Morgunblaðið - 04.02.1996, Blaðsíða 4

4 E SUNNUDAGUR 4. FEBRÚAR 1996
NEYTENDAMAL
MORGUNBLAÐIÐ
Umboðsmaður
neytenda í öllum
nágrannalöndum
AÖLLUM Norðurlöndunum
eru starfræktar sérstakar
stofnanir sem sinna eingöngu
neytendamálum. Mismunurinn á
fjárframlögum til neytendamála
hér á landi, þar sem opinber fram-
lög nema um 40 krónum á íbúa,
og á Norðurlöndunum, þar sem
framlagið t.d. í Noregi er 140 kr.
á íbúa, endurspeglar þann mun
sem er á stöðu neytenda á íslandi
miðað við það sem gerist í þeim
nágrannalöndum, sem íslendingar
vilja helst bera sig saman við, að
sögn Sigríðar Amardóttur, lög-
fræðings Neytendasamtakanna.
Að auki er á öllum Norðurlöndun-
um nema á íslandi, starfrækt sér-
stakt embætti umboðsmanns neyt-
enda sem hafa á eftirlit með við-
skiptaháttum, gæta hagsmuna
neytenda, upplýsa almenning um
lagaleg réttindi og jafnvel bera
mál fyrir dómstóla.
Á Norðurlöndunum eru í gildi
sérstök markaðslög, sem taka til
mun fleiri þátta en íslensku sam-
keppnislögin en samkvæmt þeim
hefur neytendamáladeild Sam-
keppnisstofnunar ákveðið eftirlits-
hlutverk og er því sú stofnun hér
á landi sem næst kemst því að
hafa sambærilegt hlutverk og
umboðsmaður neytenda.
Sigríður Arnardóttir, lögfræð-
ingur Neytendasamtakanna, seg-
ir að skortur á mannafla komi í
veg fyrir það að neýtendamála-
deild Samkeppnisstofnunar gegni
hlutverki sínu á jafnvirkan hátt
og umboðsmenn neytenda í ná-
grannalöndunum þótt deildin hafi
komið þörfum máíurn á framfæri.
Þar sem umboðsmaður neyt-
enda starfar á Norðurlöndunum
er hann skipaður af stjórnvöldum
til nokkurra ára í senn og sendir
frá sér álit og athugasemd verði
hann var við brot á markaðslög-
um. Hann gegnir einnig virku
hlutverki við að upplýsa almenn-
ing um lagaleg réttindi og hefur
einnig því hlutverki að gegna að
koma á samráði fulltrúa neytenda
og aðila í viðskiptalífinu um að
semja viðmiðunarreglur í við-
skiptum.
Umboðsmaður neýtenda sinnir
hins vegar að jafnaði ekki einstök-
um kvörtunum eftir ábendingum,
eins og neytendamáladeild Sam-
keppnisstofnunar, heldur einbeitir
sér að málum sem hann telur að
varði almannahag eða hagsmuni
tiltekinna hópa fremur en einstakl-
inga. í nágrannalöndunum geta
borið ágreining út af einstökum
viðskiptum á flestum sviðum undir
óháða úrskurðaraðila.
Umboðsmaður neytenda getur
jafnframt tekið mál upp og borið
undir dómstóla sem talsmaður
neytenda telji hann málefnið sem
í hlut á hafa almennt gildi.
Sigríður Amardóttir segir að
Neytendasamtökin telji að stofna
beri embætti umboðsmanns neyt-
enda hér á landi þar sem áherslur
í neytendamálum og samkeppnis-
málum fari ekki alltaf saman.
Ályktun þess efnis var samþykkt
á síðasta þingi samtakanna.
80 ár
Endurgreiðslutími námslána miðað
við upphæð lána og tekjur
Forsendun Lánin bera ekki vexti á meðan á námstíma stendur en eftír hann
er miðað við að þau beri 1 % raunvexti. Fyrsta greiðsla er tveimur árum
eftir að námi lýkur og er þá 5% af tekjum fyrstu 5 árin. Eftir það hækka
gneiðslumar 17% af tekjum. Lágmarksgreiðsla á ári er kr. 50.807.
Upphæð námsiána
4 milljónir kr.
3 milljónir kr.
2 milljónir kr.
1 milljón kr.
500 þúsund kr.
0,8 1,0 1,2 1,4 1,6 1,8 2,0 2,2 2,4 2,6 2,8 3,0 3,2 3,4 m. kr. í árstekjur Árleg afborgun
51 51 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 þús. kr. fyrstu 5 árin
56 70 84 98 112 126 140 154 168 182 196 210 224 238 þús. kr. eftir það
Talsvert hefur áunnist í
neytendavernd síðustu ár
ASÍÐUSTU árum hefur neyt-
endavemd hér á landi aukist
til muna. Sigríður Amardóttir lög-
fræðingur Neytendasamtakanna
segir að undanfarin ár hafi þess
orðið greinilega vart að aukin
áhersla sé lögð á neytendamál í
viðskiptaráðuneytinu og á vegum
þess sé nú unnið að undirbúningi
löggjafar sem bæta muni réttar-
stöðu neytenda á ýmsum sviðum.
Sigríður nefnir sérstaklega að
nefnd á vegum viðskiptaráðuneytis-
ins, með aðild fulltrúa Neytenda-
samtakanna, vinnur nú að samn-
ingu lagafrumvarps um þjónustu
iðnaðarmanna og allt sem við kem-
ur iðnaðarstarfsemi, en engin slík
löggjöf hefur verið til hérlendis.
Sigríður segir að nú orðið geti Neyt-
endasamtökin gengið að því vísu
að eiga annaðhvort kost á að taka
þátt í undirbúningi lagasetningar
sem varði málefni neytenda eða að
fá fmmvörp sem varða málefni
neytenda til umsagnar. Sigríður
segir að fýrir 10 ámm hafí það
verið nánast tilviljun háð hvort leit-
að var eftir sjónarmiðum neytenda
við undirbúning lagasetninga sem
þá varðaði.
Þeirri umfangsmiklu __ lagasetn-
ingu sem fylgdi aðild íslands að
Evrópska efnahagssvæðinu fylgdi
að ýmis fmmvörp sem fela í sér
réttarbót fyrir neytendur öðluðust
lagagildi hér á landi.
„EES-samningurinn hefur verið
neytendavemd hér mjög til góða
og það er hægt að nefna fjölmörg
dæmi um lög sem við höfum tekið
upp á síðustu áram út af EES-
samningnum," segir Sigríður.
Enn er þó talsvert í land að
réttarstaða neytenda hér sé sam-
bærileg við það sem gerist í þeim
löndum sem íslendingar kjósa að
bera_ sig saman við.
„Á Norðurlöndum em til sérstak-
ir lagabálkar um kaup á neytenda-
vöm sem ekki em til hér og þar
em meðal annars reglur um
ábyrgðartíma vegna galla á vöm,
sem oft reynir á. I Danmörku,
Noregi og Svíþjóð er ábyrgðartími
á gallaðri vöm 2 ár og getur verið
upp í 13 ár í Noregi. Hér emm við
með kaupalög frá 1922, sem við
höfum lagt ríka áherslu á að verði
endurskoðuð, sérstaklega með tilliti
til ábyrgðartímans og fleiri atriða,“
segir Sigríður.
Annað brýnasta úrlausnarefnið í
neytendamálum hérlendis telur hún
vera að í lögum verði að fínnasömu
úrræði og á Norðurlöndum er mælt
fyrir um í löggjöf um skuldaaðlög-
un. Slík löggjöf er til á öllum öðmm
Norðurlöndum. „í þeim lögum er
að finna heimildir til að fella niður
að öllu leyti eða að hluta skuldir
einstaklinga sem eiga í veralegum
greiðsluerfíðleikum. Það er gert að
uppfylltum mjög ströngum skilyrð-
um til þess að reyna að aðstoða
fólk, sem að öðmm kosti hefði orð-
ið gjaldþrota með tilheyrandi afleið-
ingum, að koma undir sig fótum á
ný.“
„Það er mjög mikilvægt að við
fáum einhver slík úrræði og það
er verið að vinna að því á vegum
félagsmálaráðuneytisins,“ segir
Sigríður.
Hún segir að nátengt þessu sé
að koma á fót aðgangi neytenda
að ókeypis eða ódýrri fjárhagsráð-
gjöf sem sé gmndvöllur greiðsluað-
lögunar. „Ég tel að það skipti heim-
ilin í landinu vemlegu máli að fólk
fái aðgang að óháðum aðila, sem
ekki er starfandi í lánastofnun, sem
aðstoðar fólk við að fínna leiðir út
úr fjárhagsvanda, helst áður en
komið er í algjört óefni. Á Norður-
löndum sinna sveitarfélög þessari
þjónustu og ýmsar ráðgjafarstofur,
en hér hefur lítið verið um þetta.
Ég veit þó að Reykjavíkurborg
sinnt þessu fyrir skjólstæðinga
Félagsmálastofnunar og bankarnir
hafa verið með slíka þjónustu sem
hluta af bankakerfínu, en það hef-
ur skort hlutlausan aðila sem
stendur utan við kerfið, er ekki
tengdur vandamálinu, og veitir
góða ráðgjöf án endurgjalds,“ seg-
ir Sigríður.
Fáðu þér spariskírteini ríkissjóðs
með gullnum kaupbæti:
Átta góðar ástœður til að
SJÓÐUR 5 HJÁ VÍB
agoóar a
fjárfesta
+ c* • * \ • r
t Sjooi 5
C. 10%
A. Spariskírteini ríkissjóbs
+
B. Overótryggó ríkisveróbréf
C. Húsbréf
25%> A. 65%> Sjó&ur 5 hjó VÍB
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Alltaf innleysanleg - enginn fastur gjalddagi.
Stöðug ávöxtun - 7,0% raunávöxtun sl. 5 ár.
Auðvelt að íylgjast með verðmæti bréfanna.
Engin fyrirhöfn - ekkert umstang.
Hægt að kaupa fyrir hvaða íjárhæð sem er.
Sérfræðingar sjá um ávöxtun.
Eignarskattsfrjáls.
100% ábyrgð ríkissjóðs.
FORYSTA í FJÁRMÁLUM!
VtB
VERÐBRÉFAMARKAÐUR ISLANDSBANKA HF.
• Aðili að Verðbréfaþingi Islands •
Kirkjusandi, 155 Reykjavík. Sími 560-8900.