Morgunblaðið - 14.10.1995, Blaðsíða 8

8 C LAUGARDAGUR 14. OKTÓBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Barna- og fjölskyldutónleikar
Sinfóníuhljómsveitar Islands
BARNA- og fjöl-
skyldutónleikar Sin-
fóníuhljómsveitar ís-
lands, með þátttöku
Bamakórs Biskups-
tungna og Skólakórs
Kársnesskóla, verða
haldnir í Háskólabíói
í dag kl. 14.30. Á efn-
isskránni eru Síðasta
blómið eftir Þorkel
Sigurbjörnsson, Ball-
etttónlist úr Eldfugl-
inum eftir Igor Stra-
vinskíj, Sagan af litla
fílnum Babar eftir
Francic Poulenc í þýð-
ingu Huldii Valtýs-
dóttur og Úr söngva-
seiði eftir Rodgers og Hammer-
stejn.
í kynningu segir: „Sinfóníu-
hljómsveit Islands er hljómsveit
allra landsmanna og allra aldurs-
hópa. Til að staðfesta það heldur
hljómsveitin meðal annars sérstaka
Bama- og fjölskyldutónleika þar
sem vonast er til að böm og að-
standendur þeirra geti átt saman
ánægjustund.
Hljómsveitarstjórinn Bernharður
Wilkinson á ættir sínar að rekja til
Bretlands og Færeyja en er nú ís-
lenskur ríkisborgari. Fyrir tuttugu
áram réðst hann til Sinfóníuhljóm-
sveitar íslands sem flautuleikari og
hefur hann starfað þar síðan. Auk
þess að starfa í S.í. hefur Bernharð-
ur stundað kennslu, leikið kammer-
músík, en hann er m.a. félagi í
Blásarakvintett Reykjavíkur,
stjómað ýmsum kóram og hljóm-
sveitum, s.s. Módettukór Hallgríms-
kirkju og Hljómeyki; Sinfóníuhljóm-
Bernharður
Wilkinson
Orn
Árnason
sveit æskunnar, Kammersveit
Reykjavíkur, Sinfóníuhljómsveit
Færeyja auk Sinfóníuhljómsveitar
íslands, sem hann hefur stjómað
við ýmis tækifæri.
Varla þarf að kynna leikarann,
skemmtikraftinn og söngvarann
Öm Árnason. Öm kynnir tónleik-
ana auk þess að bregða sér í hlut-
verk sögumanns í Sögunni af litla
fílnum Babar.
Kóramir sem syngja munu með
hljómsveitinni era Skólakór Kárs-
nesskóla í Kópavogi og Barnakór
Biskupstungna. Sá fyrmefndi hefur
oft sungið með hljómsveitinni við
góðan orðstír en þeim síðamefnda
kynntist hljómsveitin á ferðalagi
sínu um Suðurland síðastliðið vor
er hann söng með henni á tónleikum
á Flúðum.
Síðasta blómið samdi Þorkell Sig-
urbjömsson árið 1983 að beiðni
Stefáns Edelstein skólastjóra Tón-
menntaskólans í Reykjavík. Það er
samið við samnefnt ljóð eftir James
Thurber í þýðingu Magnúsar Ás-
geirssonar. Verkið var frumflutt
árið, sem það var samið, af nem-
endahljómsveit Tónmenntaskólans
og Bamakór Garðabæjar. Það vill
svo skemmtilega til að þeir sem á
sínum tíma léku í nemendahljóm-
sveit Tónmenntaskólans og frum-
fluttu verkið era nú starfandi hljóð-
færaleikarar í S.í. og flytja það nú
öðra sinni.
Tónlist, þar sem sögumaður fer
með texta, er vinsælt efni á tónleik-
um sem þessum. Ýmis tónskáld
hafa sinnt þessu verkefni og má
nefna verk eins og Pétur og Úlfur-
inn, Tobbi Túba og Nautið Ferdin-
and sem öll hafa verið flutt á tón-
leikum S.í. Nú er komið að litla
fílnum Babar eftir franska tón-
skáldið Francis Poulenc. Textinn
sem er eftir Jean de Branhoff verð-
ur fluttur í þýðingu Huldu Valtýs-
dóttur.
Það má líkja framflutningi ball-
ettsins Eldfluginn eftir rússneska
tónskáldið Igor Stravinskíj og sam-
landa hans ballettmeistarann Ser-
gei Diaghilev í Paris árið 1910 við
byltingu, svo mikla eftirtekt vakti
verkið. Sumir heilluðust en flestir
hneyksluðust, svo gjörólík var þessi
list öllu þvi sem fólk hafði áður
kynnst. Á tónleikunum verða fluttir
þrír síðustu þættir ballettsins.
Tónleikunum lýkur með þvi að
kórar og hljómsveit sameinast í
flutningi á lögum úr söngleiknum
Söngvaseið eftir Bandarílq'amenn-
ina Rodgers og Hammerstein en
söngleikurinn var sýndur í Þjóðleik-
húsinu fyrir nokkram áram við
mikla hrifningu."
Morgunblaðið/Sverrir
DÚBI dú systur og Kór Langholtskirkju á æfingu.
Orgelstyrktartónleikar
í Langholtskirkju
FJÓRÐU styrktartónleikar org-
elsjóðs Langholtskirkju verða
næstkomandi sunnudag kl. 20.
„Eins og áður fáum við til liðs
við okkur góða listamenn sem
gefa vinnu sína til styrktar mál-
efninu. Karlakór Reykjavikur,
Sigrún Hjálmtýsdóttir (Diddú) og
Kór Langholtskirkju munu koma
fram, en kynnir verður Bergþór
Pálsson," segir í kynningu.
Flutt verða verk eftir tón-
skáld frá ýmsum timum. Má þar
nefna Stevie Wonder, Gunnar
Þórðarson, Mendelssohn, Grieg,
Rossini og marga fleiri. Sóknar-
nefnd Langholtskirkju hefur nú
ákveðið að semja við fyrirtækið
NOACK í Bandaríkjunum um
orgelsmíðina. Þetta er annað af
tveim orgelum sem væntanleg
eru frá Noack til landsins. Það
verður 33 raddir með þijú spila-
borð og fótspil. Verð hljóðfæris-
ins er 34 milljónir króna uppsett
og frágengið auk virðisauka-
skatts sem er 8,33 milljónir þann-
ig að endanlegt verð er 42,33
milljónir. „Þeir sem til orgelsmíði
þekkja eru sammála um að þetta
hljóðfæri muni verða mikil lyfti-
stöng tónlistarlífi landsins þar
sem þetta verður einstakt hljóð-
færi sem á ekki sinn líka hérlend-
is,“ segir í kynningu.
Þeir sem hafa borgað í sjóðinn
frá því í september á síðasta ári
eiga tvo miða á tónleikana sem
haldnir verða 15. október. Mið-
vikudaginn 18. október kl. 20
verður fólki úr söfnuðinum boðið
að koma á tónleika í kirkjunni.
Mansöngvar
MADAMA Butterfly/Ást og harmur
TONLIST
Sígildir diskar
ORFF
Carl Orff: Carmina Burana (kamm-
erútg.) Lena Nordin (S), Hans
Dombusch (T), Peter Mattei (Bar);
Roland Pöntinen og Love Derwin-
ger, píanó; Kroumata slagverks-
hópurinn; Almanna Sángen kórinn
og barnakór Kórskóla Uppsala u,
stj. Cecilia Rydlinger Alin. BIS-CD-
734. Upptaka: DDD, Uppsölum
6/1995. Lengd: 60:36.
Verð: 1.490 kr.
„KVÆÐIN frá Beuren“,
klaustri Benediktsreglunnar í
samnefndum bæverskum smábæ
skammt frá Munchen, sem svo
útleggjast af latneska titlinum á
. tónverki Carls Orffs, komu í leitir
1803 eftir aldalanga gleymsku.
Safnið geymir nokkur alvarleg
helgikvæði, en er frægast - heit-
trúaðir kaþólikkar myndu líklega
kalla alræmdast - af gleði-,
diykkju- og ástarvísum á latínu,
fomfrönsku og miðháþýzku, ort-
um af svonefndum goliördum,
ónafngreindum flökkustúdentum
og prestum sviptum kjóli og kalli;
e.t.v. einnig leikurum og öðra ill-
þýði sem þá þótti. í þokkabót era
innan um kersknisvísur útfærðar
sem skopstælingar á lítúrgíu og
helgiljóðum, sem þá var alsiða
meðal menntaðra almúgamanna,
en sérstæðast má þó heita, að
álíka stundlegt flím, mansöngvar
og gamanmál skuli yfirleitt hafa
varðveitzt frá 12.-13. öld, þegar
kirkjan nánast einokaði alla ritlist.
Það var því fundinn fengur hjá
hinum fertuga Orff að verða fýrst-
ur til að tónsetja úrval af þessum
foma kveðskap. Raunar era í
handritunum upphafleg lög við
sum kvæðin með fomfálegri ne-
umu- nótnaskrift, en þau notaði
hann hins vegar hvergi; allt var
af hans hálfu framsamið í sér-
stæðum stíl, sem hann ríghélt í æ
síðan, stíl, er sumir hafa kallað
„naíviskan“, mótuðum af sáraein-
földu díatónísku tónalíteti, þrá-
stefjum, stöku sinnum af lagræn-
um ítölskum bel canto (t.d. „In
tratina", sem minnir ’sterklega á
Puccini) og oftar en ekki af nærri
því barnslegri hrynfestu, enda
ásláttarhljóðfæri áberandi í or-
kestraninni. Halda sumir reyndar
því fram, að hrynrænu tilþrifin
séu eini framlegi þátturinn, þótt
þau séu framstæð hjá hrynheimi
tónskálda á við Stravinskíj.
En hættutaflið við hið „banala"
gekk upp. Innblásturinn og fram-
krafturinn dugði leiksviðskantötu
Orffs til að slá í gegn 1937, og
ferskleiki verksins hefur dugað
vel fram á þennan dag, því Carm-
ina Burana er enn flutt linnulaust
um allan heim. Vera kann, að sá
ferskleiki sé á vissan hátt sam-
bærilegur við frumkraftinn í tón-
verkum Jóns Leifs, sem fyrst nú
fær notið sín í viðunandi flutningi.
Að sögn kunnugra er um þess-
ar mundir víða verið að færa upp
verkið í kammerútgáfu fyrir 2
píanó og 6 slagverk, m.a. hér á
landi, og hafa aðstandendur ytra
fyrir satt, að sú sé upphaflega
gerðin, þ.e. að orkestranin hafí
komið til síðar (en þó fyrir fram-
flutniriginn 1937). Um það hefur
undirritaður hins vegar engin
gögn handbær á prenti, en margt
bendir þó til þess, að hérumrædd
BlS-hljóðritun frá í sumar geti
verið sú fyrsta af fyrrgreindri
gerð sem birtist á geisladiski,
hvað svo sem leggja má upp úr
plötubæklingi, sem lætur nægja
að geta þess, að „Klavierauszug"
(píanóúrdráttur) sé eftir Wilhelm
nokkurn Killmayer.
Höfundarréttarmál teygja anga
sína víðar en á okkar fjörar, því
Robert von Bahr, prímus mótor
hjá BIS, útskýrir í bæklingi, og
er grenilega nokkuð niðri fyrir,
að skýhátt höfundargjald hafi úti-
lokað birtingu á söngtextum, með
því að Orff teljist „höfundur“ að
téðum fornljóðum fyrir það eitt
að hafa valið úr og raðað niður.
Er það óneitanlega skaði, því að
miðaldavísur goliardanna er hin
skemmtilegasta lesning.
Er varið í niðurskoming fyrir
2 píanó og slagverk, ef maður
hefur á annað borð heyrt Carmina
Burana fyrir fullum hljómsveitar-
útblæstri? Svarið er: furðumikið.
Undirritaður, sem hafði hina „lög-
giltu“ versjón í bakhöfðinu, DG-
upptöku frá byijun 8. áratugar
undir stjóm Eugens Jochums með
Gondulu Janowitz og Fischer-Die-
skau, „áritaða" af höfundi, fannst
allnokkuð til flutnings Svíanna
koma. Lena Nordin nær að vísu
ekki telpulegu sakleysi Janowitz
í „Stetit puella" og „In tratina",
en syngur ágætlega, og safarík
barítonsrödd Peters Matteis er
varla síðri en Dieskau upp á sitt
bezta. Stjórnandinn leyfir sér að
vísu fullmikið í tempóbreytingum,
en sumt er til bóta.
Kórarnir eru glæsilegir, nema
hvað staki kvennakórinn og
bamakórinn era fremur máttlitlir,
og textaframburður er yfir línuna
of linur. En píanóleikurinn er fág-
aður og nákvæmur, og slagverkið
algert dúndur, þó það yfirgnæfi
stundum slaghörpumar og sé iðu-
lega of framarlega í upptökunni,
einkum sneriltromman. Af þess-
um sökum er upptakan tæplega
meðal beztu BlS-hljóðritana, en
slagar þó í meðallag.
PUCCINI
Giacomo Puccini: Madama Butt-
erfly. Miriam Gauci, Yordy Ram-
iro, Georg Tichy o.fl. Tékkosló-
vakíska útvarpssinfóníuh(jóm-
sveitin og Slóvakíski fílharmóníu-
kórinn u. stj. Alexanders Rahbar-
is. Naxos 8.660015-16. Upptaka:
DDD, Bratislava 5/1991. Lengd:
2.20:37. Verð: 1.690 kr.
SAGAN um litlu japönsku
geisjuna Cho-Cho-San, ást hennar
og harm, hefur heillað óperuunn-
endur allt frá frumsýningarárinu
1904 (nema á frumsýningunni
sjálfri, þar sem stykkið var pípt
niður af atvinnuandstæðingum
tónskáldsins). Og vinsældimar
era ekki síður af tónrænum toga.
Hinar hrífandi, langteygðu laglín-
ur Puccinis blómstra hér ekki síð-
ur en í Tosca og La Bohéme, og
fágun hans í hljómsveitarmeðferð
er hér krydduð impressjónískt lit-
aðri austhyggju (samstígum
hljómum, fimmtónastigum o.fl.),
auk hóflegrar Wagner-leiðistefja-
tækni, sem ásamt ósviknu næmi
fyrir þörfum leiksviðsins og skiln-
ingi á nauðsyn einfaldleika og
beinnar tilhöfðunar hefur gert
Madama Butterfly að sígildu
meistaraverki.
Hljómplötuútgáfan Naxos, sem
gæti haft að kjörorði „Fágun fyr-
ir fjöldann", hefur undanfarið ver-
ið að feta sig á óperasviðinu.
Uppskriftin að velgengninni er
sem fyrr fólgin í því að tefla fram
minna þekktum sinfóníuhljóm-
sveitum og söngvuram, gjarnan
frá Austur-Evrópu, og hefur út-
gáfunni þannig smám saman tek-
izt að bijóta skarð í lárviðarmúr
hefðbundnu keppinautanna, sem
gera út á heimsfrægar stórstjöm-
ur.
Madama Butterfly, sem kom
út fyrir fáeinum áram, er gott
dæmi um þennan athygliverða
árangur. Án þess að hafa þá við-
miðun sem einungis harðsvíraðir
óperageggjarar geta haft, fær
undirritaður samt ekki heyrt ann-
að en að Naxos hafi hér hitt beint
í mark, því hljómsveit, kór og ein-
söngvarar eru meira en fullsam-
boðin þessum gimsteini Puccinis.
Hljómsveitin Ieikur af miklum
sveigjanleika undir stjórn hins
persneskfædda Alexanders Rah-
baris, og hefur Naxos auðheyr-
anlega tryggt sér þar gullhænu,
því frammistaðan jaðrar við
hreina snilld. Kórinn er frábær,
og einsöngvararnir, með Möltubú-
ann Miriam Gauci í fararbroddi,
era ómenguð unun á að hlýða.
Þegar við bætist hljómmikil en
skýr upptaka er ljóst, að þessi
Madama getur ekki talizt annað
en kostaboð, jafnvel þótt á fullu
verði væri. Bravissimo!
Ríkarður Ö. Pálsson