Morgunblaðið - 11.05.1997, Side 10

10 SUNNUDAGUR 11. MAÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
mfd
'3 yf /1 o uK.
mjss-
LAND.
:)atrMayen
"fL. Norbursjór
f
Orkan við
Atlantshaf
Orkubúskapur við Norður-Atlantshaf er að
gerbreytast. Olíu og gasi er dælt upp úr
Norðursjónum, við vesturströnd Noregs og
Bretlandseyjar, einnig við austurströnd
F æreyingar
fari varlega
Jakob Rugland
Morgunblaðið/Golli
NORÐMAÐURINN Jakob Rugland
hefur tekið þátt í olíuævintýrinu frá
upphafí. Árið 1968 réð hann sig hjá
Phillips Petroleum-olíufyrirtækinu
bandaríska sem hefur aðalstöðvar í
Oklahoma en rekur útibú í Noregi.
Rugland starfar nú sjálfstætt sem
fulltrúi Phillips í Færeyjum.
Rugland sér um tengsl við stjórn-
völd þar og undirbýr jarðveginn á
margvíslegan hátt fyrir væntanlegt
samstarf en fyrirtækið er eitt af
19 slíkum sem hafa hug á olíu-
vinnslu við eyjarnar. í mörgum til-
fellum munu þau stefna að sam-
starfi, tvö eða fleiri.
Búist er við að landstjórnin út-
hluti vinnsluleyfum öðru hvoru
megin við áramótin en verið er að
hnýta ýmsa enda í lagasetningu um
þessi mál. Að auki er ekki búið að
leysa deilur við Breta sem neita að
samþykkja miðlínuskipti og verði
deilan ekki leyst á næstunni er ljóst
að nokkurt svæði á milli Færeyja
og Hjaltlands verður skilið eftir
þegar að úthlutun leyfa kemur. Að
sögn Ruglands er umrætt grátt
svæði talið mjög líklegt til að vera
auðugt af olíu.
Spurning um líkur
— Hvernig eru horfurnar við Fær-
eyjar, er hægt að fullyrða að olía sé
þarna?
„Það er ekki hægt, jafnvel þótt
ég væri jarðfræðingur gæti ég það
ekki. Þetta er alltaf spurning um
að meta líkumar og þær eru miklar
ef marka má tilraunaboranir og
aðrar vísbendingar.
Þetta er happdrætti og sjálfur tel
ég að Færeyingar ættu að gæta sín
og ekki hefja neinar fjárfestingar
strax vegna væntanlegrar olíu-
vinnslu. Ég minni á að menn fundu
olíu við Hjaltland snemma á áttunda
áratugnum en framleiðsla hófst
ekki fyrr en 1990, það getur því
orðið löng bið eftir tekjum þótt ein-
hver olía finnist."
— Verða vinnsluleyfm boðin upp?
„Nei þeim verður sennilega út-
hlutað. Færeyingar annast sjálfir
samningagerðina þótt hún sé opin-
berlega á hendi danska utanríkis-
ráðuneytisins í Kaupmannahöfn og
það er alveg ljóst að það verða
Færeyingar sem munu njóta tekn-
anna.
Fyrirtækin verða líklega beðin
um að tilgreina svæði þar sem þau
vilja leita en síðan verða þau að
gera upp við sig hvort þau vilji hlíta
þeim skilmálum sem settir verða.
Kanada og lindir eru mjög líklega við Græn-
land og Færeyjar, segír í grein Krístjáns
Jónssonar. íslendingar eiga síðan miklar
ónýttar birgðir af vatnsorku og jarðvarma.
Norski
risinn Troll
NORÐMÉNN eru orðnir
næst-stærstu olíuút-
flytjendur í heimi, á eft-
ir Saudi-Aröbum, ríkið
er skuldlaust. Olían aflar þriðjungs
útflutningsteknanna og nú er svo
komið að stór hluti hagnaðarins er
lagður í sjóð sem nota á til að
tryggja lífeyrisgreiðslur þegar æv-
intýrinu lýkur. Búist er við að auð-
ugustu olíulindir Norðmanna verði
þurrausnar fljótlega eftir aldamót-
in. Gasið mun endast lengur, senni-
lega meira en öld með núverandi
vinnslu og er þá ekki tekið tillit til
þess að nýjar lindir gætu fundist.
Bretar framleiða nóg til innan-
landsnotkunar, Danir hafa einnig
fundið verulegar olíu- og gaslindir
i sínum hluta Norðursjávar og eru
meira en sjálfum sér nógir. Líkur
eru á að grannar okkar Færeyingar
finni olíu í lögsögu sinni og ætti
þá efnahagsvandi þeirra að vera
leystur um fýrirsjáanlega framtíð.
Fyrir fáeinum áratugum urðu
Vestur-Evrópumenn að flytja inn
frá fjarlægum löndum nær alla olíu
sem þeir notuðu en framleiða nú
rúmlega helminginn sjálfír. Þeir
kaupa þó mikið af gasi frá Rúss-
landi og nýfrjálsu ríkjunum við
Kaspíahaf. Loks má nefna að Alsír
og fleiri Norður-Afríkuríki selja
Evrópuríkjum mikið af olíu og gasi.
Kostirnir við vinnsluna á Norð-
ursjó og við sjálft Atlantshafið eru
margir. Stjórnmálaástand er
ótryggt í lýðveldum Sovétríkjanna
gömlu að ekki sé talað um Áfríku
eða Miðausturlönd, helsta olíuforða-
búr heimsins. Oft hefur verið bent
á hvílíkt hættuspil það sé að efna-
hagur Evrópu og Norður-Ameríku
sé háður orkulindum sem geta lok-
ast skyndilega vegna átaka.
Hét að drekka
hvern dropa
Svo litla trú höfðu margir á því
framan af sjöunda áratugnum að
olía fyndist á norsku svæðunum að
norskur þingmaður hét því að
drekka sjálfur hvern olíudropa sem
fyndist þar! Mörg olíufyrirtæki gáf-
ust reyndar upp við leitina á- norska-
svæðinu vegna þess hve illa gekk
fyrstu árin.
Viðhorfin breyttust þegar olía
fannst loks eftir 40 árangurslausar
boranir á Ekofisk-svæðinu í Norð-
ursjónum undir árslok 1969. Það
var bandarískt fyrirtæki, Phillips
Petroleum, sem var þar að verki. í
upphafi var mjög stuðst við reynsl-
una sem menn höfðu af olíuvinnslu
á hafsbotni í Mexíkóflóa en þar er
nú mest af olíuborpöllum á sjó, um
4.000. Til samanburðar má geta
að á Norðursjónum eru þeir um 400.
Hverjareru líkurnar á því að olía
finnist á íslandi? Harla litlar, að
sögn flestra sérfræðinga og olíufé-
lögin virðast sammála. Hins vegar
gætu olíulindir verið í grennd við
Jan Mayen í norðaustri en þar hafa
norskir og íslenskir vísindamenn
þegar gert bergmálsmælingar.
Samkvæmt samningum við Norð-
menn höfum við nokkurn rétt til
að nýta náttúruauðæfí á hafsbotni
sunnan við Jan Mayen.
Olía gæti verið í jarðlögum suð-
vestur af Færeyjum, á Hatton
Rockall-svæðinu. Islenskir stjóm-
málamenn hafa bent á að túlka
mætti ákvæði í alþjóðalögum á þá
lund að við ættum eignarrétt á
framhaldi landgrunnsins allt suður
að Rockall. Ekki hefur fengist nið-
urstaða í málinu en ljóst að allt
stefnir í að leitað verði að olíu á
þessum slóðum.
Mikilvægi norðursvæða
ísland og önnur stijálbýl land-
svæði norðarlega í Atlantshafi
skiptu miklu máli í kalda stríðinu
vegna hemaðarlegrar legu sinnar
en svo getur farið að orkulindirnar
þar verði ekki síður mikilvægar í
framtíðinni. Norðmaðurinn Jakob
Rugland segir að áhugi olíufyrir-
tækja beinist ekki að Islandi, önnur
svæði séu líklegri, en minnir á
gnægð af mengunarlausu vatnsafli
og jarðvarma hér. Einhvern tíma
geti komið að því að auðlindirnar
hér verði hluti af orkubúskapnum
á svæðinu ef hægt verði að tengja
orkuverin með köplum við aðra
hluta Evrópu.
VESTUR af Björgvin er hinn risastóri bor-
pallur Statoil-fyrirtækisins norska, TroII,
sem er 472 metrar að hæð, gerður úr stáli
og steinsteypu og vegur milljón tonn. Hann
er notaður til dæia upp gasi og myndi gnæfa
hátt yfir Empire State-skýjakljúfinn í New
York ef pallurinn væri á þurru landi. Um
50 manns eru að staðaldri á Troll.
Gas er hægt að nota til orkuframleiðslu
en olía er mun verðmætari, úr henni má
einnig vinna ýmis hráefni, m.a. til plastgerð-
ar. Norðmenn eru nú að gera tilraunir í
samvinnu við Suður-Afríkumenn með að
vinna olíu úr gasi og lofa þær góðu.
Alls hafa menn fjárfest sem svarar 5.500
milljörðum íslenskra króna í olíuvinnslunni
við strendur Noregs, umsvifamest er ríkisol-
íufyrirtæki landsmanna, Statoil. Flestum
reynist erfitt að skilja hvað þessar tölur
merkja í reynd en þess má geta að fjárlög
íslenska ríkisins eru nú um 120 milljarðar
króna á ári. Búið er að ná upp um 17% af
því magni sem vitað er að finnst í land-
grunni Noregs en líklegt þykir að mikið
muni finnast í viðbót norðar við vestur-
ströndina og á Barentshafi.
Enn er deilt um það hvað gera skuli við
úrelta palla og er borpallur Shell, Brent
Spar, enn geymdur inni í norskum firði.
Umhverfissinnar komu í veg fyrir að honum
yrði sökkt í Atlantsála. Til greina kemur
að nota hluta úr honum í nýjar bryggjur.
Nákvæmni tannlæknisins
Borað er þijá til fimm kílómetra niður í
landgrunnið í Norðursjónum og tæknin hef-
ur tekið miklum framförum. Nú er oft látið
nægja að bora eina holu lóðrétt niður en
síðan er hægt að skipta um stefnu þegar
búið er að tæma birgðirnar í holu, bora úr
henni lárétt mörg göng inn í önnur lög þar
sem olíu og gas er einnig að finna. Þetta
þýðir að ekki er þörf á jafnmörgum borpöll-
um og áður. Nú er farið að nota skip til
að dæla upp olíu þar sem um litlar lindir
er að ræða. Dælt er sjó inn í holur sem eru
að tæmast til en fjarlægt hefur verið af
olíu, markmiðið með þessu er að þrýsta því
sem enn er eftir upp á við svo að hægt sé
að dæla því upp. Margra metra jarðsig hef-
ur orðið undir sumum pöllunum og hafa
menn þá lengt stoðirnar sem þeir hvíia á
með ærnum tilkostnaði.
Nákvæmnin er mikil við borun á miklu
dýpi. I grein í Aftenposten er þessu Iíkt við
að tannlæknir væri uppi á 12. hæð í húsi
og fengi það verkefni að bora í jaxl í manni
á jarðhæðinni!