Morgunblaðið - 11.05.1997, Qupperneq 22

22 SUNNUDAGUR 11. MAÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
A RIÐ 1947 stóð ungur maður
á tröppum Háskólans og
/ 1 hugleiddi, eins og svo
X JL margir höfðu gert á
undan honum, hvað hann ætti að
taka sér fyrir hendur. Hann var
ættaður vestan úr Dölum, hávax-
inn, grannur og dökkhærður. Hann
hafði stundað nám í Reykjavík í tíu
ár og var nú orðinn lögfræðingur.
Þrátt fyrir að hafa fengið freistandi
atvinnutilboð í höfuðstaðnum sakn-
aði hann átthaganna og langaði að
hverfa þangað aftur. Hann starfaði
þó í nokkur ár sem fulltrúi lögreglu-
stjórans í Reykjavík og var einn
vetur settur bæjarfógeti í Siglu-
firði. Þá sótti hann lögregluskóla í
Bandaríkjunum. Alltaf langaði
hann þó heim og sá draumur rætt-
ist er hann var skipaður sýslumaður
í Dalasýslu átta árum eftir að hann
hafði velt vöngum yfir framtíðinni
á tröppum Háskólans. Ungi maður-
inn var Friðjón Þórðarson og hann
átti eftir að gegna ótal trúnaðar-
störfum, fyrst sem sýslumaður en
síðar sem alþingismaður Vestlend-
inga og ráðherra. Nú lítur Friðjón
yfir farinn veg og segir að hann
sjái ekki eftir því að hafa horfið
aftur vestur eftir að hafa numið og
forframast í Reykjavík forðum.
í lögregluskóla
í Bandaríkjunum
Um það leyti, sem Friðjón hóf
störf hjá lögreglunni í Reykjavík
var honum boðið á kynnisnámskeið
hjá hinum nýstofnuðu Sameinuðu
þjóðum. Friðjón var þá orðinn 26
ára gamall og var þetta fyrsta utan-
för hans. Hann minnist þess að
flugferðin vestur tók fjórtán tíma
og við hlið hans í flugvélinni sat
Hans G. Andersen sendiherra.
„Hans var á leiðinni á allsheijarþing
Sameinuðu þjóðanna til að kynna
landhelgismálið fyrir hönd íslend-
inga. Það var mikill fengur fyrir
mig að fá að nema af honum en
seinna urðu kynni okkar nánari þar
sem ég átti eftir að sitja fjögur alls-
heijarþing," segir Friðjón.
Friðjón vildj jafnframt nota tæki-
færið og kynna sér lögreglumál.
Gekk hann því á fund lögreglu-
stjóra SÞ, Begly að nafni. Hann var
af írsku bergi brotinn og hafði lengi
starfað í ríkislögreglunni í
Connecticut. Hann sagði við Frið-
jón: „Viljirðu kynna þér það besta
í þessum málum, sem nútíminn
hefur að bjóða, skaltu fara til lög-
reglunnar í Connecticut." Hann tók
smámiða og skrifaði vini sínum í
Hartford: „Kæri lögregluforingi!
Gerðu allt sem þú getur fyrir þenn-
an unga mann. Þinn gamli vinur,
Begly."
Með þennan miða í vasanum fór
Friðjón til höfuðstöðva lögreglunn-
ar í Connecticut og var vel tekið.
„Ég skoðaði m.a. lögregluskóla
þeirra, State Police Academy, rétt
við New Haven. í þann skóla var
mér boðið að koma aftur og þá til
skólavistar árið 1950. Það boð gat
ég þegið og hafði gott af því. Við
skólauppsögn afhenti lögreglustjóri
mér prófskírteini og vottorð um að
ég hefði fullt lögregluvald í
Connecticut. Að ráði vinar míns lét
ég taka Ijósrit af þessum skjölum
svo og skírteini frá SÞ með undir-
skrift Tryggve Lie aðalritara. „Með
þessi bréf upp á vasann eru þér
allir vegir færir,“ var sagt við mig.
í framboð að áeggjan
Bjarna Benediktssonar
Friðjón hóf virka stjórnmálaþátt-
töku fyrir Alþingiskosningamar
1953 sem frambjóðandi Sjálfstæð-
isflokksins í Dalasýslu en þá var
sýslan einmenningskjördæmi.
„Mig minnir að Þorsteinn Þorsteins-
son hafi fyrstur ámálgað það við
mig að ég færi fram og síðar Bjarni
Benediktsson. Þorsteinn var þá
sýslumaður og þingmaður. Það
þýddi nú ekkert annað en hlýða
þessum höfðingjum þannig að ég
sló bara til. Ég vildi líka gjarnan
gera eitthvað fyrir mitt hérað og
sá að þarna var spennandi tæki-
færi til þess. Ég náði ekki kjöri og
riíjaði það þá upp, sem góðir menn
höfðu sagt, að það væri öllum hollt
að falla í fyrsta sinn. Það myndi
bara ganga betur næst.“
Ekki leið á löngu uns Friðjón
I
\
I
I
I
Morgunblaðið/Ásdís
Domsmalaraðherrann
Or Breiðafjarðardðlum
Það er tekið að hægjast um hjá Fríðjóni
Þórðarsyni fyrrverandi alþingismanni og ráð-
herra eftir annasöm störf síðastliðinna ára-
tuga. í spjalli við Kjartan Magnússon lítur
hann um öxl og rifjar m.a. upp stjómarmynd-
un Gunnars Thoroddsen 1980, Gervasoni-
málið og önnur minnisstæð atvik frá stjórn-
mála- og embættisferli.
fékk tækifæri til að vinna héraðinu
gagn. Árið 1955 fluttisthann „heim
í Dalasýslu" eftir að hafa tekið við
sýslumannsembætti af Þorsteini
Þorsteinssyni, sem hafði þá gegnt
því í 35 ár.
Friðjón sinnti sýslumannsstarf-
inu áfram þótt hann sæti á þingi,
en hann náði ekki endurkjöri 1959.
Það ár varð meginbreyting á kjör-
dæmaskipan landsins og tvennar
kosningar, sem ollu víða miklum
sviptingum.
„Stórbokkarnir“
á Snæfellsnesi
Árið 1965 breytti Friðjón til og
flutti úr Dölunum en gerðist sýslu-
maður Snæfellinga. „Ég var varað-
ur við því að Snæfellingar væru
stórbokkar og erfiðir við að eiga.
Sannleikurinn er hins vegar sá að
þeir reyndust mér upp til hópa
ágætismenn og góðir þegnar. Á
Nesinu snerist allt um sjávarútveg.
Sú reynsla, sem ég aflaði mér þar
var góður skóli og átti eftir að reyn-
ast ómetanleg er ég sneri mér aftur
að þingmennsku."
Þingmaður varð Friðjón að nýju
árið 1967 og sat síðan óslitið á þingi
í 24 ár. Pólitískur ferill hans náði
hámarki er hann gegndi embætti
dóms- og kirkjumálaráðherra i hinni
frægu ríkisstjóm Gunnars Thorodd-
sen árin 1980-1983. Að stjórninni
stóðu nokkrir þingmenn Sjálfstæð-
isflokksins, ásamt Framsóknar-
flokknum og Alþýðubandalaginu.
Mjög gustaði um Friðjón á þessum
tíma enda var stjórnin mynduð í
andstöðu við Geir Hallgrímsson,
formann Sjálfstæðisflokksins,
meirihluta þingflokksins og flokks-
ráð.
Sjálfstæðismenn urðu að
komast í ríkisstjórn
Auk Friðjóns og Gunnars tók
Pálmi Jónsson sæti í stjórninni og
gegndi hann embætti landbúnaðar-
ráðherra. Sjálfstæðisráðherrarnir í
stjóminni voru óspart gagnrýndir
fyrir að vera í samstarfi með höf-
uðóvinum flokksins og lágu undir
stöðugu ámæli um að hafa svikið
flokkinn til þess eins að svala póli-
tískri metnaðargirni og ævintýra-
mennsku. Friðjón neitar þessu og
telur að skoða þurfí atburði vetrar-
ins 1979-1980 gaumgæfilega og í
samhengi til að skilja af hverju rík-
isstjórnin hafí verið mynduð með
þeim hætti sem raun varð á.
Kgg^l Iggyf # *** ÍÍllÉdfe
' -- " 4 *
DÓMSMÁLARÁÐHERRAR Norðurlanda í Roros í Noregi árið
1982. Frá vinstri: Carl Axel Petri, Svíþjóð, Ole Espersen, Dan-
mörku, Mona Rokke, Noregi, Christoffer Taxell, Finnlandi, og
Friðjón.
„Ástand efnahagsmála var afar
bágborið um þessar mundir og hafði
verið það aliar götur frá árinu 1978.
Vinstri stjórn Olafs Jóhannessonar,
sem tók við um mitt það ár, réð
engan veginn við vandann og
sprakk á haustmánuðum 1979.
Boðað var til kosninga í desem-
ber og úrslit þeirra urðu óvenjuleg
að því leyti að Sjálfstæðisflokkurinn
vann ekki kosningasigur, en yfir-
leitt hefur hann bætt miklu fylgi
við sig eftir að vinstri stjórnir hafa
ríkt. Fékk flokkurinn aðeins 21
þingmann en hafði áður haft 20.“
Friðjón segir að úrslit kosning-
anna hafí verið sjálfstæðismönnum
mikil vonbrigði, ekki síst fyrir þá
sök að útséð var um að flokkur
þeirra gæti orðið sú kjölfesta í nýrri
ríkisstjórn, sem þjóðin þurfti á að
halda. „Þetta leiddi til mikillar
óvissu í þjóðfélaginu. Að sjálfsögðu
kom ekki til greina að endurvekja
vinstri stjórnina. Það var því nokkuð
ljóst að Sjálfstæðisflokkurinn varð
að eiga aðild að nýrri stjórn og mér
fannst miklu máli skipta að hann
hefði þar forystu.
Stjómarmyndunarviðræður hóf-
ust strax að loknum kosningum í
byijun desember en lengi vel kom
ekkert út úr þeim. Tíminn leið og
þegar kom fram í janúar án þess
að nokkuð bólaði á nýrri stjóm jókst
óvissan. Menn voru farnir að búast
við því að forseti íslands, Kristján
Eldjárn, myndi skipa utanþings-
stjórn."
Hvarflaði aldrei að
Gunnari að kljúfa flokkinn
Það var við þessar aðstæður, sem
Gunnar fór af stað og hóf þreifing-
ar um myndun nýrrar ríkisstjórnar
undir sínu forsæti, að sögn Frið-
jóns. „Framsókn og Alþýðubanda-
lag voru reiðubúin til samstarfs við
Gunnar en áður hafði hann tryggt
sér stuðning sjálfstæðisþingmann-
!
;
I
t.
(
I
i
(
i
(