Morgunblaðið - 06.04.1995, Blaðsíða 1

JMtafgmnMiiMfe
Eflum Alþingi -
eflum lýðræðið
Enn um tveggj aflokkaker fi
FYRIR fjórum árum,
nánar tiltekið fimmtu-
daginn 18. apríl 1991,
birtist í Morgunblaðinu
þriggja dálka grein eft-
ir mig er ég nefndi
„Tveggjaflokkakerfi -
Jafnframt öflugum
landsmálaþingum
flokkanna". í stað þess
að gerast svo frekur að
biðja Morgunblaðið um
endurbirtingu á allri
greininni læt ég nægja
að minna enn á hug-
myndina um tveggja-
flokkakerfi og áhuga-
sömum — og áhyggju-
fullum(!) — lesendum vísa ég á grein
mína hér um árið. Enn stendur að
mínum dómi hver stafkrókur grein-
arinnar.
í apríl 1991 hafði stuðningur við
tveggjaflokkakerfí birst með áhrifa-
ríkum hætti. Samkvæmt faglegri
skoðanakönnun sem gerð var fyrir
Samtök sveitarfélaga á höfuðborg-
arsvæðinu höfðu 49,4% aðspurðra
talið tveggjaflokkakerfi æskilegt á
íslandi. Afstaða var mismunandi á
milli fylgismanna flokkanna. Rúm
62% stuðningsmanna Framsóknar-
flokks töldu tveggjaflokkakerfi
æskilegt, rúm 43% Alþýðuflokks,
52,5% stuðningsmanna Sjálfstæðis-
flokks, rúm 31% stuðningsmánna
Alþýðubandalags, tæp 31% stuðn-
ingsmanna Kvenna-
lista og tæp 73% stuðn-
ingsmanna annarra
flokka. Fólk vildi færri
flokka — og annar hver
maður vildi meira að
segja láta tvo nægja!
I grein minni árið
1991 legg ég til leið
sem fara mætti til að
koma á tveggjaflokka-
kerfi. En vísast eru til
aðrar leiðir sem fylgj-
endur hugmyndarinnar
gætu unnið^ að næstu
áratugina. Eg lagði til
að landsþing stjórn-
málaflokka, „undir-
þing", yrðu efld að áhrifum og völd-
um, jafnvel svo að það þætti jafn
eftirsóknarvert að komast á slík
þing og nú beint á Alþing. Lands-
þing yrðu vitanlega haldin á kostnað
flokkanna. Flokksstarf og lýðræðis-
leg þjóðmálaþátttaka þegnanna yrði
efld með ýmsum ráðum. Fyrir nýjum
sjónarmiðum yrði fyrst barist í
flokkunum — og á undirþingum —
í stað þess nú að menn rembast við
að fara með þau í einni svipan beint
inn á allshetjarlöggjafarsamkundu
þjóðarinnar.
Ég endurtek svo úr fyrrnefndri
grein: Samtímis kerfisbundinni upp-
byggingu lýðræðislegra undirþinga
þarf að styrkja mikilvægustu stofn-
un landsins, Alþingi, með því að
Þór Jakobsson
hækka lágmarksfylgi sem krafist
yrði af flokki vilji hann fá fulltrúa
á löggjafarþingið. Á 4 til 5 kjörtima-
bilum, á um það bil 20 árum, ætti
að hækka lágmarkið smám saman,
fyrst í 5%, síðan í 10%, þá 20% og
að lokum í 35% (sic!).
Flokkum fækkaði — og undir-
þingum — með samruna flokka og
pólitískra smáhópa. Kosningar og
störf Alþingis í tveggjaflokkakerfi
yrðu einhlítari í augum almennings.
Kostir tveggja flokka
kerfis eru umfjöllunar-
efni Þórs Jakobssonar
sem telur að slíkt kerfi
muni styrkja lýðræðið
og þingræðið í landinu.
í kosningabaráttunni yrði deilt um
aðalatriðin. Líkt og í skák, þjóðar-
íþróttinni, tækjust á tvær fylkingar.
Flokkar — „undirþing" —
Alþingi
Hafa verður í huga, að með tilliti
til lýðræðisins eru ofangreindir þrír
þættir jafnmikilvægir. Með öðrum
orðum: 1) hvetja þarf þegna lands-
ins til þátttöku í stjórnmálaflokkun-
um, 2) efla þarf lýðræðið með valda-
meiri landsfundum — „undirþing-
um“ og 3) síðast en ekki síst þarf
að efla Alþingi — með því að fækka
flokkunum! Annars mun óreiða auk-
ast í landinu og óþarfa vafstur verða
æ dýrkeyptara.
Höfundur er veðurfræðingur og
9. mnður ;í lista Framsóknar-
flokksins íReykjavík.
Útgjaldaþróun rík-
is og sveitarfélaga
í NÝÚTKOMNU
riti Þjóðhagsstofnun-
ar, „Búskapur hins
opinbera 1993-
1994“, er að finna
töflur yfír yfir helstu
hagstærðir ríkissjóðs
og sveitarfélaga
1980-1994 (bls.
29-31) sem geta
e.t.v. gefíð betri mynd
af þróun skatttekna
og opinberra útgjalda
en misvísandi yfírlýs-
ingar kosningabar-
áttunnar.
í töflum þessum
kemur fram að frá
1990 til 1994 hafa
• tekjur ríkissjóðs á mann lækk-
að að raungildi (1990-verðlag)
um 3,1%
• gjöld ríkissjóðs á mann lækkað
um 4,4% að raungildi.
Á sama tíma hafa tekjur sveitar-
félaga á mann lækkað um 1,5%
og gjöld hækkað um 14,4%.
í heild hafa tekjur hins opinbera
á mann (ríkis og sveitarfélaga
saman) lækkað um 3,2% á árunum
1990 til 1994 en gjöld
lækkað um 1,6%.
Lítum svo á, hvern-
ig þróunin var næstu
fjögur árin þar á und-
an, þ.e. 1986-1990.
Aftur er samanburð-
ur gerður á tölum á
föstu 1990-verðlagi.
Tekjur ríkissjóðs á
mann hækkuðu um
12,7% og gjöld um
9,0%. Samsvarandi
tölur fyrir sveitarfé-
lög voru 15,3% og
13,2%. í heild hækk-
uðu tekjur hins opin-
bera á mann um
12,2% og gjöld um 9,4%.
Af þessum tölum má draga þá
ályktun að á síðasta kjörtímabili
hefur sú ætlan tekist að halda út-
gjöldum ríkissjóðs í skefjum, en
hins vegar er greinilegt að lélegur
hagvöxtur hefur haldið aftur að
tekjunum, þannig að jöfnuðut'
tekna og gjalda hefur ekki náðst.
Sveitarfélögin hafa hins vegar ekki
verið jafn aðhaldssöm og haldið
áfram á braut útgjaldaaukningar
Björn Matthíasson
í heild hafa tekjur
ríkis og sveitarfélaga
á mann lækkað um
3,2% á árabilinu
1990-1994, segir
Björn Matthíasson,
en gjöld á sama tíma
lækkað um 1,6%.
þótt tekjuumsvif þeirra hafí
þrengst eins og hjá ríkinu.
Þess má geta að á árunum
1990-1994 var engin meiriháttar
tilfærsla á verkefnum milli ríkis
og sveitarfélaga, þannig að þessi
tvö ár eru mjög samanburðarhæf,
en á árinu 1989 átti sér stað mik-
il breyting á verkaskiptingu ríkis
og sveitarfélaga sem líklega bætti
hag sveitarfélaganna á kostnað
ríkisins um 2-3 milljarða króna.
Ofangreindar tölur eru ekki leið-
réttar fyrir þessari breytingu, en
hún á í öllu falli ekki að hafa áhrif
á tölur um tekjur og gjöld hins
opinbera (þ.e. ríki og sveitarfélög
til samans) fyrir tímabilið 1986-
1990.
Höfundur er hagfræðingur í
fjármálaráðuneytinu.
Oflug menntun
- betra Island
SAMEIGINLEGT einkenni
þeirra þjóða sem hafa náð iengst
efnahagslega, t.d. Japana og Þjóð-
veija, er öflugt menntakerfi. Þess-
ar þjóðir hafa fyrir löngu gert sér
ljósa grein fyrir samspili efnahags-
mála og menntunar og þannig lagt
grunninn að efnalegri velsæld.
Menntun er
undirstaða
framfara
Á þessu kjörtímabili
hefur verið unnið mjög
markvisst að nauðsyn-
legum breytingum og
umbótum á mennta-
kerfinu hér á landi
undir forystu Sjálf-
stæðisflokksins.
Við íslendingar höf-
um allt of lengi látið
reka á reiðanum í
þessum efnum og ekki
gætt þess að laga
skólakerfi okkar að
þörfum nútíma þjóðfé-
lags. Þeim verkefnum sem
menntakerfinu er ætlað að sinna
fer sífellt fjölgandi og kröfur um
Það er beint samband
milli menntunar þjóða,
segir Sigríður Anna
Þórðardóttir, og árang-
urs í efnahagsmálum,
skilvirkni og árangur eru sífellt að
aukast. Menntun er ekki forrétt-
indi fárra heldur er góð menntun
fyrir alla undirstaða nútímasamfé-
lags.
Við erum i harðri samkeppni við
aðrar þjóðir á öllum sviðum og
aðeins með því að leggja höfuð-
áherslu á gæði menntunarinnar
fáum við staðist þá samkeppni alla.
Ný grunnskólalög
Á síðustu dögum þingsins í vet-
ur var samþykkt ný löggjöf um
grunnskólann eftir nokkur átök við
stjórnarandstöðuna sem vildi
bregða fæti fyrir að þetta stóra
framfaramál yrði lögfest.
Helstu einkenni laganna eru:
Lengri daglegur skólatími, fl'eiri
kennsludagar, einsetning, skýr
markmið, auknar kröfur um
árangur í skólastarfi, agi og mark-
viss vinnubrögð.
Grunnskólinn verður færður til
sveitarfélaganna 1. ágúst á næsta
ári sem er áralangt baráttumál
þeirra og ég er þess fullviss að
verður skólastarfi lyftistöng í
framtíðinni. Höfuðáhersla er lögð
á að tryggja sveitarfélögunum
tekjur til að standa undir þessu
verkefni sem þau hafa svo sannar-
lega sýnt að þau hafa metnað til
að sinna sem best.
Þessi lög eru stórkostlegt hags-
munamál allra fjölskyldna í landinu
og stórt framfaraskref í íslensku
menntakerfi.
Framhaldsskólinn -
efliog starfsmenntunar
Frumvarp til laga um fram-
haldsskóla var einnig
til umfjöllunar á Al-
þingi í vetur.
Þar er gengið út frá
því að starfsnám á
framhaldsskólastigi
verði forgangsverk-
efni í skólamálum og
gert ráð fyrir því að
nám á framhalds-
skólastigi sem undir-
býr nemendur fyrir
störf í atvinnulífi verði
mun fjölbreyttara en
verið hefur til þessa.
Það verður að vinna
markvisst að því að
glæða áhuga ungs
fólks á starfsnámi. í
því sambandi er brýnt að efla
starfsnám að gæðum og fjöl-
breytni, að það hafi sem mesta
hagnýta skírskotun og að nemandi
sem velur starfsnám í framhalds-
skóla eigi þess kost að halda áfram
námi að því loknu án þess að byija
á ný frá grunni.
Náið samráð við aðila vinnu-
markaðarins um stefnu og fram-
kvæmd er skilyrði þess að sam-
staða náist um starfsnám á fram-
haldsskólastigi. Við frumvarps-
smíðina var að nokkru leyti tekið
mið af starfsmenntakerfum Dana
og Þjóðveija, en gæði og skipulag
starfsmenntunar í þessum löndum
nýtur mikillar athygli og viður-
kenningar á alþjóðavettvangi.
Við kjarasamningagerð nú í
febrúar lögðu aðilar vinnumarkað-
arins áheslu á að framhaldsskóla-
frumvarpið yrði að lögum. Það
gefur augaleið að efling starfs-
menntunar skiptir gríðarmiklu
máli fyrir íslenskt atvinnulíf og
samkeppnishæfni þess.
Menntamál eru efnahagsmál
Skólamál og menntun snerta
hveija einustu fjölskyldu í landinu
og góð menntun skiptir ekki ein-
asta sköpum fyrir heill einstakl-
ingsins heldur ekki síður velferð
þjóðar.
Menntamál þjóðarinnar eiga að
sitja í öndvegi og kosta verður því
til sem þarf til að við getum í fram-
tíðinni státað af og borið okkur
saman við það besta í þeim efnum
sem þekkist í veröldinni. Það er
beint samband milli menntunar
þjóða og árangurs í efnahagsmál-
um. Menntamál eru efnahagsmál,
undirstaða framfara og sóknar í
atvinnulífinu.
Höfundur er nlþingisnmður
fyrir Sjálfstæðisflokkinn í
Reykjaneskjördæmi.
Sigríður Anna
Þórðardóttir