Morgunblaðið - 22.06.1995, Blaðsíða 8

8 B FIMMTUDAGUR 22. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
Vaxandi ótti við fjár-
málakreppu í Japan
Á FUNDI helstu iðnríkjanna í Hali-
fax í Kanada fyrr í mánuðinum ósk-
uðu leiðtogar þeirra sjálfum sér og
öðrum til hamingju með aukinn hag-
vöxt en voru þó dálítið kvíðafullir
undir niðri. Það var vegna þess, að
töluvert hefur dregið úr hagvexti í
Bandaríkjunum. Bill Clinton, forseti
Bandaríkjanna, lét sér þó bara vel
líka umræðuna um þetta áhyggju-
efni enda vonast hann til, að hún
ýti undir bandaríska seðlabankann
að lækka vexti. Þessi áhersla á
Bandaríkin þykir þó vera dálítið á
skjön við veruleikann því að steðji
hætta að stöðugleikanum í efna-
hagslífi heimsins, þá kemur hún lík-
lega ekki þaðan. Hin raunverulega
hætta er Japan.
Það skiptir alla heimsbyggðina
miklu máli hvernig gengur í Banda-
ríkjunum og svo er einnig um Japan
þótt í minna mæli sé. Þar er ástand-
ið hins vegar miklu alvarlegra en í
Bandaríkjunum og það, sem gerir
tillt verra, er, að vandinn í Japan er
ekki tímabundnar sveiflur í efna-
hagslífinu, heldur er hann kerfislæg-
ur og þar með miklu verri viðureign-
ar.
Árum saman hefur verið vitað um
erfiðleikana í japönsku fjármálalífi
en umheimurinn virðist alltaf gleyma
þeim fréttum jafnharðan þótt þær
snúist um stjarnfræðileg útlánatöp.
Það sama á líka við um útlistanir á
hugsanlegum afleiðingum útlán-
atapanna. Fasteigna- og hlutabréfa-
verð hefur að vísu hríðlækkað í efna-
hagssamdrættinum á síðustu árum
en vegna þess, að gengi jensins hef-
ur rokið upp á sama tíma, hættir
útlendingum til að líta á það sem
styrkleikamerki. Hrakspárnar hafa
Útlánatöp í japanska bankakerfinu svara
hugsanlega til 20% af þjóðarframleiðslunni
heldur ekki ræst en verið getur, að
þar sé aðeins um að ræða lognið á
undan storminum.
Ástandið falið
Um nokkurra ára skeið hefur jap-
anska ríkisstjórnin gert sitt besta til
að fela veikleikana í banka- og
tryggingakerfinu með alls konar
bókhaldsbrögðum og á sama tíma
hefur hún hvatt ijármálastofnanir í
landinu til að örva verðbréfamark-
aðinn með hlutabréfakaupum. Nú
er ástandið hins vegar orðið svo
slæmt hjá bönkunum og trygginga-
félögunum, að þau eru nauðbeygð
til að selja en ekki kaupa. Það getur
svo aftur gert að engu allar vonir
um efnahagsbata.
Um miðjan þennan mánuð viður-
kenndi japanska ríkisstjórnin, að
útlánatapið í bankakerfinu væri 475
milljarðar dollara, það svarar til tí-
unda hluta af þjóðarframleiðslu Jap-
ana, en talið er, að það sé í raun
tvöfalt það og meira. Hafa banka-
menn lengi lifað í voninni um, að
fjármálaráðuneytið kæmi þeim til
bjargar en í síðustu tillögum ríkis-
stjórnarinnar um vandann er ekki
að fínna nein loforð um mikil fram-
lög af almannafé.
Geta ekki staðið við loforðin
Líftrygingafélögin í Japan eru
einnig í verulegum vandræðum, ekki
vegna ábyrgðarlausra útlána eins
og hjá bönkunum, heldur vegna
þess, að þau lofuðu upp í ermina á
sér. Um miðjan síðasta áratug
ábyrgðust þau, að arðurinn af líf-
tryggingum yrði meiri en er af ríkis-
skuldabréfum og í þeirri trú, að verð-
gildi hlutabréfa í þeirra eigu myndi
halda áfram að hækka. Lækkun
hlutabréfavísitölunnar frá 1990 hef-
ur gert þær vonir að engu og sömu-
leiðis fjárhagslegan grundvöll sumra
tryggingafélaganna.
Nýjar tölur sýna þetta vel. Arður-
inn af fjárfestingum átta stærstu
líftryggingafélaganna er nú 2,8%,
einu prósentustigi minni en fyrir ári
og langt frá þeim 5%, sem þau lof-
uðu viðskiptavinum sínum á síðustu
árum.
Efnahagssamdrátturinn í Japan
hefur þrengt svo að atvinnulífinu,
að tryggingafélögin geta ekki lengur
treyst á nýtt ijármagn til að mæta
skuldbindingum sínum og þau, sem
verst standa, eru farin að ganga á
eignirnar. Sem dæmi má nefna
tryggingafélagið Toho Life en á síð-
asta ári neyddist það til að selja stórt
íþróttasvæði og æfingamiðstöð
nærri Tókýó og er nú að svipast um
eftir kaupanda að höfuðstöðvum fyr-
irtækisins.
Vítahringurinn
Hættan er sú, að þetta ástand
breytist í nokkurs konar hrun: Mark-
aðurinn haldi áfram að falla þegar
taugaveiklaðir fjárfestar losi sig við
bankabréfin og bankarnir og trygg-
ingafélögin neyðist þá til að ganga
á eigið fé til að ná endum saman.
Sumir fjármálasérfræðingar segja,
að fari Nikkei eða japanska verð-
bréfavísitalan niður fyrir 14.000
muni markaðsverð margra hluta-
bréfa í eigu banka og tryggingafé-
laga fara niður fyrir það, sem greitt
var fyrir þau, og þá muni fjármála-
stofnanirnar ekki eiga annan kost
en selja meira af eigum sínum er-
lendis. Það muni hins vegar valda
skjálfta á erlendum íjármagnsmörk-
uðum og þiýsta gengi jensins enn
frekar upp.
Japanska ríkisstjórnin greip til
ráðstafana til styrktar verðbréfa-
markaðinum í ágúst 1992 en nú virð-
ist hún binda vonir við, að aðgerðir
í efnahagsmálum, sem boðaðar eru
í lok júlí, muni nægja til að blása í
hann auknu lífi. Gífurleg útlánatöp
í bankakerfinu munu þó ekki hverfa
við það og raunar segja sumir þeirra,
sem gerst þekkja til, að það, sem
hafi haldið aftur af ríkisvaldinu hing-
að til, sé andstaða almennings við
sérstakar björgunaraðgerðir vegna
tveggja lánastofnana í Tókýó. Segja
þeir, að haldi verðbréfavísitalan
áfram að falla muni ríkisstjórnin
gera allt til að koma í veg fyrir efna-
hagshrun.
Erfiðleikarnir í Japan eru heima-
tilbúnir að langmestu leyti en marg-
ir óttast, að Bandaríkjastjórn sé að
leika sér að eldinum með stöðugum
hótunum um refsiaðgerðir vegna til-
tölulega smávægilegs viðskiptaá-
greinings. Hafi þær slæm áhrif á
mörkuðunum, sem séu nógu órólegir
fyrir, og fari illa í Japan, muni það
einnig hafa alvarlegar afleiðingar í
för með sér fyrir Bandaríkin og alla
heimsbyggðina.
(Heimild: The Economist)
IBM-tölvur
með Apple-kerfi
New York. Reuter.
IBM hefur kynnt nýja kynslóð ein-
menningstölva, sem byggist á Power
PC kubbnum, og hyggst selja tölvur
með Macintosh-búnaði frá Apple á
næsta ári - en það hefur ekki verið
gert áður.
Tilkynning um þetta frá IBM jafn-
gildir stuðningi við Macintosh-kerfíð,
sem hefur lengi verið talið með beztu
notendaskil fyrir einmenningstölvur,
en horfíð í skugga Windows-stýri-
kerfísins frá Microsoft, sem hefur náð
undir sig 80% af markaðnum.
Að sögn ráðamanna IBM standa
yfír viðræður við Apple um að koma
fyrir Macintosh-stýrikerfí í einmenn-
ingstölvum IBM síðari hluta árs
1996.
Power PC kubburinn í nýju tölv-
unum frá IBM var þróaður ásamt
Motorola og Apple og er einnig í
nýjum Power PC tölvum Apples, sem
voru kynntar í síðustu viku. Bæði
Apple og IBM nota nýja kubbinn til
að keppa við einkatölvur, sem byggj-
ast á Intel-kubbnum og Windows-
kerfi Microsofts.
Hraði og kraftur
Power PC-kubburinn þykir hrað-
virkur og ódýr og var áður notaður
í dýrum vinnustöðvum, en nú er sem
sé farið að nota hann í venjulegum
einmenningstölvum.
Að sögn IBM sameinar nýja línan
(IBM Personal Computer Power
Series og IBM ThinkPad Power Seri-
es) kosti vinnustöðva og einkatölva,
þar sem um sé að ræða öflugar tölv-
ur, en þægilegar í notkun og á við-
ráðanlegu verði.
Sölumöguleikar eru taldir stór-
aukast við að notendum gefst kostur
á Macintosh-kerfi auk fyrri kosta.
í svipinn eru nýju tölvurnar búnar
Windows NT frá Microsoft’s
Windows NT og útgáfu IBM á
UNIX, sem kallast AIX og er notuð
í vinnustöðvum. Lengi hefur verið
beðið eftir OS/2 Warp frá IBM í
PowerPC, en það kerfi er ekki enn
fáanlegt og óvíst er hvenær það
verður.
Anna ekki eftirspurn
Nýju tölvurnar eru ætlaðar fyrir-
tækjum og IBM býst ekki við mik-
illi sölu fyrst í stað. PowerPC tölvur
frá Apple eru þegar komnar á mark-
að og hafa reynzt svo vinsælar að
fyrirtækinu hefur ekki tekizt að
anna eftirspurn.
Auk þess hefur Apple kynnt Pow-
er Macintosh 9500, sem fyrirtækið
kallar kröftugustu Macintosh-tölv-
una til þessa. Apple hefur einnig
kynnt litleysiprentara og farprent-
ara, sem kemst fyrir í skjalatösku.
Olíuverð
lækkar
New York. Reuter.
OLÍUVERÐ lækkaði á mánudag
og hefur ekki verið lægra í 13
vikur vegna hótunar forseta
OPEC um að samtökin auki olíu-
framleiðslu vegna samkeppni
Norðursj ávarríkj a.
Nýr forseti OPEC, Erwin Jose
Arrieta frá Venezúela, sagði að
komið gæti til greina að samtök-
in hættu við núverandi kvóta-
kerfi til þess að ná aftur markað-
ashlutdeild af Norðmönnum,
Bretum og öðrum framleiðendum
utan samtakanna.
Olíuráðherrar OPEC hafa
gagnrýnt Norðursjávarríki, sem
hafa aukið framleiðsluna í 6 millj-
ónir tunna á dag úr 4 milljónum
fyrir tveimur árum.
OPEC hefur takmarkað fram-
leiðsluna við 24.5 milljónir tunna
síðan í september 1993 í von um
að verð hækki með aukinni eftir-
spum.
Norðmenn hafa ekki í hyggju
að draga úr framleiðslu að sögn
norskra embættismanna og Bret-
ar hafa hafnað áskorununum
OPEC um að stilla framleiðslu í
hóf.
Því hefur verið fleygt að kvót-
ar verði auknir. Kunnugir segja
þó að sum OPEC-ríki megi ekki
við því að olíuverð lækki og muni
leggjast gegn tilraunum til að
auka framleiðslukvóta eða af-
nema þá.
Ný gerð
myndbands-
diska frá
Hitachi
Tókýó. Reuter.
JAPANSKA fýrirtækið Hitachi
hefur náð nýjum áfanga í gerð
stafrænna myndbandsdiska
(DVD) þar sem koma má fyrir
28 sinnum meira efni en á venju-
legum tölvudiskum.
Diskurinn er á stærð við venju-
legan tölvudisk og talið er að
hann muni taka við af mynd-
bandsspólum og geisladiskum
sem eru notaðir fyrir tölvu- og
myndbandsleiki.
Á nýja disknum má koma fýr-
ir 18 gígabætum af efni, nógu
miklu til þess að hægt er að sýna
tveggja tíma kvikmynd. Helmingi
minna efni kerpst fyrir á eldri
disk, sem Hitachi hefur einnig
gert ásamt tengdu fyrirtæki,
Nippon Columbia.
Nýi diskurinn kallast SD-18
og Hitachi hyggst setja hann og
spilara á markað síðari hluta árs
1997.
SD-18 er með sniði, sem nýtur
stuðnings Matsushita-fýrirtækis-
ins og sex annarra fyrirtækja í
Japan, Bandaríkjunum og Frakk-
landi. Sony og Philips styðja aðra
tegund, sem tekur 7,4 gígabæt.
Christiania
sigurvegari
Ósló. Reuter.
SPAREBANKEN NOR í Noregi
hefur viðurkennt ósigur í barátt-
unni um yfirráðin yfír Norges-
kreditt.
Sparebanken hefur tjáð sig
fúsan að selja sigurvegaranum,
Christiania Bank & Kreditkasse,
10% hlut sinn í Norgeskreditt.
Sparebanken kvaðst gera sér
grein fyrir að hann gæti ekki
eignazt 90% hlut í Norgeskreditt
eins og hann hafði stefnt að.
Áður hafði Christiania sagzt
ráða 4.1 milljón, eða 36,58%,
11.3 milljóna forgangshlútabréfa
í Norgeskreditt.
Hvor aðili um sig hafði boðið
225 norskar krónur á hlutabréf
og sagt boðið háð því að það fengi
samþykki 90% hluthafa.