Morgunblaðið - 06.06.1999, Blaðsíða 24

"24 E SUNNUDAGUR 6. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Hnútaþrautir
og russrútur
Arviss vorboði á Islandi er dimmisjón
framhaldsskólanna. Hópar útskriftar-
nema í grímubúningum setja svip sinn
á götulífíð og minna á að senn lýkur
_____skólum og sumarið er í nánd._
* Helga Dís Sigurðardóttir segir að
í Noregi minni útskriftarnemar fram-
haldsskólanna einnig á sig á vorin,
en með mun meira umstangi.
ÓMISSANDI er að bleyta aðeins í sér 17. maf og þessar ungmeyjar munaði ekki um að taka
lagið Iíka og nokkur dansspor með.
I
|
r
i
RUSS“ er orðið sem notað er
yfír dimmisjón norskra
nema. í stað þess að láta sér
nægja að klæðast grímubún-
ingum í einn dag klæðast Norð-
mennirnir sérstökum russgöllum,
sem eru yfirleitt smekkbuxur eða
heilir samfestingar ásamt russhúfu í
stíl, og fagna lokum skólagöngu í
*Jieilan mánuð samfleytt!
Russið hefst reyndar strax í byrj-
un síðasta skólaárs fyrir lokapróf,
með reglulegum fundum og uppá-
komum fyrir russnema. Það eru
russnemarnir sjálfír sem skipuleggja
allt russstarfið og í hverjum skóla er
kosin svokölluð russnefnd. Yfir öll-
um russnefndunum er svo ein russ-
stjórn, skipuð fulltrúum margra
skóla. Russið skiptist í tvo hópa,
rauðruss sem eru nemendur í al-
mennum fógum og bláruss sem eru
nemendur úr viðskipta- og verslun-
^rskólum. Sums staðar er einnig
talið með svokallað svartruss, sem
munu vera nemendur iðngreina, en
svartrussið, sem og aðrir htir sem
heyrst hafa nefndir, er tiltölulega
nýtilkomið og ekki almennt viður-
kennt.
Hlaupa af sér hornin
Sjálft orðið „russ“ er að öllum lík-
indum komið úr latínu, en heimildum
ber ekki saman um af hvaða latneska
orði það er komið. Alfræðiorðabæk-
ur gefa upp orðið „depositurus" sem
mun þýða að hlaupa af sér homin.
Raunar þekkjum við afar sambæri-
legt orð úr íslensku máli frá því fyrr
á árum. Þá var ekkert verið að skafa
^útan af því og tekið heiti annarrar
þjóðar, Rússa. Að vísu skilur á milli
að íslenskur rússi er skrifaður með
litlum staf og fyrirbærið birtist síðar
á skólagöngunni heldur en hjá Norð-
mönnum dagsins í dag - íslenskur
rússi með litlum staf var „stúdent í
háskóla á fyrsta ári eftir stúdents-
próf‘, eftir því sem orðabókin segir.
Og er þó ekki allt talið: Danir eiga
líka sitt russ, nema það eru nemar á
fyrsta ári í framhaldsskóla, ekki síð-
asta eins og í Noregi. Svo við skulum
halda okkur við þann aðgreining að
hafa norska russið með u en ekki ú.
Formlega byrja nemendur að
klæðast russgöllunum 1. maí, en fáir
geta beðið svo lengi og byrja um leið
-i)g þeir fá gallana, um 1-2 vikum
fyrr. Eftir 1. maí hefja svo russnem-
arnir að leysa svokallaðar hnúta-
þrautir af miklum móð. Russstjómin
ákveður hvemig þrautimar em
hvert ár, og hve marga hnúta skal
veita fyrir hveija þraut. Hnútana
sem um ræðir skal svo hnýta í „skúf ‘
russhúfunnar og er markmið hvers
og eins að fá svo marga hnúta að
skúfurinn verði sem stystur, helst
bara lítill hnúskur uppi á kolli húf-
unnar!
Áður fyrr tíðkuðust stúdentshúfur
svipaðar og við þekkjum á íslandi,
^n msshúfan er ýmist með rauðum
eða bláum kolli eftir úr hvaða lit hver
mssar, og löngum skúf. Russhúfan
var fyrst notuð í Ósló árið 1905 en
vinsældir hennar jukust jafnt og þétt
eftir því sem leið á öldina, samhliða
því sem umstangið í kringum mssið
jókst með hveiju ári. í byrjun átt-
unda áratugarins lagðist stúdents-
uúfan loks endanlega af. Fyrir 30-40
árum kepptust russnemar um að
RUSSSVEINN flettir sig klæðum í blíðunni 17.
maí. Ekki lítur út fyrir að hann hafi fengið marga
hnúta á skúfinn sinn.
NOKKURdæmi
um rauðrusskort.
at W5U fOm fntmStamm
fjAshhs> oc dAíhilo
Partíbæli á hjólutn
mála bæinn í sínum eigin russht,
semsagt ýmist bláan eða rauðan.
Veggir, grindverk, styttur og annað
sem á vegi varð var þá tekið í gegn í
viðleitni russnemanna við að minna á
sig. Uppátækið var þó mjög óvinsælt
hjá yfirvöldum, ekki síst þar sem
russnemar sátu um að komast inn í
almenningsgarða til að skilja eftir
ummerki sín á frægum styttum. Á
tímabili tíðkaðist meira að segja að
skella sér til Kaupmannahafnar með
málningardósirnar, Dönum til mikill-
ar armæðu.
En þó að penslamir séu að mestu
lagðir á hilluna nútildags hafa út-
skriftamemar í nógu öðru að snúast.
Hnútaþrautirnar sem áður var
minnst á em af ýmsum toga, og sem
dæmi má nefna að kyssa löggu,
snæða morgunverð á hringtorgi,
dorga í göturæsi, vaka heila nótt og
svo framvegis.
Annað ómissandi fyrirbæri em
mssrúturnar. Nokkrir nemar taka
sig þá saman um að kaupa gamlan
sendiferðabíl eða rútu sem svo er
breytt í partíbæli á hjólum, oft
með ótrúlegustu þægindum inn-
anborðs. Russökutækin em síðan
notuð óspart, dag og nótt, þær
vikur er rassið stendur í hámarki.
Til að draga úr slysahættu af sökum
partíglaðra mssnema í umferðinni
koma lögregla og umferðareftirlit
með sérstaka fyrirbyggjandi um-
ferðarfræðslu og fyrirlestra inn í
skólana, áður en mssökutækin em
tekin í notkun.
Ekki má gleyma rasskortunum,
en hver og einn rassnemi fær sér-
prentuð „nafnspjöld", sem hann út-
býtir svo á báða bóga á síðustu vik-
um mssins. Vinsælt er meðal yngri
nema, allt frá fyrstu bekkjum gmnn-
skóla og upp í yngri bekki fram-
haldsskólanna, að safna rasskortum.
Algengt er að böm flykkist á eftir
Ljósmyndir/Helga Dís Sigurðardóttir
hópum rassnema, sem eiga það til að
fleygja upp í íoftið bunkum dýr-
mætra rasskorta, áhangendum sín-
um til handa.
Fleira má nefna sem einkenni
rassins. Margir verða sér úti um
bambussprota sem nota má í ýmsum
tilgangi, helst þó til að framkalla há-
vaða og kalla á athygli. Og þó að
rassnemar máli ekki lengur bæinn
rauðan, eða bláan, gefst þeim fjöldi
RAUÐRUSS og
bláruss spóka sig
saman í miðborg
Óslóar 17. maí.
VEL ÚTBÚIN
russdama, í út-
krotuðum galla,
með russkort og
vitanlega
sólgler-
augu í
stíl.
tækifæra til að veita listrænum hæfi-
leikum sínum útrás. Allt sem tengist
russinu er tekið í gegn og krotað í
bak og fyrir. Russrúturnar era þakt-
ar slagorðum, eiginhandaráritanir
samnema, slagorð og teikningar
þekja russbúningana, húfan, töskur,
skór og annað sem rassnemendur
koma höndum yfir fær sömu útreið.
Á skyggni russhúfunnar er auk þess
ritað „viðurnefni" þess sem hana
ber, valið af samnemendum.
Formlega lýkur russinu ár hvert á
þjóðhátíðardegi Norðmanna, 17.
maí. í Ósló er russskrúðgangan, sem
samanstendur af gangandi rassnem-
um og akandi rassrátum, fastur liður
í hátíðahöldunum. Hjá rassnemun-
um taka prófin þá við, fyrsta próf
oftast 19. maí. Margir rassnemar
halda þó áfram að klæðast rassgöll-
unum, allt til útskriftardagsins sem
er jafnan á Jónsmessu.
Svartar hliðar russins
Ekki era allir sammála um ágæti
rassins. Russnemar drekka mikið og
djamma nær sleitulaust síðasta mán-
uðinn. Umferðarslys af völdum
drakkinna rassnema sem detta af,
eða út úr, rassrátum era árviss fylgi-
fiskur, þrátt fyrir fræðslu, sem og
annars konar slys, oft tengd óhóf-
legri drykkju. I rassútilegum sem
farnar era síðustu vikurnar eru
nauðganir ekki óalgengar, enda oft
auðveld fórnarlömb á meðal tuga
sauðdrakkinna unglingsstúlkna,
bæði fyrir óvandaða skólabræður
þeirra, en þó ekki síst fyrir utanað-
komandi aðila sem vitað er að sækja
sérstaklega í russútilegurnar af
þessum sökum.
Önnur neikvæð hlið er ólæti af
völdum rassnema, þegar bekkjar-
ferðk eða samkomur fara úr böndun-
um. Áður hefur verið minnst á ferðir
til Danmerkur, en ekki er síður vin-
sælt meðal útskriftarnema að bregða
sér yfir til Svíþjóðar. Svíar era hins
vegar ekki alltaf jafn ánægðir með
þessar árvissu heimsóknir frænda
sinna og er skemmst að minnast þess
að í ár var 150 manna hópi norskra
rassnema vísað frá Svíþjóð fyrir
óspektir í Gautaborg.
Stundum kemur upp ósamkomu-
lag á milli russnefndar og skólayfir-
valda, en nemar mæta í skólann til
venjulegrar kennslu allt fram til 17.
maí. Russgleðin getur haft áhrif á
einbeitingu nemendanna, og gert
kennuram erfitt fyrir. Venjan er þó
að allt samstarf gangi með prýði og
sýna kennarar russinu jafnan skiln-
ing og mikla þolinmæði, enda hafa
flestir þeirra russað sjálfir og þekkja
spenninginn. Sömu sögu er að segja
um almenning, margir hafa russað
sjálfir og taka látunum í rassnemun-
um með mikilli ró. Sumum finnst þó
fullmikið af því góða til dæmis þegar
ekki fæst svefnfriður um nætur
vegna tónlistar og hávaða frá rass-
rátum í íbúðahverfum, og svo finnast
þeir sem finnst russið og allar þær
venjur og reglur er þvi fylgja vera
tákn um yfirborðsmennsku og jafn-
vel snobb.
En þó að sitt sýnist hverjum og
ýmislegt gangi á er Ijóst að rassið er
útskriftamemum nær ómissandi og
mun að öllum líkindum halda sessi
sínum um ókomin ár.
HSfundur starfar í Noregi.