, enda er þýðingin honum til sóma. En þannig var Ólafur: hann var fullkomlega laus við þá áráttu margra samtímamanna okkar að vera sífellt að trana sér fram og láta á sér bera en svipaði meir til þeirra fornu heimspekinga er völdu sér einkunnarorðin bene vixit qui bene latuit eða sá lifði vel sem leyndist vel. Hitt er svo annað mál að hann hefur ekki komist hjá því að vera í sviðsljósi þar sem fræðin era annars vegar og mun svo lengi enn - sem og einnig í hugum þeirra er vora svo lánsamir að kynnast honum persónulega. Kristján Árnason. t Fósturfaðir minn, tengdafaðir og fr okkar, GUÐMUNDUR SIGURÐSSON sem lést 3. september, verður sunginn frá Kvennabrekkukirkju lai daginn 10. september kl. 14.00. Sævar Pétursson, Guðmundur Jón Skúlason, Hrafnhildur Skúladóttir, Málmfrfður Skúladóttir, Júlfus Skúlason, t Móðir okkar, tengdamóðir amma og langamma, MARGRÉT ÓLAFSDÓTTIR, frá Steðja, verður jarðsungin frá Reykholtskirkju laugardaginn 10. september kl. 13.30. Anna Eggertsdóttir, Stefán Eggertsson, Guðrún Eggertsdóttir, Edwin Kaaber, Sigvaldi Þór Eggertsson, Sigríður Einarsdóttir, Ragna Vaigerður Eggertsdóttir, barnabörn og barnabarnabörn. ændi jarð- ugar- Ragnheiður Sigurðardóttir, Herdfs Leopoldsdóttir, Jörundur Þórðarson, Helgi J. ísaksson, Sigrfður Ó. Jónsdóttir.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.