Morgunblaðið - 09.03.1995, Blaðsíða 4

4 B FIMMTUDAGUR 9. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
____________________________________VIÐSKIPTI____________________________________
Landsbankinn þarf allt að 1.200 milljóna víkjandi lán vegna nýrra eiginfjárreglna
Lágt eiginfjárhlut-
fall takmarkar
svigrúm til útlána
Eiginfjárhlutfall Landsbankans verður að
líkindum rúmlega 9% í árslok þegar nýju
reglumar taka gildi. Forráðamenn bankans
telja þar teflt á tæpasta vað og jafnlágt
hlutfall setji honum þröngar skorður í harðn-
andi samkeppni á gármagnsmarkaði, eins
og Kristinn Briem komst að raun um.
STJÓRNVÖLD munu á næstunni
þurfa að taka afstöðu til beiðni
Landsbankans um að taka víkjandi
lán til að styrkja eiginflárstöðu
sína. Á ársfundi bankans í síðustu
viku var því lýst yfir að bankinn
teldi enga aðra leið færa til að
hann gæti í senn uppfyllt nýjar
alþjóðlegar reglur um eiginfjárhlut-
fall sem taka gildi um næstu ára-
mót og beitt sér eðlilega í fjármögn-
un atvinnulífs og heimila.
Verði orðið við þessari beiðni
yrði það í þriðja sinn sem bankinn
fengi fyrirgreiðslu til að styrkja
stöðu sína vegna mikilla útlánatapa
undanfarin ár. Landsbankinn fékk
fyrst 1.250 milljóna víkjandi lán
hjá Seðlabankanum í desember
1992 og 16. mars árið 1993 ákvað
ríkisstjórnin að styrkja eiginfjár-
stöðu hans með 2 milljarða fjár-
hagsaðstoð frá ríkissjóði og 1 millj-
arðs víkjandi láni úr Trygginga-
sjóði viðskiptabanka. Heildarfyrir-
greiðslan við bankann nemur því
4.250 milljónum.
Ríkisstjómin setti það skilyrði
fyrir fyrirgreiðslu sinni árið 1993
að Landsbankinn hrinti í fram:
kvæmd á árinu 1993 skipulegri
áætlun til þess að bæta eiginfjár-
stöðu og afkomu sína m.a. með
almennri hagræðingu í rekstri,
fækkun útibúa, aðhaldi í lánum og
lækkun erlendra endurlána. Skuld-
batt bankinn sig til að fækka stöðu-
gildum verulega og lækka rekstrar-
kostnað. Jafnframt var gert ráð
fyrir sameiningu dótturfélaga.
Kjartan Gunnarsson, formaður
bankaráðs Landsbankans, segir að
mjög vel hafi gengið að uppfylla
þessi skilyrði um lækkun kostnaðar
og fækkun starfsfólks. „Ég held
að það hafi allt gengið mjög vel
því sparnaður í launum og lækkun
á öðrum rekstrarkostnaði varð tölu-
vert meiri en gert var ráð fyrir.
Þannig hefur stöðugildum í
bankanum fækkað um 270 á sl.
fimm árum. Rekstrarkostnaður á
árinu 1993 lækkaði um 200-250
milljónir miðað við fyrra ár og
lækkaði áfram á árinu 1994. Það
eru allir sammála um að þetta hafi
SVONEFNDAR Bis-reglur um
eiginfjárhlutfall banka og spari-
sjóða kveða á um að eigið fé skuli
vera að lágmarki 8% af svonefnd-
um áhættugrunni en með eigin
fé er heimilt að telja með víkj-
andi lán innan vissra marka.
I áhættugrunni eru eignir og
skuldir metnar í nokkra áhættu-
flokka sem í meginatriðum hafa
verið eftirfarandi: Kröfur á ríkis-
sjóð og Seðlabanka og kröfur
með ábyrgð þessara aðila falla í
0% áhættuflokk. Kröfur á sveit-
arfélög, opinber fyrirtæki og
stofnanir samkvæmt nánari skil-
greiningu falla í 20% áhættu-
flokk. Kröfur tryggðar með veði
í íbúðarhúsnæði, skrifstofuhús-
gengið mjög eðlilega fyrir sig því
engar athugasemdir hafa borist.
Þá voru einnig hugmyndir um sam-
einingu fjármálafyrirtækja. Það var
stigið ákveðið skref í því efni með
því að leggja niður Lind hf.“
Á síðasta ári var gripið til ákveð-
inna aðgerða í útlánamálum sem
næði eða fjölnota atvinnuhúsnæði
innan vissra marka falla í 50%
áhættuflokk. Allar aðrar kröfur
falla í 100% áhættuflokk. Um
næstu áramót verður sú breyting
að fjöinota húsnæði færist yfir í
100%-flokk.
Bis-reglurnar þýða að banki
þarf ekki að eiga eigið fé á móti
lánum til ríkisins þar sem um er
að ræða 0% flokk. Þegar útlán
lendir í 50% áhættuflokki þarf
bankinn aftur á móti að Iágmarki
4 krónur í eigið fé fyrir hverjar
100 krónur sem hann lánar út.
Sú staða getur komið upp að
bankinn eigi nóg af lausu fé en
geti ekki lánað það nema til ríkis-
ins eða sambærilegra aðila.
miðuðust að því að lækka útlán.
Heildarútlánin lækkuðu um 5,5
milljarða króna eða 6,2%. Tilgang-
ur aðgerðanna var að lækka svo-
nefndan áhættugrunn og bæta þar
með eiginfjárhlutfall. Hækkaði
hlutfallið fyrir Landsbankann úr
9,5% í 9,64% milli ára. Eiginfjár-
hlutfall samstæðunnar hækkaði úr
9,12% árið 1993 í 9,66% í lok sl.
árs. Vegna nýrra og breyttra
reglna um eiginfjárhlutfall sem
taka gildi um næstu áramót mun
hlutfallið lækka um 0,5% eða í um
9,16%. Þar er að mati Kjartans
Gunnarssonar teflt á tæpt vað því
þótt lágmarkseiginfjárhlutfall sé
8% sé æskilegra að hlutfallið sé
a.m.k. 10% eða h'ærra til þess að
bankinn hafi nokkurt svigrúm.
Við þetta má bæta að það er
umhugsunarefni að eigið fé Lands-
bankans er einungis 5,9 milljarðar
en heildareignir bankans námu
röskum 102 milljörðum. Til saman-
burðar má geta þess að eigið fé
Eimskips nam um síðustu áramót
tæpum 5,2 milljörðum.
Áhættugrunnurinn hækkar
um 5 milljarða
Björgvin Vilmundarson, formað-
ur bankastjórnar Landsbankans,
greindi í ræðu sinni á ársfundi
bankans frá fyrirsjáanlegum afleið-
ingum hinna nýju reglna um
áhættugrunn. „Fela þær í sér að
öðru óbreyttu að áhættugrunnur
Landsbankans mun sjálfkrafa
hækka um 5 milljarða króna og
eiginfjárhlutfall lækka af þeim sök-
um um 0,5%. Bankinn getur mætt
þessu með þrennum'hætti, ef mark-
miðið væri að veijast þessari breyt-
ingu. í fyrsta lagi þyrfti að halda
áfram að skera niður útlán og lána
helst aðeins til ríkis og sveitarfé-
laga eða gegn tryggingum þessara
aðila og lækka þar með áhættu-
grunn um allt að 5 milljarða. í
öðru lagi þyrfti aukinn hagnað sem
svaraði til um 100 milljóna króna
fyrir hvert 0,1% sem eiginfjárhlut-
fall lækkaði. í þriðja lagi getur
bann bætt eiginfjárstöðu sína með
töku víkjandi lána. í ljósi vaxandi
umsvifa í þjóðfélaginu og með auk-
inni samkeppni á fjármagnsmark-
aði sem leiða mun til lækkandi
vaxtamunar og þjónustugjalda
strax á þessu ári er borin von að
hægt verði eða það teljist æskilegt
að draga enn saman efnahags-
reikning bankans. Þá benda áætl-
anir til þess að ekki takist að skila
þeim hagnaði sem þyrfti á þessu
ári til að viðhalda eðlilegri eiginfjár-
stöðu. Eftir stendur því sú leið sem
síðust var nefnd að tekið verði víkj-
andi lán.“
Breyta þarf lögum um
viðskiptabanka
„í bankarekstri í nálægum lönd-
um þykir það eðlileg öflun áhættu-
fjár að víkjandi lán nemi allt að
helmingi eiginfjár eins og lög
reyndar heimila," sagði Björgvin
ennfremur. „Með stofnun lána-
deildar við Tryggingasjóð við-
skiptabanka og þeim ráðstöfunum
sem gerðar voru til að styrkja eig-
infjárstöðu Landsbankans virðist
sá hugsunarháttur ríkjandi að víkj-
andi lán séu aðeins tekin í erfiðleik-
um viðkomandi banka. Löggjafinn
staðfesti þennan skilning í lögum
um viðskiptabanka og sparisjóði en
þar segir í 8. gr.: „Ríkisviðskipta-
banka er óheimilt án samþykkis
Alþingis að taka vlkjandi lán í því
skyni að efla eiginfjárstöðu sína
umfram það sem Tryggingasjóður
viðskiptabanka getur veitt, sbr. 75
gr. laga þessara." Æskilegt væri
að fella þetta ákvæði úr lögunum
við endurskoðun þeirra. Á sama
tíma getur hlutafélagsbanki aflað
sér slíks láns frá stærstu hluthöfum
í þeim yfirlýsta tilgangi að styrkja
eiginfjárhlutfall sitt og fá þannig
hagstæðari lánskjör erlendis.
Að mati bankastjórnar verður
ekki hjá því komist að fara fram á
endurskoðun þessara ákvæða við-
skiptabankalaganna. Að öðrum
kosti er hætt við að stærsti banki
landsins geti ekki beitt sér nægjan-
lega á komandi misserum í fjár-
mögnun atvinnulífs og heimila.“
Svigrúm til 1.200 milljóna
króna lántöku
Eins og fyrr segir heimila lög
Landsbankanum að hafa allt að
helming eigin fjár síns í víkjandi
lánum. Eigið fé í árslok nam alls
5,9 milljörðum og víkjandi lán um
1,8 milljörðum. Eru greiddar 250
milljónir á ári af láninu. Bankinn
hefur því svigrúm til að taka allt
að 1.200 milljóna víkjandi lán til
viðbótar og er áhugi fyrir því innan
bankans að taka slíkt lán erlendis.
Halldór Guðbjarnason, banka-
stjóri, bendir á að samkvæmt lög-
um sé Landsbankanum aðeins
heimilt að taka víkjandi lán hjá
Tryggingasjóði viðskiptabanka.
Vilji bankinn taka lán hjá öðrum
aðila þurfi leyfi alþingis. „Við verð-
um því að sækja um lánið til Trygg-
ingasjóðs viðskiptabanka. Hins
vegar er það útúrsnúningur hjá
ráðuneytisstjóra viðskiptaráðu-
neytisins að hér sé um að ræða
frestun á afborgunum á þeim lán-
um sem við höfum fengið. Nýtt
víkjandi lán er nauðsynlegt til að
bankinn geti fylgt auknum umsvif-
um í þjóðfélaginu. Við getum ekki
boðið út hlutabréf á markaði. Ann-
ars vegar er hægt að auka eigið
fé bankans með hagnaði eða að
ríkissjóður leggi bankanum til auk-
ið fjármagn og hins vegar með víkj-
andi lánum. Víkjandi lán eru al-
mennt notuð í bönkum um allan
heim.“ Halldór segir ekkert ákveðið
um það hvenær umsókn verði send
til stjórnar Tryggingasjóðs við-
skiptabanka en það verði væntan-
lega síðar á árinu.
Hvað eru Bis-reglur?