Morgunblaðið - 18.05.1997, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
leiðslum frá dælustöðinni á Reykj-
um í geymana á Öskjuhlíð og dreifi-
kerfinu þaðan um Reykjavík.
Halldóra og Benedikt eignuðust
fimm börn: fjórar dætur, sem allar
eru á lífi, og einn son, Þórð, sem
er látinn. Halldóra hafði stúlkur í
vist hjá sér fram til stríðsáranna,
saumaði sjálf, pijónaði og lagaði
mat. Mjög gestkvæmt var á Berg-
staðastræti 79, sem þau reistu árið
1929. Var algengt að viðskiptavin-
ir Benedikts kæmu í mat, bæði
innlendir og útlendir. Benedikt var
formaður Vinnuveitendasambands-
ins í mörg ár, ólaunað starf þá,
krefjandi og oft erfitt starf, sér-
staklega í vinnudeilum. Þau hjón
ferðuðust mikið um landið á bílum
sínum þótt vegir væru vondir; voru
með tjöld til að gista í. Og margar
ferðir fóru þau í Skagafjörðinn til
Unnar dóttur sinnar og Gísla
manns hennar og barna þeirra. Þau
keyrðu á eigin bíl víða um Evrópu;
fóru lengst um Júgóslavíu til Grikk-
lands og Ítalíu, en einnig til Spán-
ar, Frakklands, Sviss og Niður-
landa.
Benedikt andaðist 85 ára í sept-
embermánuði 1984. Fjórum árum
seinna seldi Halldóra húsið sitt og
fluttist í skjól hjá Ingu dóttur sinni
og tengdasyni, Jóni A. Skúlasyni,
fyrrum póst- og símamálastjóra ,og
bjó þar til æviloka í hinu besta
yfirlæti. Vina- og frændhópur Hall-
dóru var gríðarlega stór. Voru
Flygenringarnir oft með dömuboð
eða kvöldboð og héldu boðin á víxl.
Kynntist því yngra fólkið innbyrðis
og hinum eldri einnig. Halldóra var
í ein 30 ár í spilaklúbbi með vinkon-
um sínum, sem spiluðu brids einu
sinni í viku. Auk þess voru brids-
kvöld á föstudögum þar sem þau
hjónin spiluðu við foreldra mína,
Elísabetu og Óskar Borg. Hófust
þau með því, að borðaður var kvöld-
matur en síðan spilað til miðnætt-
is. Var mikið vinfengi með þeim
systrum, sem höfðu verið saman í
herbergi í Flygenringshúsi og verið
saman við nám í Edinborg og Par-
is. Ég, sem var jafnaldri Þórðar
Gröndal, var tíður gestur á Berg-
staðastrætinu á táningsárunum.
Ferming okkar Þórðar bar upp á
sama dag. Var því haldin sameigin-
leg veisla því frænda- og vina-
hópurinn var svo sameiginlegur
Þegar Halldóra ptjónaði lopapeysu
á Þórð munaði hana ekkert um að
pijóna aðra á mig þrátt fyrir mikl-
ar annir. Halldóra hélt bókhald um
öll útgjöld heimilisins fyrstu 15
árin í hjónabandi og var ætíð hin
hagsýna húsmóðir.
Halldóra Gröndal var eftirsótt
alla ævi. Hún var hvers manns
hugljúfi, látlaus, einlæg, virðuleg,
fróð og minnug. Hún var óþreyt-
andi að fara í boð til vina og vanda-
manna, sem mátu þessa góðu konu
að verðleikum. Hún lagði öllum
gott til, gaf ráð ef um var beðið,
og fjasaði aldrei að óþörfu. Hún
kunni til hlítar samræðulistina og
notaði hana til að auðga aðra um
leið og hún fylgdist vel með því sem
var að gerast í kingum hana. For-
eldrar hennar vissu, að menntun
eykur manngildi og studdu hana
til náms. Halldóra og allir sem
kynntust henni nutu þekkingar
hennar sem hún kom til skila á
sinn ljúfa hátt. Hún var svo elsku-
leg að leyfa mér að hljóðrita ævi-
sögu sína árið 1988 og er þessi
grein byggð á æviminningum henn-
ar. Við söknum hennar öll.
Ragnar Borg.
Allt frá því að ég man eftir mér
hefur hún amma mín verið hluti
af mínu lífi. Bergstaðastrætið, þar
sem afi og amma bjuggu, kemur
mér alltaf fyrir sjónir sem einskon-
ar ættarsetur. Þar endaði yfirleitt
sunnudagsbíltúrinn og þar hitti
maður oftast frændur sína og
frænkur. Aðfangadagskvöld og
gamlárskvöld voru síðan eitt alls-
heijar ættarmót, stórveislur sem
amma og afi stóðu saman að.
Amma mín og afi voru einstaklega
samrýnd hjón og aldrei sá ég þau
nokkurn tíma brýna raustina hvort
á annað. Þau upplifðu margt sam-
an, ferðuðust víða um heiminn,
hittu merkilegt fólk af ýmsu þjóð-
erni og könnuðu ísland vel og ræki-
lega. Og það sem líklega mestu
máli skipti og þau töluðu um að
gæfi sér mest var hinn stóri ætt-
garður sem af þeim er kominn.
Amma var óþreytandi að pijóna
á alla í fjölskyldunni og þar var oft
um hrein listaverk að ræða. Ég er
nokkuð viss um að eftir hana liggja
nokkur hundruð verk; peysur, vettl-
ingar, húfur og fleira sem veitti
skjól í kuldanum. Það lýsir henni
ömmu vel, að ef maður bað hana
um að pijóna á sig peysu, þá þakk-
aði hún manni kærlega fyrir að biðja
sig. Svo var hún stokkin af stað að
velja garnið og síðan var sest við
pijónaskapinn. Og á ótrúlega
skömmum tíma var peysan tilbúin.
Sem betur fer hefur þessi hæfileiki
hennar skilað sér áfram til nokkurra
af afkomendunum.
Amma fæddist á síðustu öld og
nú er þessi að verða búin. Að lifa
heila öld og það hina tuttugustu
er ekkert lítið afrek útaf fyrir sig.
Endalausar nýjungar, og breyting-
ar á mannlífinu samkvæmt því,
gerir það að verkum að erfitt getur
verið að fylgjast með og verða ekki
utangátta.
En það átti ekki við ömmu. Hún
var vel lesin, fylgdist vel með frétt-
um auk þess að vera heill sagna-
banki. Frásögur hennar af ferða-
lögum og fólki voru líflegar og
fullar af húmor enda einkenndi það
persónuleika hennar, auk þess sem
hún virtist alltaf vera í góðu skapi.
Amma var einstaklega heilsugóð
og þegar hún var áttatíu og tveggja
ára bauð hún mömmu minni með
sér til Parísar að skoða heimsborg-
ina. Þar leiddi hún hana um stræti
og torg (og örugglega líka búðir)
og þýddi fyrir hana frönskuna. Já,
amma talaði nokkur tungumál enda
var hún sannkallaður heimsborg-
ari.
Það tók mjög á ömmu að missa
afa en eins og hennar var von og
vísa tók hún því með aðdáunarverð-
um hætti. Hún lifði í þrettán ár
eftir hann og aldrei var bilbug á
henni að finna. Vissulega létti það
henni lífið að afkomendur hennar
gerðu henni kleift að vera þar sem
hún vildi og leið vel. Hún bjó í
nokkur ár áfram á Bergstaðastræt-
inu með Dóru systur minni og fjöl-
skyldu hennar en síðan í kjallaran-
um hjá Ingu dóttur sinni og manni
hennar. Það að fá heila fjölskyldu
inn á heimili sitt áttatíu og fjög-
urra ára er meira en að segja það.
En amma var ekki erfið í sambúð
frekar en öðru. Dóra systir og raun-
ar fjölskyldan öll hefur oft talað
um það að árin með ömmu á Berg-
staðastrætinu hafi verið þau bestu
sem þau hafi upplifað.
Þó svo að vissulega eigi maður
eftir að sakna ömmu er ekki hægt
að líta fram hjá því að hún var
búin að lifa í tæp hundrað ár og
búin að skila góðu dagsverki. Nú
fær hún vonandi að hitta afa aftur
og þá verða þau eitt að nýju.
Föðuramma mín lést þegar ég
var einungis tveggja ára þannig að
í raun hefur Dóra amma verið eina
amman mín. En því hlutverki skil-
aði hún þannig að í orðabókum
gæti eins verið mynd af henni við
orðið amma.
Benedikt Sveinsson.
Þegar ég var að alast upp var
Bergstaðastræti 79 ættaróðalið.
Þar bjuggu afi og amma. Þangað
kom stórijölskyldan gjarnan í heim-
sókn á sunnudögum og þá var nú
glatt á hjalla. Þar var lagður horn-
steinn að samheldni fjölskyldunnar.
Afi fór oftar en ekki niður í kjall-
ara við slík tækifæri og náði þá
gjarnan í Sinalco og amma laumað-
ist í eldhúsið og fyllti stóru skálina
af ávöxtum. Svona veislu komumst
við barnabörnin bara í hjá þeim.
Þessar minningar leita nú á hugann
þegar amma hefur skilið við þennan
heim sátt við allt og alla.
Mesta gæfa ömmu var afi, Bene-
dikt Gröndal, þau voru einstaklega
___________________________________SUNNUDAGUR 18. MAÍ 1997 35
MINNIIUGAR
samrýnd hjón, fullkomin virðing
ríkti milli þeirra alla tíð. Amma
hafði unun af hvers konar handa-
vinnu og er ekki ofmælt að hún
hafí verið listakona í því fagi. Allt
sem hún pijónaði og saumaði út,
var listaverki líkast. Ótaldar eru
peysur, sokkar og vettlingar sem
liggja eftir ömmu og barnabörn og
barnabarnabörn hafa fengið notið.
Amma var alltaf vön að afsaka
okkur, sem ekki erum í þessari
deild, og sagði þá gjarnan, að við
hefðum engan tíma fyrir svona lag-
að. En að pijóna og sauma veitti
henni mikla gleði og stytti henni
stundir.
Árið 1984 dó afí og eftir það
varð amma ein í húsinu. Nú var
vandi á höndum, því ekki fannst
börnum hennar gott að vita af
henni einni í þessu stóra húsi. Það
varð því úr að við, fjölskyldan, flutt-
um til ömmu og bjuggum hjá henni
næstu fjögur árin eða allt þar til
hún flutti af Bergstaðastrætinu til
Ingu frænku á Ægisíðuna og við
í Laxakvíslina. Birgir var í fyrstu
nokkuð efíns, hennar vegna, því
hann hélt það yrði of mikið á ömmu
lagt að flytja til hennar með Helgu
Maríu (12 ára) og Svein (6 ára),
en það reyndust óþarfa áhyggjur,
því ömmu fannst gott að fá líf í
húsið. Hún reyndist þeim sérstak-
lega vel, og oft fékk hún sér
göngutúr í bakaríið til þess að ná
í snúða og annað góðgæti handa
þeim, þetta kunnu þau vel að meta
og minnast oft á góðu árin hjá
langömmu. Meðan við bjuggum hjá
ömmu stækkaði fjölskyldan og
Tinna litla fæddist en hún átti eft-
ir að verða mikill gleðigjafi og eftir-
læti langömmu sinnar. Árin sem
við áttum með ömmu voru okkur
mikils virði og munu seint líða okk-
ur úr minni. Margar voru þær
stundir sem við áttum með ömmu.
Eru þá laugardagskvöldin ljúf í
minningunni þegar við settumst
saman inná kontór og amma gaf
okkur smá hressingu, eftir langa
vinnuviku. Á slíkum stundum rifj-
aði amma oft upp uppvaxtarár sín.
Sagði hún okkur þá meðal annars
frá dvöl sinni og Betu frænku í
Frakklandi, en þar dvöldust þær
hjá „Madarne" eins og hún orðaði
það. Þar voru þær í nokkra mán-
uði til þess að nema franska tungu
og kynnast menningu Frakka.
„Madame var hefðarkona á franska
vísu og mjög ströng," sagði amma
með glettni í augunum. Hún hélt
fyrir ungu stúlkurnar dansæfingar
á hálfs mánaðar fresti og bauð þá
herrum frá góðum heimilum til að
taka þátt í dansinum. Sat þá „Ma-
dame“ á eyrnaklapparstól sínum
og horfði með sínum hvössu augum
á, svo allt færi nú siðsamlega fram.
„En nú er öldin önnur,“ sagði
amma og hló við eftir að hafa rifj-
að upp hvað allt var strangt í þá
daga. Okkur fannst í raun ævin-
týralegt að hlusta á hana segja
frá, því hún geislaði af frásagnar-
gleði og okkur fannst við komin í
annan heim.
Tungumál reyndust ömmu auð-
veld. Hún talaði dönsku, ensku og
frönsku eins og móðurmálið og kom
þetta henni að góðu gagni, því að
lestri góðra bóka og blaða hafði
hún yndi af.
Hinn 1. maí sl. komum við hjón-
in í heimsókn til ömmu á Ægisíð-
una og var þá amma hress og glöð
eins og hún var ævinlega. Það eru
góðir eiginleikar að geta alltaf ver-
ið í góðu skapi og séð björtu hliðar
lífsins.
Með þessum orðum langar okkur
að kveðja þig, elsku amma mín,
og þakka þér allt sem þú hefur
gefið okkur. Nú er langri lífsgöngu
þinni lokið og viljum við kveðja þig
með fallegu ljóði, sem segir allt sem
ósagt er.
Ég veit þú heim ert horfin nú
og hafin þrautir yfir,
svo mæt og góð, svo trygg og trú,
svo látlaus, falslaus reyndist þú,
ég veit þú látin lifir.
(Steinn Sigurðss.)
Halldóra Sveinsdóttir,
Birgir Karlsson.
HA UKUR
JACOBSEN
+ Haukur Jacob-
sen fæddist í
Reykjavík 24. apríl
1921. Hann lést á
sjúkrahúsi Reykja-
víkur 8. maí síðast-
liðinn. Foreldrar
hans voru Egill
Jacobsen kaupmað-
ur, f. 4.10. 1880, d.
21.10. 1926, og Soff-
ía Jacobsen kaup-
kona, f. 13.12. 1888,
d. 28.4. 1973. Systk-
ini Hauks eru: Ulf-
ar, f. 29.3. 1919, d.
15.12. 1988, Tove, f.
9.9. 1909, d. 9.5. 1977, og Agla,
f. 13.10. 1910, búsett í Banda-
ríkjunum.
Hinn 25. október 1947 kvænt-
ist Haukur Inge-Liss Kristensen,
f. 16.8. 1921, d. 31.3. 1992. Börn
þeirra eru: 1) Egill L. Jacobsen,
f. 20.12. 1940, búsettur í Banda-
ríkjunum. Kona
hans er Ruth C.
Jacobsen. Börn
þeirra eru Michael
Lars og Anna Liss.
2) Orn H. Jacobsen,
f. 28.9. 1948. 3) Guð-
rún E. Jacobsen, f.
8.2. 1951. Maður
hennar er Björgvin
Ólafsson. Börn
þeirra eru Haukur
Jens, Helgi Örn og
Björgvin Gunnar.
Dóttir Hauks Jens
er Helena. Haukur
starfaði við versl-
unarstörf alla sína starfsævi og
átti og rak verslunina Egill
Jacobsen ehf. Austurstræti 9,
Reykjavík, þar til hann lést.
Utför Hauks fer fram frá
Dómkirkjunni þriðjudaginn 20.
maí og hefst athöfnin klukkan
13.30.
Bréf til afa.
Það voru hræðilegar fregnir sem
við fengum til Danmerkur að morgni
fimmtudags, að afi minn var farinn.
Það er erfitt að átta sig á því að
hann afi er ekki enn á meðal okkar.
Fyrir mér var þetta ekki bara að
missa afa, ég hef líka misst pabba
og besta vin. Það versta við sorgina
er að ég hef ekki séð afa í eitt og
hálft ár vegna anna í námi erlendis.
Það er erfitt að vera heima hjá þér
og niðri í búð, þegar þú ert þar ekki,
þú varst eins og innréttingin í búð-
inni. Sem barn minnist ég alltaf
þess að koma niður í búð og finna
vindlalyktina yfír öllu. Þá vissi mað-
ur _að afi var í búðinni.
Ég held að margir séu sammála
mér að góður og litríkur maður sé
látinn og það verður enginn sem kem- 4
ur í hans stað. Ég vona að þú hafír
það gott þar sem þú ert nú, með
Úlfari bróður þínum og foreldrum þín-
um og ömmu. Ég mun alltaf sakna
þín og hugsa til þín, afí minn. Bless.
Haukur Jens Jacobsen,
Annika Larsen.
LILJA
TR YGG VADÓTTIR -
+ Lilja Tryggva-
dóttir fæddist á
Hellu á Fellsströnd
8. október 1924.
Hún Iést á Sjúkra-
húsi Reykjavíkur 7.
maí síðastliðinn og
fór útför hennar
fram frá Kópavogs-
kirkju 14. maí.
Dveljum ekki lengur hjá
mynni fljótsins.
Risin er sól við eggjar, í
skógum
renna dýr slungin dögg
tijánna
og dökkir gjáskuggar flýja inn í þil bergsins.
Dveljum því ekki.
Hlaðnar eru vörður fram um heiðamar
til upptaka fljótsins undan jöklunum.
Hröðum ferð
senn slær Hrímfaxi
méldropum í kjörr.
Hjá upptökum fljótsins verður nóttin kærkomin
þegar rökkvar í kyrrum tjörnum heiðanna
og vindurinn kemur langan veg á fund reyrsins
en við höfum skilið eftir kveðjur okkar
í öllum vörðum.
(Hannes Pét.)
Dveljum ekki. Tíminn er oft
skemmri en margan grunar. Við
ferðumst veginn áfram til upptaka
fljótsins þaðan sem við lögðum upp.
Dveljum því ekki.
Ég minnist ferðarinnar sem við
fórum saman á æskustöðvar þínar
vestur á F'ellsströnd í fyrrasumar.
Síðdegissólin glampaði á hafflöt-
inn. Hæg gola og kyrrð. Það er mér
dýrmætt að hafa horft með þér heim
að Hellu, þar sem þú fæddist og
steigst fyrstu sporin. Þrætt veg-
arslóðann niður í Skoravík, þar sem
afi þinn bjó og út í Dagverðarnes
til að skoða gamla kirkjustaðinn.
Við sem með þér vorum skynjuðum
harða lífsbaráttu þeirra sem gengnir
voru um garð. Vildi ég óska að tími
þinn hefði ekki runnið svo fljótt á
enda hér. Vildi ég, að við settumst
aftur í lyngið fyrir vestan til að tína
ber sem okkur þótti báðum gaman.
En það mun bíða um sinn.
Ég vil þakka þér fyrir að mega
verða hlýju og velvildar þinnar að-
njótandi. Að fínna áþreifanlega fyrir
umhyggju þinni í minn garð og okk-
ar allra. Því þú hafðir
meiri áhyggjur af líðan
annarra en þinni eigin.
Barst veikindi þín og
þjáningar fullkomlega
æðrulaust til hinstu
stundar.
Mér duldist ekki, allt
frá því ég fyrst kynntist
þér, hvað þú varst hæfi-
leikarík og hafðir auga
fyrir því sem er fallegt.
Hvort heldur var málun
eða önnur handavinna,
allt lék þér greinilega í
höndum og bar þess.
vitni hvað þú varst list-^
ræn og smekkleg. Að berast á eða
vekja athygli hafðirðu enga löngun
til. Vannst aftur á móti hlutina inn-
an frá, alla með sömu hægðinni og
hógværðinni. Mér sýndist þú kunna
þá list, sem ekki er öllum gefið, að
gleðjast yfir litlu, njóta þess fíngerða
og Játlausa og vera sátt.
Ég óska þess að þegar við sem
eftir lifum, fetum veginn áfram, þá
sé það vegurinn þinn, Lilja mín. Og
að við megum tína jafnóðum úr öll-
um vörðum kveðjur þínar til okkar,
sem farin ert á undan okkur. Megi
þær kveðjur varða leið okkar um
ókomin ár.
En megi kveðja mín og Valda, sem
átti þína skilyrðislausu ást, Ástu og^
Jónasar Inga fylgja þér inn í dýrð
Drottins, þar sem alltaf er bjart og
hlýtt.
Kristín.
Þakka þér amma mín fyrir að
vera alltaf svo góð við mig. Fyrir
að baka pönnukökur og eiga alltaf
eitthvað gott. Þér var líka alveg
sama þó ég borðaði öll vínberin í
einu sem þú áttir, - nema eitt, sem
ég gaf þér.
Eg veit að þú varst svo mikið las-
in og Guð tók þig til sín í himininn.*
Hann læknar þig, því hann lætur
öllum batna.
Vertu yfir og allt um kring
með eilífri blessun þinni.
Sitji Guðs englar saman í hring
sænginni yfir minni.
Þinn
Jónas Ingi.