Morgunblaðið - 13.06.1999, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 13. JÚNÍ 1999
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
ÚR uppsetningunni á „Tanker“, í Kanonhallen nú fyrir stuttu.
Það sem
skiptir máli
er rétta
augnablikið
LEIKARINN og leikstjórinn Krislján Ingimarsson, eða Neander, eins
og hann kýs að kalla sig í Danmörku.
íslenskur leikhúsmaður, Kristján Ingi-
marsson, hefur að undanförnu vakið at-
hygli í Danmörku sem allt í senn - höfund-
ur, leikstjóri og leikari. Hefur Kristján
m.a. verið tilnefndur fyrir einleikssýningu
sína, Mike Attack, tilReumert-verðlaun-
anna, helstu leiklistarverðlauna Dana.
Þórhallur Magnússon segir frá ferli Krist-
jáns og ræðir við hann.
EGAR komið var inn í
Kanonhallen í Kaup-
mannahöfn á Junge
Hunde-leikhússhátíðinni
nú á dögunum, blasti við heljar-
innar sviðsmynd þar sem hrúgað
var saman eldhústækjum eins og
ofnum, þvottavélum, eldavélum,
þurrkurum og meira að segja
sturtuklefa. Sviðsmyndin var hrá
og það voru hljóðeffektamir líka
þegar leikari kemur inn á sviðið,
sest niður við eldhúsborðið, en sit-
ur ekki lengi, því að það er eins og
ósýnileg hönd rífi í hann og hendi
honum til og frá um sviðið. Ahorf-
endur flissa, leikarinn sest niður
aftur, en aftur er rifið í hann og nú
breytist flissið í innilegan hlátur.
Verið var að sýna verkið Tanker
eftir íslenska leikarann Kristján
Ingimarsson sem einnig leik-
stýrði. Kristján hefur búið í Dan-
mörku í sjö ár, fyrst við nám í leik-
list en svo sem atvinnuleikari. Það
liggur beint við að fullyrða að fer-
ill Kristjáns sé að blómstra um
þessar mundir, því hann er nú að
vinna að sýningu eftir sjálfan sig,
undir heitinu Poodle, sem verður
frumsýnd í haust og fékk hann til
þess veglegan styrk frá danska
leikhússjóðnum. I apríl var Krist-
ján tilnefndur fyrir einleikssýn-
ingu sína Mike Attack til Reu-
mert-verðlaunanna, en það eru
helstu leiklistarverðlaun Dana.
Auk þess mun hann í haust verða
hreyfi- og danshöfundur í sýning-
unni Nurnberg, sem leikstýrt er
af Rolf Heim. Nú í sumar og fram
á haust mun hann hinsvegar verða
á ferðalagi með einleikssýningu
sína í Noregi, Svíþjóð og Þýska-
landi.
Eftir eitt ár í Dramaskolen
og annað í The Comedia
School, hóf Kristján nám
við The School of Stage
Arts í Vordingborg, 100 km suður
af Kaupmannahöfn. Skólinn er rek-
inn af tilraunaleikhópnum Canta-
bile 2, sem er eitt af fremstu og
þekktustu tilraunaleikhúsum í
Danmörku. í þeim skóla er lögð
mikil áhersla á líkamsbeitingu og
dans, raddþjálfun og almenna
sköpunargleði. Kennarar koma frá
öllum heimshornum og halda nám-
skeið í ólíkum sviðum leiklistarinn-
ar. Þessi víðafeðma reynsla auk
þjálfunar í ítölsku Commedia dell
Arte-hefðinni, hefur hjálpað Krist-
jáni að mynda sér sterkan stíl með
afdráttarlausum höfundar- eða
persónueinkennum.
-En hvað varð til þess að þú
leggur látbragðsleik fyrir þig?
„Það var aldrei spuming um
annað. Myndræn, líkamleg leiklist
hefur alltaf heillað mig. Þetta er
eitthvað sem hefur fylgt mér frá
því að ég byrjaði í áhugamanna-
leikhúsum uppi á íslandi, en þá fór
ég að sjá fyrir mér sterka, líkam-
lega leiklist, þar sem dans, bar-
dagalist, látbragðsleikur og allt
mögulegt annað blandast saman.
Þegar ég kom svo hingað til Dan-
merkur sá ég mikið af evrópskum
leikhópum og tilraunaleikhúsum
sem komu með ferska strauma,
auk þess sem ég kynntist Canta-
bile 2 leikhópnum."
- Voru þetta allt látbragðsleikar-
ar sem léku hér íKanonhallen?
„Nei, nei, í Tanker voru leikarar
sem ég þekki úr ýmsum áttum og
ég vissi að myndu passa vel inn í
þetta stykki. Þetta var í fyrsta
skipti sem ég leikstýrði á atvinnu-
grundvelli og það var gífurlega
spennandi að vinna með þessu
fólki. Við leyfðum okkur að rekast
á mörk hins mögulega til að sjá
hvaða aðferðir virka. Senurnar
voru byggðar mikið upp í kringum
æfingar þar sem við prófuðum ým-
is form og hreyfingar sem ég kom
með handa þeim, en við vinnuna
spruttu svo sífellt upp hugmyndir
frá leikurunum sem oft urðu með í
verkinu.
Leikritið gerist í eldhúsi.
Ég bað leikarana að skrifa
niður allar þær hugsanir
sem þeir fengu þegar þeir
vakna á morgnanna og eru fyrir
framan spegilinn eða í eldhúsinu að
búa til kaffi. Mér fundust þetta
skemmtilegir textar og ég fór að
ýkja hið skondna og sérviskulega
við hvert þeirra og vinna með það.
Ég held reyndar að þau hafi verið
meðvituð um að ég væri að þessu.
Niðurstaðan varð mjög skemmti-
legar og kómískar fígúrur sem
höfðu yndisleg persónueinkenni og
hittu virkilega í mark.“
Kristján hlær við tilhugs-
unina um skopstælingu
leikaranna, framkallaða
af þeim sjálfum. „Mér
þykir mjög mikilvægt að halda
hlutunum opnum, gefa þeim eigið
líf og láta þá þróast með sjálfum
sér. Svo má vinna með þá og
breyta þeim, en fæðingarfasinn,
þegar sköpunarorkan blómstrar og
rífur alla með sér, það tímabil er
heilagt og má ekki hefta niður eða
trufla.
- Leikritið er nán-
ast án orða, með sterkum form-
um og fremur ofbeldisfull-
um hreyfingum; er einhver sér-
stakur boðskapur í Tanker?
„Boðskapur? Það er enginn
beinn boðskapur í sjálfu leikritinu,
heldur er aðalatriðið þær myndir
og þau form sem koma fram, að
tímasetningin sé rétt, að það
myndist spenna í loftinu og að leik-
urinn gefi áhorfendum eitthvað.
Ég valdi mjög opið svið, hug-
myndaheiminn, í þessa sýningu.
Leikritið er í raun hugsanir per-
sónanna, mest einnar, en þær
hugsanir margfaldast út og öðlast
sínar eigin hugsanir, það myndast
fullkomin óreiða sem svo birtist í
stjómlausum, ósjálfráðum hreyf-
ingum persónanna. Það em í raun
hugsanir þeirra sem birtast á lík-
ömunum, þær fá einskonar ósýni-
lega efnislega tilvist og þær stjaka
við, rífa í, toga og berja hina raun-
verulegu efnislegu líkama. Það er á
vissan hátt verið að rjúfa skil hugs-
unar og heims, anda og efnis.
Það er ekki aðeins sterkur leikur
sem birtist í stjómleysi líkamans,
rofi í hreyfingum og nánast geð-
klofa hátterni, heldur undirstrikar
ágjörn tónlist Rúnars Þórs Magn-
ússonar, þmngin vissri skemmdar-
verkafagurfræði, einstaklega vel
þá framandgervingu sjálfsins við
líkamann sem leikaramir túlka.
Þegar við hugsum um aðra per-
sónu, þá emm við eiginlega að nota
hana eins og við viljum hafa hana.
Við höfum vissa ímynd í höfði okk-
ar af persónunni og þannig vörpum
við hugsunum okkar á fólk sem er í
raun allt öðmvísi. Við emm öll not-
uð í höfðum annars fólks, þar lifum
við í annarri tilvist og það er tilvist
sem við stjórnum ekki sjálf. Það
mætti kalla þetta einskonar nauðg-
un.
Ileikritinu er ein persónan til
dæmis að baka morgunbrauð-
ið þegar hún er tekin ófrjáls
og notuð í annars hugsanir.
Einn er að reyna að lesa blaðið
þegar hann er rifinn upp, sleginn
og bankaður en svo sest hann niður
aftur og heldur áfram að lesa. Mað-
ur veit hinsvegar aldrei hver hugs-
ar hvaða hugsanir og hvar skil
hugarheims og raunvemleikans
mætast."
- Látbragðsleikur er ævagöm-
ul hefð í Evrópu og varð með-
aI annars áberandi i þöglu kvik-
myndunum á fyrri hluta aldarinn-
ar. Hverjir eru helstu áhrifavald-
arnir?
„Áhrifin koma úr öllum áttum,
málið er bara að vera opinn, að
nota það sem hægt er að nota, en
það er ekkert eitt, enginn einn,
sem mótar mann frekar en annar.
Látbragðsleikurinn er notaður á
svo mismunandi vegu. Við þekkj-
um öll Marcel Marceau, þennan
með blómið og regnhlífina, en hann
vinnur með mjög hlutlægar og ljóð-
rænar myndir og maður veit alltaf
hvað verið er að segja. Etienne
Decroux hefur allt annan stíl.
Hann einangrar hreyfingarnar,
gerir þær abstrakt og úr verður
einskonar skúlptúr. Corporal mime
er það kallað. Sem látbragðsleikari
er ég undir áhrifum frá báðum, en
mest frá alls kyns öðmm hlutum.
Það mætti fremur segja að þeir
hafi búið til vissa tækni, visst
tungumál, sem ég síðan notfæri
mér. >