Morgunblaðið - 13.04.1997, Síða 4

4 B SUNNUDAGUR 13. APRÍL 1997
MORGUNBLAÐIÐ
TONY Blair virðist eiga forsætisráðherrastólinn vísan en hann getur ekki þakk-
að sér einum þennan árangur. Hann hefur notið öflugs stuðnings margra og
ekki síst Johns Majors, forsætisráðherra og þeirra íhaldsmanna.
Fíkn í
breska pólitík
Fyrir sérvitringaliðið sem þarf pólitík í æð eins og fíkniefni
eru breskar þingkosningar ein samfelld víma. Guðmundi
Einarssyni þykir skammturinn nú sterkari og hreinni, þegar
allar heimsins fréttasjónvarpsrásir fylgja okkur daginn út
og inn; allt frá morgunmatartímanum þegar þær speglast í
gljáfægðri brauðristinni á eldhúsborðinu og fram á rauða nótt.
Hvað er það sem kemur a.m.k. á
fimm ára fresti, lýsir upp hvers-
dagsleikann og gleður sérvitrar
sálir? Nú eru auðvitað ailir búnir
að svara áður en þeir vita: Halastjarna!
Nei. Það er ekki halastjarna. Halastjörnur
er ekki hægt að treysta á að birtist á fímm
ára fresti frekar en leikrit sem Jón Viðar
er ánægður með. Er svarið kannski nýr
ritstjóri á Aiþýðublaðinu? Gæti verið. Sjáum
til hvort Össur verður jafnskemmtiiegur og
Hrafn. En rétta svarið er auðvitað þetta:
Bresku kosningarnar. Fyrir sérvitringaliðið
sem þarf pólitík í æð eins og fíkniefni eru
breskar þingkosningar ein samfelld víma.
Og nú er skammturinn sterkari og hreinni,
þegar allar heimsins fréttasjónvarpsrásir
fylgja okkur daginn út og inn; allt frá
morgunmatartímanum þegar þær speglast
í gljáfægðri brauðristinni á eldhúsborðinu
og fram á rauða nótt.
En hvers vegna fær venjulegt fólk uppi
á ísland breska pólitík á heilann? Við þeirri
spurningu er ekkert einhlítt svar frekar en
spurningunum í Aravísum. En hér eru
nokkur hugsanieg svör. Kosningafyrir-
komulagið í Bretlandi með einmennings-
kjördæmum framleiðir ef svo mætti segja
litríkari stjórnmálamenn en listakosningar
gera. í kjördæmunum 659 er barist maður
á mann og í hveiju þeirra stendur aðeins
einn sigurvegari að lokum. Og þótt allir
flokkar eigi næg örugg sæti í kjördæmum
með nægilega rótgrónum meirihluta til að
þeir geti fengið dauðyflin sín kosin, eins
og öllum flokkum er nauðsynlegt í bland,
kemur svona kerfi fleiri og öflugri kjaftösk-
um á þing en listalognmollan sem við-
gengst í flestum nærliggjandi iöndum.
Umræða um stjórnmál verður líka
með skemmtilegra móti þegar
þessum karakterum er sleppt
lausum í fjölmiðlum, sérstaklega
þegar þeir mæta þar fréttafólki sem er
búið að vera nægiiega lengi í bransanum
til að kunna sitthvað fyrir sér. En breskir
stjórnmálamenn hafa líka orðið vinsælir í
fjölmiðlum á seinni árum fyrir annað en
orðsins list og umræður um pólitik. Þeir
eru nefnilega snillingar í að koma sér í
þvílík veraldarinnar klandur í kynferðismál-
um að það hálfa væri nóg. í áratugi las
breska þjóðin djörfu kaflana í heimsbók-
menntunum í laumi í daufu skini vasaljóss-
ins undir sæng í heimavistarskólunum og
slökkti ljósið í hjónaherberginu bæði af
blygðunarsemi og til að spara. Nú vill þessi
þjóð allt fram í dagsljósið. Og þarna hafa
þingmennimir ekki brugðist frekar en ann-
ars staðar. Undanfarin ár hefur ekki linnt
uppljóstrunum um athafnasemi þeirra í
kyniífinu.
Enn ein ástæðan fyrir því hvað gaman
hefur verið að fylgjast með bresku pólitík-
inni er að henni hefur verið svo þægilega
skipt í lið eins og í fótboltanum, vinstri og
hægri, Fram og Valur, vondu karlarnir og
góðu karlarnir, Verkamannaflokkurinn og
Ihaldsflokkurinn. Fijálslyndi flokkurinn,
sem að mörgu leyti er sjarmerandi og nota-
legur, hefur ekki talist með í valdahlutföll-
unum á þingi þótt hann hafi fengið 18% í
síðustu kosningum. Vegna einmennings-
kjördæmanna fékk flokkurinn, sem heitir
reyndar Fijálslyndir demókratar, aðeins 20
sæti. í hlutfallskosningakerfi eins og á Is-
landi hefði hann getað fengið 120-130
sæti. Vinstri-hægri skiptingin í bresku póli-
tíkinni var unaðslega einföld. Verkamanna-
flokkurinn var svo langt til vinstri að það
var hægt að ganga að honum blindandi yst
úti á kanti og á hengifluginu hægra megin
stóð Margaret Thatcher með sinn flokk,
íhaldsflokkinn. En nú hefur þetta allt
ruglast.
Nú eru báðir þessir stóru flokkar
komnir inn á miðjuna og þar er
orðið þröngt eins og á laugar-
dagskvöldi gamla Glaumbæ. Og
í kösinni sést ekkert hvort menn taka vinstri
eða hægri snúning á dans-
gólfinu. Lengst hefur lík-
lega Verkamannaflokkur-
inn flutt sig til. Sá flutning-
ur byijaði fyrir kosningarn-
ar 1992. Neil Kinnock, sem þá var formað-
ur flokksins, gerði verulegt átak til að losa
hann úr vinstri villunum og var spáð sigri
í kosningunum fram á síðustu stund. En
hann tók aldrei stóra slaginn við vinstri
vænginn. John Smith sem tók við af Neil
Kinnock eftir kosningar hélt áfram endur-
reisnarstarfinu, tókst að skapa traust á
flokknum en var ekki búinn að taka slaginn
þegar hann lést.
Þann slag tók hinsvegar Tony Blair.
Hann og hans fólk stjórnar með harðri
hendi, völdin hafa færst frá kjörnum stofn-
unum flokksins til formannsins, umræður
á flokksþingum fara meira og minna eftir
forskriftum og handritum formannsins, sem
hefur leynt og ljóst fjarlægt arf fortíðarinn-
ar úr flokksplöggunum og lét til dæmis
fella niður þjóðnýtingarákvæðið fræga úr
stefnuskránni. Honum hefur tekist á tiltölu-
lega stuttum tíma, frá því að hann tók við
í júlí 1994, að breyta ásýnd
flokksins svo rækilega að
jafnvel hinn svokallaði AB
hluti bresku þjóðarinnar, þ.e.
vel efnað viðskiptafólk í
stjórnunarstöðum, sem fram að þessu hefur
fylkt sér um íhaldsflokkinn, ætlar nú að
kjósa Verkamannaflokkinn.
En Tony Blair getur ekki þakkað sér
þennan árangur einn. Hann hefur notið
öflugs stuðnings margra og ekki síst Johns
Majors, forsætisráðherra og þeirra íhalds-
manna. Varla hefur liðið sá dagur frá kosn-
ingunum í apríl 1992 að íhaldsflokkurinn
hafi ekki komið sér í klandur. Innbyrðis
deilur um Evrópumál og sífelldar vangavelt-
ur um hæfni formannsins, hafa ásótt John
Major og dregið athyglina frá árangri á
mörgum sviðum. Oheppnin hefur ekki riðið
við einteyming.
Og ef til vill hafa ráðgjafar Johns Maj-
ors ekki reynst honum heilladijúgir; a.m.k.
ekki ástarsagnahöfundurinn Barbara Cart-
land. Hún stakk því að honum fyrir nokkr-
um árum að hann skyldi gera England aft-
ur að því sem það var þegar gömlu gildin
réðu svo sem siðprýði og fáguð framkoma.
John Major þótti hugmyndin svo góð að
hann hrinti á flot herferð fyrir gömlu gild-
unum. En ekki hafði hann fyrr gerst þann-
ig opinber siðgæðisvörður þjóðarinnar en
hneyksli vegna framhjáhalds og meintrar
mútuþægni þingmanna flokksins dundu
yfir hann. Síðan hefur lítið heyrst um gömlu
gildin. En Barbara Cartland styður áfram
sinn mann og segir nýlega í breska blaðinu
Guardian að hann sé smám saman að verða
sterkari og sterkari forystumaður alveg
eins og Winston Churchill, sem hún hafi
þekkt þegar hann, þ.e.a.s. Churchill, var
lítill drengur. Það segir okkur hvað Bar-
bara Cartland er orðin gömul.
í viðtalinu í Guardian segist hún líka
vilja Breta utan Evrópubandalagsins því
þeir eigi ekkert erindi með þjóðum sem
þeir séu búnir að vinna. Evrópumálin eru
einn erfiðasti málaflokkurinn í kosningun-
um. Arfurinn frá Margréti Thatcher, sem
var treg í Evróputaumi, hefur fyllt Breta
efasemdum um hve sterkt þeir eigi að tengj-
ast þjóðunum á meginlandinu. Innan íhalds-
flokksins eru efasemdirnar raunar meiri en
efasemdir; þar er sterk andstaða gegn Evr-
ópusambandinu. Og á tímabili lét Verka-
mannaflokkurinn eins og hann vildi allt það
í Evrópumálum sem Íhaldsflokkurinn vildi
ekki. En vegna Evrópuefans, sem sáð hefur
verið til í bresku þjóðarsálinni, reynir
Verkamannaflokkurinn bæði að sleppa og
halda þar, fara bil beggja eins og það heit-
ir á góðu kosningamáli. En það er enginn
vafi að hann er jákvæðari fyrir Evrópu en
íhaldsmennirnir.
Verkamannaflokkurinn ætlar sér að
vinna völdin í þetta sinn. í heilt
ár hefur hinn eiginlegi kosninga-
undirbúningur staðið. Baráttan
er skipulögð út í ýtrustu smáatriði. Allt
fótgönguliðið í flokknum hefur fengið ná-
kvæm fyrirmæli um hvað má segja við kjós-
endur og hvað ekki má. Tony Blair er lagð-
ur af stað um landið í stórri rútu. Fremst
í henni eru 14 sæti fyrir bílstjóra og lög-
reglumenn. Síðan kemur sá hluti sem hýsir
ráðgjafa, blaðafulltrúa og Ijósmyndara
flokksins og fullkomin tölvu- og fjarskipta-
kerfi með sjónvörpum, myndböndum, ljós-
ritunarvélum, myndsendum og öllu sem
þarf á venjulegum kontór. Aftast í rútunni
er stofa með hægindastólum fyrir Tony og
konuna hans, Cherie. Rúta Johns Majors
er svipuð nema þar er pláss fyrir fleiri lög-
reglumenn af því hann er auðvitað forsætis-
ráðherrann og á hliðinni er leynivopn
íhaldsflokksins í þessum kosningum, hleri
sem opnast og út skýst vélknúinn ræðupall-
ur fyrir Major. I síðustu kosningum sló
hann í gegn með sligaðan sápukassa fyrir
ræðustól. En hann er ekki með nú frekar
en gömlu gildin.
HUGSAÐ
upphátt
FLUG, &
BILL
í EINA VEKU É ÞÝSKALANDI
HAMBORG
DÚSSELDORF
MÚNCHEN
kr 23*200
Verð pr. mann, miðað við 4 fullorðna og 2 börn, 2ja-l 1 ára
Innifalið í verði er leiga á bíl í C-flokki í eina viku,
ótakmarkaður akstur, tryggingar og skattar.
Flug Keflavlk-Dusseldorf eða Hamborg-Keflavík
með LTU, flugvallagjöld innifalin.
Ef flogið er fii Munchen er sambærilegt
verð kr. 23.200.
17 A T
/T. I JFERÐASKRIFSTOFA
Stangarhyl 3a, Reykjavík - Súni 567-8545
Fylgstu meb í
Kaupmannahöfn
Morgunblabib
ftcst á Kastrupflugvclli
og Rábhústorginu
fllÞripiitilUibib
-kjarni málsios!