Morgunblaðið - 02.10.1994, Blaðsíða 4

4 B SUNNUDAGUR 2. OKTÓBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
ef við tökum aðeins þessa 2.000 far-
þega Ishesta. Ef við gefum okkur
svo að um 8.000 manns séu alls í
styttri ferðum og dagsverðið sé um
6.000 krónur bætast við 48-50 millj-
ónir. Þá förum við að nálgast hálfan
milljarð enda ótaiið allt sem þetta
fólk kaupir sér eða eyðir utan við
beinu ferðirnar. Margir sem koma
svona vilja svo í framhaldi kaupa sér
íslenskan hest hér strax eða erlendis.
Á móti kemur auðvitað mikill til-
kostnaður, enda er í þessum ferðum
frekar efnað millistéttarfólk og að-
búnaður þarf að vera vandaður, góð-
ur matur og aðstæður allar. Og
tryggingarkostnaður er verfilegur.
I leiðinni má geta þess að mjög
er að aukast sá þáttur að leigja hesta
á vetrum. Fólk myndar þá til dæmis
reiðklúbba og fer á bak saman eða
á víxl. Þar koma líka til þeir sem
áður voru í hestamennsku en hafa
e.t.v. ekki nennu eða aðstæður til á
að Ieggja fram alla þá vinnu sem
þarf til að hirða hest og þjálfa reglu-
lega.
Mjög víða á bæjum um landið er
boðið upp á hestaleigu og hestaferð-
ir. Ef litið er í bækling Ferðaþjón-
ustu bænda virðast í boði hestaferðir
á meira en þriðja hverjum gististað,
á 45 bæjum af 116 í bæklingnum.
Geta þær verið allt frá einni klukku-
stund að 14 dögum og fer fylgdar-
maður með. Hlýtur þetta að vera góð
búbót og ánægja fyrir gesti.
Þjónusta og framleiósla
teigir sig vióa
Hvort sem um er að ræða hesta-
mennskuna í landinu eða kringum
áburðum og olíum. Þessu samfara
er orðin mikil innflutnings- og tals-
verð útflutningsverslun. Víða um
land er framleiddur fatnaður fyrir
hestamenn af einstaklingum og fyr-
irtækjum á Suðurlandi, Akureyri og
víðar. Má t.d. nefna að Sjóklæða-
gerðin framleiðir 63 gráðu norður
skjólfatnað á næstum hvern hesta-
mann í landinu, vetrargalla og
vatnsgalla.
Ekki liggur fyrir hve margir fást
við söðlasmíði og leðurviðgerðir í
landinu en mikil eftirspurn er eftir
söðlasmiðum. Söðlasmíði var alveg
að hverfa en er nú á uppleið, a.m.k.
5-6 söðlasmiðir. Mér skilst að hnakk-
ar kosti allt frá 24 þúsund krónum
upp í 90 þúsund. Þess má geta að í
Póllandi framleiðir íslendingur
hnakka til innflutnings hér og sagt
að hjá honum starfi 30 Pólverjar.
Á einn umgang þarf
72 þúsund skeifur
Þá má nefna hestakerrur, sem
bæði eru fluttar inn og talsverð ný-
smíði í iandinu, svo og stallar sem
smíðaðir eru í blikksmiðjunum. Einn-
ig allar skeifumar sem smíðaðar em,
skaflaskeifur og sumarskeifur. Járn-
ingamenn eru önnum kafnir við járn-
ingar frá því hestar eru teknir á hús
að vetri og aftur fyrir sumarið. Við
þetta starfa tugir járningamanna,
gætu verið 40-50. Áætlað er að 21
þúsund hestar séu fjögurra vetra og
eldri og 12 þúsund séu í eigu fólks
sem ekki stundar uppeldi hrossa.
Segjum að járningamenn jámi fjóra
fætur á 18 þúsund hrossum og þarf
þá 72 þúsund skeifur á einn um-
með stóra bíla í því og bílstjórar í
minni mæli um allt land.
Heilbrigðisþjónusta við hestana og
lyfjanotkun er ekki orðin svo lítil og
'dýralæknar um allt land sinna hest-
um, héraðsdýralæknar og dýralæknar
sem hafa sérhæft sig og komið sér
upp aðstöðu og hafa af góðar tekjur.
Kunnugur maður taldi upp 7-8
hrossadýralækna á Reykjavíkursvæð-
inu, en sagði þá líka úti á landi. Sér-
stakur hestaspítali er í Reykjavík. Við
útflutning á 2.000 hestum á ári þarf
að taka blóð og greina úr hveijum
hesti á Keldum, sem seljandi greiðir.
Svo og ýmiss konar þjónustu og
skýrslugerð við útflutninginn.
Yfír 2.000 hestar eru fluttir út á
ári með skipum og flugvélum, sem
Flugleiðir og Eimskip annast, en sér-
staka fylgdarmenn þarf með hestun-
um. í aprílfréttabréfi Félags hrossa-
bænda kemur fram að kostnaður við
flutning hestsins frá íslandi til
Þýskalands með álögðum gjöldum,
dýralækniskostnaði o.fl. sé um
60.000 krónur á hest. Gjöld og skatt-
ar eru mismunandi eftir löndum.
Heykaup og beit
Stöku hestaeigendur í þéttbýli
heyja sjálfír en Iangmest er þó keypt
af bændum, 95% giskaði kunnugur
maður á. í samdrætti í búskap hefur
það víða komið sér vel fyrir bændur.
Reynt hefur verið að leggja mat á
hve mikil heysala til þéttbýlis sé í
verðmætaáætlun. I Árbók landbúnað-
arins er sú heysala áætluð í hlunn-
indadálki 750 kg á hest til 14.000
hrossa að verðmæti 114.000 krónur.
Ansi þykir það lágt og auk þess ekki
Sprenging í
hestaíítgerð
Hvort sem um er ad
ræóa hestamennsk-
una i landinu eóa
kringum islenska
hestinn erlendis
skapast mikil
vinna ogtalsveróur
iónaóur
Segjum aó
járningamenn járni
f jóra fætur á 18
þúsund hrossum
og þarf þá 72 þús-
und skeif ur á einn
umgang
Morgunblaðið/RAX
ný tala. Kunnugir segja mér að nær
sé að menn þurfi að kaupa 20 til 25
þúsund tonn af heyi, sem mun kosta
um .14.000 krónur tonnið komið í
hlöðu og greiða þá fyrir það 280-350
þúsund krónur.
Beit hrossa er með ýmsum hætti.
Sumir eiga eða leigja jarðir í sveit
til beitar eða koma hestum fyrir í
hagagöngu. Fákur átti til dæmis
Ragnheiðarstaði og leigði sínum fé-
lagsmönnum beit þar og er þar svip-
uð starfsemi þótt jörðin sé nú í einka-
eigu. Hrossabúskapur hefur smám
saman færst frá hjarðbúskap í rækt-
unarbúskap, þótt hið fyrrnefnda
þekkist enn. í fréttabréfi hrossa-
bænda er gefið viðmiðunarverð á
hrossabeit, 850 krónur á mánuði frá
júní til nóvember en aðra mánuði
2.250, enda sé þá hrossunum gefið
með beit eftir þörfum. Magnafslátt
má veita og einnig hækka ef girðing-
in er góð og með góðri aðkeyrslu.
í því sambandi má nefna kaup á
graskögglum frá graskögglaverk-
smiðjunum. Þá líka girðingarefni sem
innflutt er í verulegu magni og notað
í hestagirðingar. Ekki má gleyma
rafmagnsgirðingunum sem hesta-
menn nota í sívaxandi mæli og menn
sérhæfa sig í framleiðslu viðeigandi
raffanga eða mótora til notkunar við
þær.
í sambandi við ört vaxandi hrossa-
eign hefur einkum í nánd við þéttbýl-
ið verið kvartað undan ofbeit á landi.
Þegar ég minntist á þetta við Halldór
Gunnarsson sagði hann m.a. að á
Suðurlandi væru stórir landflákar sem
gætu tekið við hrossum í beit, en í
fréttabréfí hrossabænda segir að unn-
ágúst, þótt ferðirnar dreifíst frá maí
til september.
Kringum þetta er mikið umstang
og útgerð. íshestar voru í sumar með
71 hóp í lengri ferðum og þá 9-10
hópar í gangi í einu um allt Iand.
Þeir hafa komið upp átta stöðvum
og hver stöð er sjálfstæð eining.
Hver ferð þarf að nýta um 30 hesta
en í sumar voru í þessum ferðum
um 900 hross. Þar sem þetta dreifist
um landið skapa þessar hestaferðir
atvinnu vítt og breitt, en í hverri
ferð er starfsfólk að meðaltali 6
manns. Utgerðin mikil, eldhúsbílar
og alls konar útbúnaður fyrir utan
gistingu og slíkt.
Þessar hestaferðir eru farnar að
skipta þjóðarbúið verulegu máli og
afla verulegs gjaldeyris, fyrir lengri
ferðimar giskaði Einar á um 200
þúsund kr. á mann. Ef við gefum
okkur að meðalferð með flugi til og
frá landinu kosti 140 þúsund krónur
erum við komin upp í 280 milljónir
íslenska hestinn erlendis skapast
mikil vinna og talsverður iðnaður;
reiðtygi, fatnaður, alls kyns útbún-
aður. Auk þess sem siíkur varningur
er verulegur í íþróttabúðum og al-
mennt í verslunum út um land eru
komnar nokkrar sérverslanir með
mikið úrval af innfluttum hestavarn-
ingi og innlendum. f fljótu bragði
man ég eftir 5 verslunum hér á Stór-
Reykjavíkursvæðinu sem að hluta
eða alveg eru með hestavarning.
Ég leit inn í Ástund sem bæði flytur
inn og hefur sérstaka söðlasmíða-
deild, þar sem starfa 3-4 menn við
reiðtygjagerð. íslensku reiðtygin eru
bæði seld erlendum gestum hér og
eins flutt út. Kemur á móti þeim
reiðtygum sem inn eru flutt. Gefur
Ástund út veglegan vörulista á ís-
lensku og ensku. Ekki er hér svig-
rúm til að tíunda allt það sem þarf
og framleitt er til hestamennsku af
reiðtygjum, fatnaði, járningaáhöld-
um, skeifum, hófhlífum, pískum,
gang. Skeifur eru fluttar í einhveij-
um mæli út til landanna sem hafa
íslenska hesta.
Þá má nefna hirðingu sem margir
hafa atvinnu af. Margir hestamenn
gefa sjálfir, en fjölmargir láta hirða
fyrir sig og menn eru í því í fullu
starfí. Sumir láta gefa fyrir sig á
morgnana og taka heimavinnandi
konur, menn á eftirlaunum og ungl-
ingar það oft að sér sem búbót.
Hesthúsin sjálf veita atvinnu, ekki
aðeins byggingariðnaðinum, þar sem
heilu hesthúsahverfin eru í þéttbýli
og hverfí við næstum hvert þorp á
landinu. Þar fer fram skítahirðing
og fylgir moldarframleiðsla, spóna-
kaup svo sem frá Límtré á Flúðum
og aðflutningar í gámum.
Flutningar eru stór atvinnugrein
bæði á aðföngum og hestaflutningar
sem eru geysimiklir. Menn með sér-
staka bíla hafa af þeim atvinnu næst-
um allt árið, 6-8 menn a.m.k. eru
Teikning Pétur,Behrens