Morgunblaðið - 09.02.1995, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 9. FEBRÚAR 1995 B 9
__________________________________VIPSKIPTI__________________________________
Fyrrverandi og núverandi stjómendur Metallgesellschaft takast á í réttarsölum
Stál í stál
hjá málmrisum
Heinz Schimmelbusch, sem hefur komið að
málefnum hugsanlegrar sinkverksmiðju hér á
landi, var Iqorinn iyrirtælq astj ómandi ársins
í Þýskalandi 1991. Tveimur árum síðar var
hann rekinn frá stórfyrirtækinu Metallgesell-
schaft, en eftirmálin af þeim brottrekstri
standa enn og fieiri en ein málaferli eru í gangi.
ÁBURÐARVERKSMIÐJAN í Gufunesi. Þegar verksmiðjan
gekkst fyrir athugun á áhuga erlendra aðila á rekstri tengdum
henni var meðal annars komið að máli við Schimmelbusch.
ARIÐ 1993 lenti þýska stór-
fyrirtækið Metallges-
ellschaft (MG) í greiðslu-
erfíðleikum vegna svo-
kallaðra framvirkra olíusamninga
dótturfyrirtækisins MG Refíning
and Marketing (MGRM) í Banda-
rílqunum. í lok ársins virtust erfið-
leikamir hafa farið úr böndunum,
fyrirtækið tilkynnti gífurlegt tap og
framkvæmdastjóri MG, Heinz
Schimmelbusch, var rekinn ásamt
fleiri stjórnendum fyrirtækisins.
Fjölmiðlar og MG sjálft hafa kall-
að málið eina verstu kreppu, ef ekki
þá verstu, sem þýskt fyrirtæki hefur
lent í frá stríðslokum. Þýska tímarit-
ið Der Spiegel kallar málið „einn
mesta glæpareyfara á íjármálasvið-
inu á síðari tímum“.
En hver er „skúrkurinn" í mál-
inu? Deutsche Bank og hinir nýju
stjórnendur MG hafa sakað Schim-
melbusch um að hafa ekki gefíð
stjórn fyrirtækisins nægilegar upp-
lýsingar um viðskipti MGRM.
Schimmelbusch hefur hins vegar
hafíð „gagnsókn" og byggir meðal
annars á áliti fræðimanna
sem sögðu að Deutsche Bank
hefði misskilið viðskiptin og
breytt tímabundnum
greiðsluerfiðleikum í hrika-
legt tap með aðgerðum sín-
um.
Þann 20. janúar stefndi
Schimmelbusch síðan Deutsc-
he Bank og Ronaldo Schmitz
- sem er stjómarmaður í
bankanum og yfírmaður eftir-
litsnefndar MG - fyrir að
minnsta kosti 10 milljónir
dollara fyrir mannorðsmeið-
ingar. MG svaraði með því
að stefna Schimmelbusch og
Meinhard Forster, fyrrum
fjármálastjóra, í sambandi við
olíukaupin. Málaferlin gætu
tekið langan tíma, en víst er
að vel verður fylgst með þeim í við-
skipta- og fjármálaheiminum beggja
vegna Atlantshafsins, enda mætast
þar stálin stinn og enn er mörgum
spurningum ósvarað í málinu, til
dæmis um hvort bankar eigi að
umfangsmiklir hluthafar og eftir-
litsaðilar í þýskum fyrirtækjum.
Misheppnuð
spákaupmennska?
í fyrstu virtist málið vera borð-
liggjandi. Deutsche Bank sakaði
stjórnendur MGRM um að hafa tek-
ið mikla áhættu í spákaupmennsku
með 160 milljón tunnur af olíu (sem
jafngildir vikuframleiðslu OPEC-
landa) og síðan fór allt á versta
veg: olíuverð lækkaði langt niður
fyrir skuldbindingar dótturfyrirtæk-
isins og þar með var „veðmálið“ um
verðþróun í hinum framvirku samn-
ingum tapað.
Deutsche Bank, sem var 11%
hluthafi í MG, tók við svo búið til
sinna ráða. Ronaldo Schmitz og eft-
irlitsnefndin létu reka Schimmel-
busch og fleiri stjórnendur á þeim
forsendum að þeir hefðu ekki látið
stjórn MG nægar upplýsingar í té
um málið og settu nýja menn í þeirra
stað. Hinir nýju stjórnendur MG
halda því fram að tap MG vegna
olíuviðskiptanna hafi numið 2,3
milljörðum þýskra marka, eða um
100 milljörðum íslenskra króna, eft-
ir að þeir komu sér út úr olíusamn-
ingum.
Deutsche Bank sakaður
um mistök
En eins og í góðum reyfara, þá
lauk málinu ekki með þessu. í fyrra-
haust skrifaði Merton Miller, Nó-
belsverðlaunahafi í hagfræði, grein
ásamt ráðgjafanum Christopher
Culp, í tímaritið Joumal of Applied
Corporate Finance þar sem þeir
héldu því fram að olíuviðskipti
MGRM hefðu ekki verið líkt því eins
áhættusöm og Schmitz og Deutsche
Bank héldu og þeir hefðu gert regin-
skyssu með því að rifta samningun-
um; með því hefðu hinir nýju stjórn-
endur breytt tapi á pappímum í
raunveralegt tap upp á 1,3 milljarða
dollara og komið í veg fyrir að
MGRM rétti úr kútnum þegar olíu-
verð hækkaði aftur.
Niðurstaða Millers og Culps var
sú að Schmitz skildi ekki til fulln-
ustu eðli olíusamninganna og svo-
kallaðra afleiðna. Samningar
MGRM hefðu í raun falið í sér nægi-
legar tryggingar gegn sveiflum í
olíuverði, þó að til skamms tíma
krefðust þeir mikils fjármagns á
meðan olíuverð hélst lágt. Þeir fé-
lagar kenndu líka þýskum bókhalds-
reglum um, sem hefðu vanmetið
virði langtímasamninga MGRM, og
metið tap á olíusamningunum upp
á 291 milljón dollara, á meðan
bandarískar bókhaldsaðferðir hefðu
sýnt 61 milljón dollara hagnað. Ef
langtímasamningunum um kaup og
sölu á olíu hefði verið haldið til
streitu hefði lokaniðurstaðan orðið
hagnaður en ekki hrikalegt tap.
MG neitar þessu og í skýrslu
endurskoðenda sem Deutsche Bank
og aðrir hluthafar í MG létu gera
er sökinni á óförum fyrirtækisins
varpað fullkomlega á herðar Schim-
melbusch og samstarfsmanna hans.
Þar er því haldið fram að olíuvið-
skiptin hafí verið hrein spákaup-
mennska, án fullnægjandi bak-
trygginga og niðurstaða Millers og
Culps er dregin í efa.
Byggði upp MG
En hver er Heinz Schimmelbusch,
þessi umdeildi viðskiptajöfur sem
meðal annars hefur komið að mál-
efnum hugsanlegrar sinkverksmiðju
hér á landi?
Hann er Austurríkismaður, dokt-
or í hagfræði, sem hóf störf hjá
Metallgesellschaft fyrir rúmum 20
árum eftir að hafa unnið um skeið
sem hagfræðikennari og í eitt ár
hjá fjárfestingarbanka í New York.
Hann varð einn yngsti stjórnandi
þýsks stórfyrirtækis í sögunni þegar
hann varð framkvæmdastjóri MG
árið 1988, aðeins 44 ára að aldri.
Þremur árum síðar varð Schimmel-
busch svo þess heiðurs aðnjótandi
að verða valinn stjómandi ársins í
Þýskalandi.
Að sögn The Financial Times er
það Schimmelbusch sem hefur
byggt upp þá fyrirtækjasamsteypu
sem MG er í dag. Hann dró úr
áherslu fyrirtækisins á hrámálma
og keypti sig inn í aðra framleiðslu.
Meðal annars keypti hann nokkur
fyrirtæki af sænsku Stora-sam-
steypunni, þar á meðal Dynamit
Nobel, í einum stærstu fyrirtækja-
kaupum sem átt hafa sér stað í
Þýskalandi. Þau fyrirtæki hafa skil-
að MG góðum arði, en minni hagn-
aður hefur verið hjá sumum smærri
fyrirtælqum sem Schimmelbusch
keypti.
Hann hugðist gera MG að helsta
stórveldi í Evrópu á sviði mengunar-
vama og endurvinnslu, en
eftirspurn var minni en við
var búist, að sögn The Financ-
ial Times. Önnur vandamál
sem steðjuðu að MG vora
efnahagskreppan í Þýska-
landi í Iqölfar sameiningar
landsins - sem kom meðal
hart niður á dótturfyrirtækinu
og bílapartaframleiðandanum
Kolbenschmidt - og verðfall
sem varð á hrámálmum þegar
Rússar bytjuðu að selja
málmbirgðir sínar .í stómm
stíl eftir fall Sovétrílqanna.
Fæstir kenndu Schimmel-
busch um þessi vandamál,
enda sáu fáir á síðari hluta
níunda áratugarins fyrir fáll
múrsins, hmn Sovétríkjanna
og allt það umrót sem því
fylgdi. Það var ekki fyrr en við hin
umdeildu olíuviðskipti og brottrekst-
ur Schimmelbuschs í Iqolfarið sem
mönnum sýndist að honum hefði
loksins bmgðist bogalistin.
„Ætla að hreinsa nafn mitt“
í fyrstu, að minnsta kosti. Tíminn
verður að leiða í ljós hver verður
niðurstaðan af öllum þeim mála-
rekstri sem nú er í gangi, en það
er ljóst að Schimmelbusch er ekki
á þeim buxunum að gefast upp. í
viðtali við Morgunblaðið á sunnudag
sagði hann að hann væri líklega
fyrsti maðurinn í Þýskalandi eftir
stríð sem dirfðist að rísa upp gegn
Deiitsche Bank.
í viðtali við þýska tímaritið Der
Spiegel í ársbyrjun segir Schimmel-
busch að Ronaldo Schmitz hafí í
raun vitað hvað var á seyði í sam-
bandi við olíusamningana í Banda-
ríkjunum. Athafnir hans hafí ekki
stjórnast af þekkingarskorti, heldur
hafí hann unnið eftir ákveðinni
áætlun sem gekk út á að ná yfirráð-
um yfír MG. Það hefði tekist, en
hins vegar hefði áætlunin misheppn-
ast að öðra leyti og því hafi farið
sem fór fyrir MG. Schimmelbusch
segir Schmitz hafa verið gæslumann
Deutsche Bank hjá MG og ávallt
hafa tekið hagsmuni bankans fram
yfír hagsmuni fyrirtækisins.
Schimmelbusch segist hafa verið
í vöm allt árið 1994, en árið 1995
ætli hann sér að snúa taflinu við:
„Það segir sig sjálft að eitt helsta
verkefni mitt á næstu áram er að
hreinsa nafn mitt af þessum
áburði."
Sink og hátækni
Nú rekur Schimmelbusch alþjóð-
legt ráðgjafarfyrirtæki, Allied Reso-
urces, þar sem hann er stjóm-
arformaður, Þegar Áburðarverk-
smiðjan gekkst fyrir könnun á
áhuga erlendra fyrirtækja á rekstri
hér á landi var haft samband við
Schimmelbusch og kom hann á sam-
bandi við bandaríska fyrirtækið Zinc
Corporation of America.
Forathugun á rekstri sinkverk-
smiðju hefur kostað um 30 milljón
krónur og er fjármögnuð að 2/3
hlutum af Áburðarverksmiðjunni og
Markaðsskrifstofu iðnaðarráðu-
neytisins og Landsvirkjunar, en að
1/3 hluta af ZCA og Allied Resourc-
es. Að sögn Guðmundar Franklíns
Jónssonar, verðbréfasala í New
York, sem haft hefur milligöngu á
milli innlendra og erlendra aðila í
málinu, hefur Schimmelbusch lagt
til um 50.000 dollara í forathugun-
ina í gegnum Allied Resources.
Schimmelbusch hefur ýmis fleiri
jám í eldinum og stýrir meðal ann-
ars Safeguard Intemational Group,
sem er dótturfyrirtæki Safeguard
Intemational, sem hefur meðal ann-
ars komið að uppbyggingu tölvufyr-
irtækjanna Compucom og Novell.
Schimmelbusch hyggst hjálpa ung-
um hátæknifyrirtækjum, einkum í
Austur-Evrópu, við að komast á
legg þannig að hlutabréf þeirra
verði gjaldgeng í kauphöllum. í við-
talinu við Der Spiegel segir hann
um framtíð sína: „Ég ætla að reyna
að byggja upp lítið fyrirtæki með
skynsamlegan rekstur."
Heimildir: The Economist, The Finaneial
Times, The New YorW Times, Der Spiegel.
vörudreifiiig
UM ALLT LAND
Vörudreifíngarmiðstöð
sem spannar um 70 staði
vítt og breitt um landið
VORUDREIFINGARMIÐSTÖÐ
Héðinsgata 1-3. 105 Reykjauík. simi: 5813030. fax: 5812403
Heinz Ronaldo
Schimmelbusch Schmitz