Morgunblaðið - 24.09.1997, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
MINNIIMGAR
MIÐVIKUDAGUR 24. SEPTEMBER 1997 29
og þeir hafa sjálfir sannfært hana
um. Húsið sitt leigði hún út, í viðjum
furðulegra húsaleigulaga. Hvorki
mátti segja fólki upp né hækka
leigu. En hún þraukaði og fékkst
ekki til að selja þótt mikilsmetnir
viðskiptamenn ráðlegðu henni það.
Hún var ákveðin, minnug ráða Ás-
geirs sem hafði einhvern tíma sagt
að hvað sem fyrir hana kæmi skyldi
hún ekki selja húsið. Þetta taldi hún
gæfu sína.
Fyrstu árin vann hún fyrir sér
með píanókennslu og kennslu í vél-
ritun. Hugur hennar snerist fyrst
og fremst um drengina. Sjálfsbjarg-
arviðleitnin var rík og hún ákveðin
að bjarga sér sjálf. Dreif hún sig
til Danmerkur til að læra fjölritun
og kaupa vélar í þeim tilgangi að
stofna fyrirtæki. Örlögin höfðu beint
Ijfi hennar í nýjan farveg.
Þegar ég kom inn í líf tengdamóð-
ur minnar var hún búin að reka fjöl-
ritunarstofu Friede Pálsdóttur Bri-
em nærri aldarfjórðung í Tjarn-
argötu 24. Fyrirtækið hafði dafnað
með aðhaldi og vinnusemi. Systir
hennar, Þórdís, var komin í vinnu
til hennar. Heimilið mótaðist af
vinnunni á fjölritunarstofunni og
heimsóknum viðskiptavina. Hún átti
traust fjölda manns, listamanna,
lögmanna, leikhúsa og verkfræð-
inga allt þar til að hún hætti rekstri
um áttrætt. Þama var tengdamóðir
mín í essinu sínu. Hún tók á móti
verkefnum meðan hún gat, vildi
leysa allra vanda. Þá var lögð nótt
við dag. Ekki minnist ég þess að
loforð hennar hafi brugðist. Hið eina
sem stóðst ekki var að skrifa reikn-
inga. Henni þótti allt skemmtilegt
sem hún gerði nema það.
Heimili Fríðu var menningar-
heimili. Tónlistin átti veglegan sess,
bækur voru handfjallaðar með virð-
ingu og margar hveijar bundnar inn
af henni sjálfri. Hún átti gott safn
málverka sem hún hafði keypt í
áranna rás af smekkvísi og vand-
virkni af vinum sínum listamönnun-
um. Listviðburði lét hún ekki fram
hjá sér fara, enda var hún gjama
þátttakandi í undirbúningi slíkra
viðburða.
Árið 1963 verða aftur kaflaskipti
í lífi hennar. Hún tekur upp sitt
fallega heimili í Tjarnargötunni að
móður sinni látinni og flytur aftur
á Bergstaðastrætið. Við Eggert
bjuggum á miðhæðinni, en Fríða
kom sér fyrir á þægilegan hátt á
fyrstu hæð með fjölritunarstofuna.
Þórdís systir hennar var þá hætt
að vinna hjá henni. Hafi ég kviðið
því að fá tengdamóður mína í húsið
reyndist það ástæðulaust. Nú hófust
skemmtileg ár hjá ört stækkandi
fjölskyldu minni. Við lögðum upp
með fastmótaðar uppeldisreglur
sem allar kollvörpuðust í sambýlinu.
Hefur það reynst farsælt.
Þegar hér var komið var Fríða
sextíu og tveggja ára, með óbilandi
starfsþrek og íjölmörg áhugamál.
Fimmtíu og níu ára gömul tók hún
bílpróf og keypti sér bíl, sem hún
átti eftir að þeysast á um landið í
mörg sumur með systur sína Þór-
dísi sér við hlið. Könnuðu þær sam-
an flestalla færa vegi landsins og
skoðuðu allar kirkjur. Þær höfðu
mikla skemmtun af og frá skemmti-
legu fólki að segja er heim kom.
Um þetta leyti sneri hún sér af al-
efli að félagsmálum, einkum málum
heyrnarskertra. Er sú saga löng og
merkileg en verður ekki rakin hér.
Tengdamóðir mín var ótal kostum
búin. Jákvæður persónuleiki kom
sér vel í lífí og starfi, ekki síst síð-
ustu árin þegar sjónin dapraðist og
hún var meir og meir upp á aðra
komin. Hún Iaðaði fólk að sér og
eignaðist góða vini. Jafnvel bömin
í hverfinu héldu sum tryggð við
hana eftir að þau fluttu burt, enda
ófáar garðveislurnar sem hún sló
upp fyrir þau á pallinum. Henni á
ég að þakka hvað við Eggert gátum
ferðast og notið margs saman. Hún
var fljót til að hvetja okkur af stað
og bjóðast til að taka að sér bömin,
minnug þess stutta tíma þeirra Ás-
geirs saman og hve mikilvægt væri
að grípa tækifærin.
Aðalsmerki hennar var glaðværð
og hún kunni þá list að njóta hverr-
ar stundar. Hún var frábær gest-
gjafi, hrókur alls fagnaðar og orð-
heppin, eins og reyndar systkinin
öll. Hún umgekkst alla háa og lága
sem jafningja. Hæfileikarnir vom
margir. Ég tel mig gæfumanneskju
að hafa fengið að vera samvistum
við hana og í nánu sambýli í rúm
þijátíu ár. Við unnum saman, bjugg-
um saman og störfuðum í Zonta-
klúbbi Reykjavíkur án þess að
skugga bæri á.
Enga veit ég betri ömmu. Hún
umvafði bömin okkar hlýju og glað-
værð, hvatti þau í störfum og
áhugamálum og mótaði þau á sinn
hátt. í þeim sé ég marga af hennar
bestu kostum. Hún fylgdist með
þeim til hins síðasta. Hún hélt and-
legri reisn og glöðu skapi til hinstu
stundar og átti til að henda gaman
að veikum burðum sínum þegar að
lokum leið.
Ég minnist tengdamóður minnar
með þakklátum huga fyrir örlæti í
minn garð. Einstök kona er kært
kvödd. Nú er það okkar hinna að
halda uppi merki hennar um
ókomna tíð.
Sigríður Dagbjartsdóttir.
í dag kveðjum við systkinin elsku-
lega ömmu okkar sem hefur vakað
yfír velferð okkar alla ævi.
Það var gæfa okkar systkinanna
að hún ákvað að flytja aftur í gamla
húsið sitt við Bergstaðastræti eftir
að langamma dó. Þar fengum við
að alast upp í návist hennar. Upp-
eldi okkar og mótun fór frá fyrstu
tíð fram á tveimur hæðum og í
tveimur mismunandi heimum, uppi
hjá okkur og niðri hjá ömmu.
í Bergstaðastrætinu átti amma
fallegt heimili, umvafín málverkum,
bókum og fallegum munum. Þar
setti hún upp í einu herberginu fjöl-
ritunai-stofuna sína sem var óað-
skiljanlegur hluti af henni og lífinu
öllu í Bergstaðastrætinu. Þar stóð
hún alla daga við vélamar sínar, á
tréklossum í vinnunni til að hafa
góða yfirsýn yfir hlutina, því hún
var alltaf að minnka með ámnum
eins og hún sagði sjálf. Alltaf var
opið inn til hennar og ekki var véla-
niðurinn til þess að aftra okkur
systkinunum frá því að heimsækja
hana. Á meðan hún vann lékum við
okkur nálægt henni, án þess að fá
nokkum tíma á tilfinninguna að
vera fyrir henni við störfin. Þvert á
móti vorum við ómissandi við skrif-
stofustörfin, hjálpuðum til við að
svara í símann eða raða í umslög.
Eftir erfíðan vinnudag hjá ömmu,
og okkur hjálparhellunum, var gott
að koma niður til hennar á kvöldin.
Þá sveif annar andi yfir vötnum en
í erli dagsins, og þá komumst við
inn í heirn þjóðsagnanna og ævin-
týra Jóns Ámasonar. Þar sátum við
eins og dáleidd undir lestri ömmu
og drukkum i okkur sögumar og
lærðum um leið að meta bækur.
Ef ekki var lesið, var tekið í spil
eða þá að við fengum ömmu píanó-
kennara til að spila og við sungum
hástöfum með. Áldrei vantaði okkur
viðfangsefnin, alltaf fann hún upp
á einhveiju nýju og spennandi.
Hápunkturinn var þó þegar við
vorum í pössun hjá ömmu og höfð-
um hana alveg út af fyrir okkur í
lengri eða skemmri tíma. Á þann
hátt kynntumst við henni best. Þá
sagði hún okkur sögur frá því í
gamla daga, frá því að hún var
ung, af afa sem við höfðum aldrei
hitt en þekktum þó betur en nokk-
urn annan. Höfðu þau ferðast sam-
an um landið á hestum og vítt og
breitt um heiminn. Af þessum sög-
um fengum við aldrei nóg. Hún
sagði okkur hvemig í ættum okkar
lá. Þó að ættfræðin hafí virst flókin
í fyrstu, fór þetta smám saman að
mynda eina heild og í dag þekkjuin
við fjölskylduna ekki síst í gegnum
frásagnir ömmu.
Það er ekki auðvelt að velja úr
öllum þeim minningarbrotum sem
koma upp í hugann á stundu sem
þessari. Áf öllum þeim minningum
stendur þó hæst minningin um hana
sjálfa, hvernig hún var, alltaf í góðu
skapi og dillandi hlátur hennar.
Hversu stolt við vorum að þessi
kona væri amma okkar og vildum
helst kynna alla sem komu til okkar
fyrir ömmu. Hún var hlynnt heil-
brigðu lífemi og hollu fæði og hafði
óbilandi trú á því að hláturinn lengdi
lífið. í hennar tilfelli hlýtur það
sannarlega að vera satt, því dillandi
hlátur var hennar aðalsmerki. Hún
hafði fengið danska bók að gjöf frá
Eggerti bróður sínum sem ber titil-
inn Vær glad. { hvert sinn sem ein-
hver leiði kom yfir hana tók hún
fram þessa bók og var samstundis
komin í gott skap aftur. Jafnvel
þegar sjónin var farin að gefa sig
reyndi hún alltaf að sjá broslegu
hliðamar á tilvemnni. '
Á meðan sjónin leyfði nýtti amma
sér ferðir strætisvagna og lenti hún
stundum í ævintýrum á þeim ferð-
um. Eitt ferðalagið um bæinn er
minnisstætt. Hafði hún þá verið að
tala við pólska konu í vagninum.
Hrósaði amma henni fyrir góða ís-
lensku og sagði við hana að hún
hlyti að hafa lært hana af manninum
sínum og bömunum sínum. Það var
ekki fyrr en að hún stóð upp að hún
sá í gegnum móðu að þetta var
nunna sem hún var að tala við. Hló
hún mikið að sjálfri sér fyrir þetta.
En það var nálægðin við hana sem
gaf okkur mest. Við vorum aldrei
ein heima, hún var alltaf í húsinu
og tónarnir frá píanóinu hennar
hljómuðu um húsið. Út frá lagaval-
inu gátum við sagt upp á hár hvem-
ig lá á ömmu. Hún var ómissandi
fjölskyldumeðlimur og stolt okkar
allra.
Það er erfitt að koma orðum að
þeim söknuði sem fyllir hugann þeg-
ar horft er á eftir konu eins og
henni ömmu. Efst í huga okkar er
fyrst og fremst þakklæti fyrir að
hafa fengið að alast upp með henni
í Bergstaðastrætinu, undir góðum
áhrifum frá henni. Eram við öll
þakklát starfsfólkinu á Droplaugar-
stöðum sem annaðist hana undir það
síðasta eftir að hún gat ekki lengur
verið heima. Eftir stendur mikið
tómarúm sem við eigum eftir að
venjast og fylla upp í með minning-
unni af henni eins og við þekktum
hana. Nú hefur hún fundið friðinn
og minning hennar lifir í hjörtum
okkar. Við systkinin, makar okkar
og böm þökkum fyrir allt það góða
sem hún var okkur. Megi hún hvíla
í friði._
Ásgeir, Dagur og Auður.
Mig langar að kveðja þig amma
mín með nokkrum orðum. Ekki
höfðum við átt mikið samband í
gegnum tíðina, en einstaklega gott
það sem það var. Ekki hvað síst á
síðustu áram, þegar ég kom til þín
á Droplaugarstaði og við spjölluðum
mikið saman. Það var mjög mikils
virði fyrir mig, þar sem ég hef verið
í svo litlum tengslum við föðurfólk-
ið. Ég naut þess að hlusta á þig
segja sögur frá ævi þinni og sam-
ferðafólki. Þú hafðir mikla frásagn-
arhæfileika, og varst svo áhugasöm
um allt það sem var að gerast í
þjóðlífinu og hafðir skemmtilegar
skoðanir á hlutunum. Ég fann mjög
til tengsla við þig þar, því við höfð-
um nyög oft sömu skoðanir á mönn-
un og málefnum. í síðustu heimsókn
til þín ræddum við ýmislegt sem var
mér mikils virði að heyra frá þér
og lifír það með minningunni um
þig-
Einnig vil ég þakka þér þá mán-
uði sem ég var hjá ykkur í Berg-
staðastrætinu, svo ofboðslega feim-
in sem ég var, þá 17 ára, og vildi
láta fara eins lítið fyrir mér og ég
framast gat. Þá fann ég svo mikið
öryggi hjá þér og stakk mér inn til
þín til að fá félagsskap, nota síma,
sjónvarp o.fl.
Ég finn mjög til þess að hafa
ekki litið inn til þín síðustu dagana
þína, en ég vissi ekki fyrr en þú
varst öll að þú varst búin að vera
mjög veik síðustu dagana áður en
þú kvaddir þennan heim. Ég hefði
viljað kveðja þig hinstu kveðju. Hins
vegar gleðst ég yfir því að þú fékkst
loksins frí frá þessum heimi, því þú
sagðir svo oft við mig hvað þig lang-
aði til þess að fá að fara, og þér
fannst ómögulegt að fá ekki að ráða
sjálf þessu ferðalagi. Það var skilj-
anlegt fyrir konu eins og þig, sem
hefur alltaf verið svo sjálfstæð og
áhugasöm, en síðustu árin þín varst
þú smátt og smátt að missa sjón-
ina. Það voru svo mikil viðbrigði
fyrir þig að geta ekki lengur séð
um þig sjálf. Eg vil að lokum þakka
þér fyrir allt sem þú hefur verið mér.
Lækkar lífsins sól.
Löng er orðin mín ferð.
Fauk í faranda skjól.
Fegin hvíldinni verð.
(Herdís Andrésdóttir.)
Ingibjörg Eggertsdóttir.
Kveðja frá Zontaklúbbi
Reykjavíkur
í dag kveður Zontaklúbbur
Reykjavíkur heiðursfélaga sinn, Fri-
ede Briem húsfreyju.
Zontaklúbbur Reykjavíkur var
stofnaður 16. nóvember 1941.
Zontasamtökin era upprannin í
Bandaríkjum Norður-Ameríku i lok
fyrri heimsstyijaldarinnar. Þau era
alþjóðleg samtök kvenna er starfa
við stjómun fyrirtækja og annarra
stofnana og á sviði sérmenntunar.
Markmið þeirra era m.a. að styrkja
stöðu kvenna um heim allan, vinna
að auknum skilningi, góðvild og friði
í alþjóðlegu samstarfi kvenna og
hafa háleit, siðræn gildi að leið-
arljósi í öllum störfum. Þessi mark-
mið féllu vel að hugsjónum Friedu
Briem, og hún gekk í klúbbinn þeg-
ar á fyrstu áranum, sem hann starf-
aði. Þar hlaut klúbburinn mikilhæf-
an félaga. Eldhuga, sem ótrauður
lagði á brattann, vann heilshugar
að málefnum þeirra, sem minna
mega sín og tókst á við erfiðleika
og hindranir. Hún gerðist snemma
forustukona í klúbbnum sökum
leiftrandi gáfna sinna, háleitra hug-
sjóna og óbilandi trúar á góð mál-
efni. Með gott veganesti úr heima-
húsum. Friede hafði ung kynnst
starfsemi móðurbróður síns, sr. Ól-
afs Helgasonar á Stóra-Hrauni, er
eftir nám í Kaupmannahöfn kom á
fót málleysingjaskóla hér á landi.
Fyrst í Gaulveijabæjarprestakalli,
síðar í Stokkseyrarprestakalli - þá
á Stóra-Hrauni. Árið 1908 var skól-
inn fluttur til Reykjavíkur en sú
saga verður ekki rakin hér.
Zontaklúbbur Reykjavíkur stofn-
aði árið 1944 sjóð til heiðurs Mar-
gréti Th. Bjamadóttur Rasmus,
skólastjóra Málleysingjaskólans, og
var tilgangur hans að styrkja bág-
stadda málleysingja að lokinni
skólavist. Margrét var ein af stofn-
endum klúbbsins og sjóður þessi
kallaður Margrétarsjóður. Við
breyttar aðstæður var sjóðurinn
notaður í þarfir heyrnarskertra. Fri-
ede kynnti sér starf fyrir heym-
arskerta í Árósum og kynntist þar
dr. Ole Bentzen yfírlækni. þau kynni
og samstarf við dr. Bentsen áttu
eftir að verða heilladijúg fyrir starf-
semi klúbbsins og heyrnarskertra á
íslandi, einkum böm. Alltaf var
Friede þar fremst í flokki. Lagði á
sig ómælda vinnu fyrir málefnið,
ferðalög, ræðuhöld á fundum og
þingum heima og erlendis og öflun
bóka og tímarita, er snertu málefn-
ið. Ekkert óx þessari framsýnu konu
í augum. Málakunnátta hennar var
góð, framkoman létt og ljúf og hún
hafði sérstakan hæfileika til þess
að vinna málefnum sínum lið. Enda
hreinskilin og hreinskiptin.
Frá fyrstu tíð hefur Zontaklúbb-
urinn unnið að málefnum heyrnar-
skerta. Safnað peningum með
margs konar starfi, veitt styrki til
náms, kynningarstarfa og tækja-
kaupa. Og síðast en ekki síst, beitti
hann sér fyrir að stofnuð yrði heym-
arstöð í Heilsuverndarstöð Reykja-
víkur.
Friede Briem hafði fjölritunar-
stofu og sá oft um fjölritunarstörf
fyrir klúbbinn, alltaf án endur-
gjalds. Hún skrifaði greinargerð um
starf Zontaklúbbs Reykjavíkur í
þágu heymarmála árið 1985. Hún
kallaði það rit Á brattann. Lýsandi
nafn.
Friede Briem var gerð að heiðurs-
félaga Zontaklúbbs Reykjavíkur 14.
maí 1987. Undanfarin ár kom hún
lítið á fundi í klúbbnum. Aldurinn
sagði til sín. En hún er ekki gleymd.
Við Zontakonur minnumst þessa
heiðursfélaga okkar með þökk og
virðingu.
Fyrir hönd Zontaklúbbs Reykja-
víkur,
Ingibjörg R. Magnúsdóttir.
Þegar við bræðumir voram að
vaxa úr grasi í Þingholtunum gerð-
um við okkur eins og gengur heima-
komna hjá sumum nágrannanna.
Fríða, sem bjó í næsta húsi við okk-
ur á Bergstaðastrætinu, tók sér-
staklega vel á móti okkur, trakt-
eraði okkur á ýmsu góðgæti, ræddi
við okkur málin og oft var spilað á
spil. Tókst með okkur vinskapur
þrátt fyrir að aldursmunurinn væri
töluverður, eða um þrír aldarfjórð-
ungar. Alltaf var gaman að heim- j
sækja Fríðu. Tímunum saman gát-
um við setið og spilað Gammel
jomfra sem hún kenndi okkur og
var þá haldið nákvæmt bókhald.
Stundum spiluðum við Svarta Pét-
ur, en sá sem tapaði þurfti að þola
þá niðurlægingu að láta lita nefið á
sér svart með brenndum korktappa.
Lögðum við okkur alla fram um að
vinna spilið því okkur fannst fyndið
að sjá Fríðu með svart nef.
Hún vildi fylgjast með hvað við
hefðum fyrir stafni og innti okkur
álits á ýmsum málefnum. Það var '
í alla staði komið fram við okkur
sem jafningja. Þegar sjón hennar
var farin að daprast lásum við fyrir
hana úr dagblöðum og bókum. Mest
gaman hafði hún af ljóðum og
reyndi að fá okkur til að yrkja, með
misjöfnum árangri þó. Hún sýndi
okkur gamlar myndir frá Reykjavík
og sagði okkur frá bæjarlífinu fyrr
á öldinni. Fannst okkur einna mest
til Gvends dúllara koma.
Seinna fluttum við af Bergstaða-
strætinu og heimsóknum fækkaði,
en sambandið hélst alltaf.
Okkur er minnisstætt hversu hlý
Fríða var og alúðleg við litlu gestina
sína. Hún talaði jafnan við okkur
eins og fullorðna menn og við fund-1
um hversu velkomnir við voram.
Minningamar af heimsóknum okkar
til Fríðu munu ylja okkur um hjart-
arætur um ókomin ár. Blessuð sé
minning kærrar vinkonu.
Sveinn og Arnbjöm.
Sérfræðingar
i hlomaskiT\lin^uni
við öll tækiíæri
■ blómaverkstæði
I Binna, “

Skohnörðustíg 12.
á liorni Bergslaðastrætis.
simi 551 909(1
1