Morgunblaðið - 17.07.1997, Page 23

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 17. JÚLÍ1997 23
VIÐHORF
BANDARÍSKIR hermenn huga að búnaði sínum
fyrir heræfingu á Islandi.
ÍSLAND OG HIÐ
NÝJA NATO
Stækkun NATO vekur upp spumingar
um stöðu íslands innan bandalagsins.
Asgeir Sverrisson segir í síðari grein
sinni að þetta kalli á endurmat rótgróinna
viðhorfa.
AHRIFA stækkunar Atl-
antshafsbandalagsins
(NATO) og þeirra sögu-
legu umskipta, sem átt hafa sér
stað í öryggismálum, hlýtur að
gæta í íslenskri þjóðmálaum-
ræðu á næstu misserum. Ætla
verður að menn, þeir sem talist
hafa „til vinstri" í íslenskum
stjórnmálum, hafi til að bera
nauðsynlegan þroska og
ábyrgðarkennd til að endur-
skoða hug sinn.
Með hvaða hætti hyggjast
íslenskir sósíalistar bregðast við
þessari þróun? Eru íslenskir
„vinstri menn“ ennþá andvígir
aðildinni að NATO, og þessu
víðtæka samstarfi Evrópuþjóð-
anna? Eru þeir andvígir stækk-
un NATO? Hyggjast þeir and-
mæla þessu samstarfi innan
þeirra ríkisstjórna sem þeir
kunna að eiga eftir að mynda
með öðrum stjórnmálaöflum á
Islandi? Hyggjast þeir opinbera
efasemdir sínar um ágæti þess-
arar þróunar á alþjóðavett-
vangi? Ætla þeir að gera það á
vettvangi samstarfs sósíalískra
flokka á Norðurlöndum og í
Evrópu? Hyggst hið íslenska
Alþýðubandalag áfram bjóða
almenningi í landinu upp á þá
hryggðarmynd þegar forustu-
sveitin kemur fram fyrir alþjóð,
kreppir hnefana og syngur „Int-
ernationalinn“ í lok flokksþing-
anna?
En þróunin á vettvangi NATO
kallar ekki einungis á endurmat
í röðum þeirra sem andvígir
hafa verið þessu samstarfi lýð-
ræðisþjóðanna og þátttöku Is-
lands í því. Hún mun einnig
krefjist viðbragða af hálfu
þeirra afla sem staðið hafa vörð
um þetta samstarf landi og þjóð
til heilla. Þessi öfl standa einnig
frammi fyrir erfiðum grundvall-
arspurningum.
Hin fyrsta sem við blasir
varðar einfaldlega stöðu íslands
innan NATO nú þegar ákveðið
hefur verið að stækka bandalag-
ið og fyrir liggur að fleiri ríki
(Slóvenía og Rúmenína) munu
hefja aðildarviðræður árið 1999.
Áherslan innan NATO hefur
bersýnilega færst til suðurs og
austurs. Hugmyndin um Atl-
antshafstengslin, grundvallar-
hugmyndin að baki NATO, er
augljóslega enn í gildi en lykil-
staða íslands sem forðum var
landfræðilegur miðpunktur
þessara tengsla er augljóslega
ekki hin sama og áður.
í sland er nú jaðarríki innan
Atlantshafsbandalagsins og
þegar til lengdar lætur er sú
staða ekki æskileg. Öll þróunin
innan bandalagsins á undan-
förnum misserum hefur miðað
að því að auka hlut og vægi
Evrópuríkjanna. Þessu þróun
verður ekki stöðvuð enda er hún
röklega tengd stækkun NATO
til austurs. Samráð Evrópuþjóð-
anna fer hins vegar ekki einung-
is fram á vettvangi NATO, það
mun í vaxandi mæli fara fram
innan Evrópusambandsins
(ESB). Hin nýju aðildarríki
NATÓ og fleiri þau sem áhuga
hafa á aðild sækja einnig fast
eftir aðild að ESB. Sú þróun
verður heldur ekki stöðvuð. For-
ustuöflin í íslenskum utanríkis-
og öryggismálum verða nú að
bregðast við þessum breytingum
til að tryggja það að rödd ís-
lands muni áfram heyrast innan
þessa samstarfs og að tekið
verði fullt tillit til hagsmuna og
sérstöðu lands og þjóðar. Jafn-
framt þurfa skýrar hugmyndir
að liggja fyrir um hveijir þessir
hagsmunir eru og hver skuli
verða helstu áhersluefni íslend-
inga innan þessa nýja sam-
starfs.
ETTA er grundvallar-
spurning sem varðar
stöðu Islands í samfélagi
þjóðanna og þátttöku þjóðarinn-
ar í þeim sögulegu breytingum
sem nú hafa verið ákveðnar á
vettvangi NATO. Hefðbundin
svör munu duga skammt, ný
viðhorf hafa skapast, sem kalla
á frumkvæði, djarflega fram-
göngu og þor til að takast á við
ný verkefni og þá endurskoðun
sem óhjákvæmileg er. Nú frekar
en áður verður nauðsynlegt að
tryggja að pólitískir leiðtogar
Evrópuríkja hafi glöggan skiln-
ing á hagsmunum og sérstöðu
íslensku þjóðarinnar. Ef til vill
verður það best gert með því
að leita eftir auknum beinum
og milliliðalausum tvíhliða sam-
skiptum. Hrun kommúnismans,
endalok Sovétríkjanna og hið
nýja samstarf um frið og stöð-
ugleika sem skipulagt hefur ver-
ið á vettvangi NATO mun krefj-
ast framsýni og forustuhæfi-
leika með sama hætti og við
átti eftir lok síðari heimsstyrj-
aldarinnar.
Höfundur er blaðamaður.
LISTIR
Astin, holdið og dauðinn
BÓKMENNTIR
Ljóð
ÁST Á GRIMMUM VETRI
Eftir Sigtrygg Magnason. Nykur
1997.61 bls.
ÁSTIN er klassískasta yrkisefni
skálda og því eitt það erfiðasta einn-
ig. Sigtryggur Magnason lætur það
ekki á sig fá og hefur sent frá sér
ljóðabók sem hefur ástina að megin-
þema. Það væri of mikið sagt að
Sigtryggur nálgaðist umfjöllunar-
efnið á nýstárlegan hátt en hann
litar það myndmáli sem ekki er oft
notað í íslenskum kveðskap, mynd-
máli holdsins og dauðans.
Bókin skiptist í sex meginhluta.
Ekki fjalla þeir allir um ástina og
ekki eru þeir allir mjög heildstæðir
um efni. Fyrsti hlutinn inniheldur
til dæmis minningarljóð um ætt-
menni og listamenn, myndir af
skáldum og smellnar hugleiðingar
um guð og sambandsleysi við hann.
Annar hlutinn inniheldur hins vegar
aðeins eitt ljóð í tveim-
ur erindum sem heitir
Eva og fjallar um
freistinguna, erfða-
syndina.
Um ástina er einkum
fjallað í tveimur hlutum
sem heita Ást í tvílyftu
timburhúsi og Ást á
grimmum vetri. Sá
fyrrnefni er heildstæð-
asti kafli bókarinnar en
samt er efnisleg úr-
vinnsla ekki sannfær-
andi í honum. Kaflinn
lýsir ástum og ástar-
missi. Hann hefst á
hefðbundnum nótum
og ástarbál virðist
brenna í hjörtum elskendanna. En
annað kemur á daginn; annað þeirra
hatar og Ijóðið lýsir einhvers konar
ástarhatri: „Þegar ég hef skorið /
líkama þinn / lim fyrir lim / kjúku
fyrir kjúku / gróðurset ég / hann
í garðinum. // Og á hveijum degi
vitja ég / blóðsóleyjanna / og græt.
Myndmálið markast af holdi og
dauða en einnig er
Biblíumál áberandi
eins og víðar í bókinni:
„Ég tek / ávöxtinn /
ber hann / að vörum
mér / og bít. // Og
þegar ég / hef kyngt
/ möðkunum / er ég
sannlega / ormétinn
ávöxtur / mannsins.“
í bókinni er einnig
að finna kafla sem
heitir Raunir hvers-
dagsleikans. Þar er
meðal annars ljóð um
stríð í Sarajevó. Ljóðið
vekur ekki áhuga sem
slíkt en það vekur
mann til umhugsunar
um að ekki hefur mikið verið ort
um stríðið í fyrrum Júgóslavíu á
íslandi. Það er eins og ljóðið sé
hrætt við að takast á við svo stórt
umfjöllunarefni og nálægt i tíma
og rúmi. Kannski þykir því það
ekki hafa neitt til málanna að leggja
- öðruvísi mér áður brá.
Þröstur Helgason
Sigtryggur
Magnason
Nýjar bækur
• ÚT ER komin bókin
Örríki á umbrotatímum.
Leiðabók fyrir nýja öld
eftir Þór Sigfússon. Bókin
fjallar um helstu breytingar
sem eru að eiga sér stað í
heiminum í viðskiptum,
tæknij gi-einir styrk og veik-
leika Islands í þessu umróti
og bendir á leiðir til að auka
fjölbreytni í atvinnulífi og bæta lífs-
kjör á 21. öldinni.
í kynningu segir m.a.: „í bókinni
er fjallað um nokkrar tegundir fyr-
irtælqaneta. Þeim fyrirtækj-
um vegnar best sem hag-
nýta sér þekkingu annarra
fyrirtælqa og samstarf við
þau í fyrirtækjanetum. ís-
lendingar verða að líta svo
á að ísland sé hluti af stærra
þekkingarsamfélagi og af-
nema verður hindranir í við-
skiptum og fjárfestingum.
Þannig er best búið í haginn
fyrir vaxandi íslenska útrás
og íslenskan þekkingariðnað. Það
er ekki hægt að treysta einungis á
að sælga verðmæti, það þarf líka
að skapa þau.
Áframhaldandi útrás íslenskrar
þekkingar á að felast í alþjóðavæð-
ingu og markaðssókn innlendra fyr-
irtækja á erlenda markaði en ekki
fólksflutningum frá landinu. Með
þátttöku okkar í þekkingarsamfé-
laginu er lagður grunnur að blóma-
skeiði í atvinnumálum á íslandi og
bættum lífskjörum á 21. öld.“
Bókin, sem er 120 bls., er gefin
út af Fjölsýn forlagi í samráði við
Framtíðarsýn ehf. sem dreifir henni.
Bókin kostar 3.600 krónur. Þór Sig-
fússon er hagfræðingur og starfar
nú hjá Norræna ijárfestingabankan-
um í Finnlandi.
Þór
Sigfússon
ækkun
TRIGANO
ODYSS.EE
VERÐ:
410.000 340.000
T 3 J t t .
VISA - EURA - RAÐOREIÐSLUR TIL ALLT AÐ 36 MAN.
HOLDUR
AKUREYRI
VERSLUNIN 66N
SEGLAGERÐN ÆGIR
EYJASLÓÐ 7 107 REYKJAVÍK Sími 5II 2203