Morgunblaðið - 06.08.1999, Blaðsíða 33

32 FÖSTUDAGUR 6. ÁGÚST 1999
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 6. ÁGÚST 1999 33J
STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
STÓRYIÐSKIPTIN
*
ASIÐÁSTA áratug settu viðskipti af nýrri stærðargráðu mark
sitt á bandarískt viðskiptalíf. Risafyrirtæki voru keypt fyrir
gífurlegar fjárhæðir. Hver viðskiptasamningurinn var gerður á
fætur öðrum og alltaf urðu upphæðirnar hærri. Tugir milljarða
dollara voru lagðir á borðið í þessum viðskiptum og allt var þetta
fé tekið að láni með milligöngu verðbréfafyrirtækja, sem í sum-
um tilvikum þurftu ekki annað en tilkynna, að þau teldu sig hafa
ástæðu til að ætla, að þau gætu útvegað fjármagnið til þess að
viðskiptin voru talin tryggð. Einkunnarorð þessa tímabils í
bandarísku viðskiptalífi voru að græðgin væri af hinu góða. Um
þessa tíma var gerð þekkt kvikmynd, sem nefnist „Wall Street“.
Þessir „blómatímar" í bandarísku viðskiptalífi áttu sér aðra
hlið, sem var svolítið dekkri. Kaupendur fyrirtækjanna voru ekki
að kaupa þau til þess að reka þau og auka umsvif þeirra. Þvert á
móti var markmiðið í mörgum tilvikum að leysa fyrirtækin upp,
selja eignir þeirra og ná auknum hagnaði út úr viðskiptunum
með því að leggja fyrirtækin niður. Eftir stóðu starfsmennirnir
atvinnulausir og skildu ekki þessa viðskiptasnilld. Að lokum
sprakk biaðran og viðskiptaveldin hrundu til grunna.
Afleiðingar þessarar þróunar í viðskiptalífínu urðu m.a. þær
að Clinton komst til valda í forsetakosningunum 1992. Reiði al-
mennings yfir því að fjármálajöfrarnir skildu eftir sig sviðna jörð
út um allt átti verulegan þátt í því, að núverandi Bandaríkjafor-
seti náði kjöri á sínum tíma.
Á nokkrum undanförnum árum hefur verið mikil grózka í ís-
lenzku atvinnu- og viðskiptalífí. Atvinnureksturinn hefur dafnað,
viðskiptin hafa aukizt og velmegun fólksins í landinu er meiri en
nokkru sinni fyrr. Jafnframt hafa umsvifín í viðskiptalífinu kom-
izt á nýtt stig. Milljarðar skipta nú um hendur á ótrúlega
skömmum tíma. Nú eru gerðir viðskiptasamningar hér af stærð-
argráðu, sem áður var gersamlega óþekkt á Islandi. Það þarf
töluvert til að standa undir þeim viðskiptasamningum.
Enginn vafí er á því, að viðskiptaþekking og stjórnunarþekk-
ing er meiri í landinu en áður var. Ungt og vel menntað fólk hef-
ur kynnt ný vinnubrögð og starfshætti, sem hafa áreiðanlega
orðið til þess að efla atvinnulífið mjög. Nú er hægt að gera hluti í
viðskiptalífinu hér, sem áður voru óhugsandi. Þessi þróun er já-
kvæð. Hún hefur haft mikil og góð áhrif á undanförnum árum.
Og enginn vafi er á því, að nú um stundir stendur viðskiptalíf
landsmanna á traustum grunni.
En er hætta á því að við Islendingar séum að ganga of hratt
um gleðinnar dyr? Er hraðinn að verða of mikill? Eru viðskipta-
samningarnir að verða of stórir? Standa fyrirtækin undir þessum
ósköpum? Er verðmatið á hlutabréfum raunsætt? Standa fyrir-
tækin undir þessu verðmati? Eða eru pappírsviðskiptin að missa
tengslin við raunveruleikann? Fleiri og fleiri spyrja þessara
spurninga á tímum, þegar það virðist ekki vera neinum erfiðleik-
um bundið að Ijúka samningum um milljarða viðskipti á örfáum
dögum.
Vonandi eru öll þessi umsvif byggð á traustum grunni. Vel-
gengnin í atvinnulífinu er mikil. Það eru ekki fyrirsjáanleg nein
sérstök vandamál þegar horft er til næstu missera. Samt sem áð-
ur er það svo, þegar horft er til baka, að í kjölfar góðæris komu
alltaf erfiðir tímar, annaðhvort aflabrestur á fiskveiðum, verð-
lækkun á útflutningsvörum okkar eða erfíðar verðhækkanir á að-
föngum. Er líklegt að við lifum nú tíma, þar sem aldrei kemur
bakslag í seglin? Er hugsanlegt að þekking þjóða heims á lög-
málum efnahags- og atvinnulífs sé orðin svo mikil, að það sé
hægt að sigla fram hjá öldudalnum? Það er hugsanlegt. En það
kann að vera skynsamlegra að gera ráð fyrir því, að sagan end-
urtaki sig.
í Morgunblaðinu í gær var frá því skýrt, að verðlag sjávaraf-
urða hefði lækkað frá því í október í fyrra fyrst og fremst vegna
lækkunar á loðnuafurðum. Fram kom að þessi verðlækkun
mundi þýða fjögurra milljarða tekjutap í útflutningstekjum. Síð-
ustu daga hefur benzín enn hækkað í verði. Olíuverð hefur hækk-
að á heimsmarkaði í alllangan tíma gagnstætt því, sem margir
töldu, að það mundi lækka á ný. Olíuverð hefur mikil áhrif á af-
komu þjóðarbúskaparins, útgerðarfyrirtækjanna og heimilanna
svo að nokkur dæmi séu nefnd. Það þarf ekki mikið til að efna-
hagsþróunin verði lakari en gert hefur verið ráð fyrir.
Kvótakerfíð hefur leitt til þess, að útgerðarfélögin berjast hart
um kvótann. Sú barátta hefur orðið til þess, að heilu byggðarlög-
in sitja eftir með sárt ennið. Þrátt fyrir yfírlýsingar um hið gagn-
stæða var mikill kvóti fluttur bæði frá Bolungarvík og ísafirði.
Hið sama hefur gerzt í Þorlákshöfn. Nú gerast þau tíðindi, að
Höfðahreppur myndar bandalag við stórt eignarhaldsfyrirtæki
af ótta við að hið sama muni gerast á Skagaströnd. Þessi þróun
er ekki sambærileg við það, sem gerðist í sumum byggðarlögum í
Bandaríkjunum á síðasta áratug en ýmislegt er áþekkt.
Það er alvarlegt umhugsunarefni fyrir alla þá, sem hlut eiga
að máli, hvort ekki sé skynsamlegt að fara sér hægar en gert
hefur verið. Þjóðin býr við góðæri og velmegun. Efnahagskerfí
okkar er hins vegar svo lítið að það má ekki við miklum áföllum.
Ekki útilokað að hlaup úr Brúarjökli verði stærri í framtíðinni
Morgunblaðið/Helgi Björnsson
LONIN tvö sem hlaupvatnið kom úr sjást hér vel. Fyrst hljóp vatn úr ldninu sem er fyrir miðri mynd yfir í Hndtulón sem er Qær og til hægri á
myndinni. Þaðan fór jökulvatnið í Kverká, Kreppu og Jökulsá á Fjöílum. Fjallið fyrir miðri mynd er Snæfell.
HLAUPIÐ KOM UR
TVEIMUR LÓNUM
Hlaupið úr Kreppu og Jökulsá á Fjöllum
kom jarðvísindamönnum nokkuð á óvart þar
sem hegðan þess var með öðrum hætti en
hlaup úr Brúarjökli til þessa.
HELGI Bjömsson jökla-
fræðingur telur ýmislegt
benda til að breytingar séu
að verða á hlaupum úr
Brúarjökli og hann útilokar ekki að
jökulhlaup sem falla í Kreppu og Jök-
ulsá á Fjöllum verði stærri en áður.
Ástæðan fyrir því að svo snögg flóð-
bylgja kom í árnar um síðustu helgi
er sú að ísstífla við lón sem er vestan
við Kverkárnes brast og jökulvatn
rann úr því í Hnútulón, sem var fullt
fyrir. Það varð til þess að ísstífla við
Hnútulón brast einnig og jökulvatn
braut sér leið með snöggum hætti
niður í ámar.
Hlaupið í Kreppu og Jökulsá á
Fjöllum kom jarðvísindamönnum að
sumu leyti á óvart vegna þess að það
hagaði sér með öðrum hætti en hlaup
úr Brúarjökli hafa yfirleitt gert.
Hlaupið hófst mjög snögglega og olli
skemmdum á vegum auk þess sem
það tók með sér brúna yfír Sandá.
Lón að stækka vestan
við Kverkárnes
Örn Johnson flugmaður flaug yfir
Brúarjökul um miðja síðustu viku og
tók myndir af nokkuð stóru lóni sem
var fullt af ís og augljóst að vatn
hafði nýlega rannið úr því. Frá
þessu var sagt í Morgunblaðinu sl.
laugardag. Helgi, sem var þá fyrst
að fá fréttir af lóninu, taldi að mynd-
irnar væru af Hnútulóni, en úr því
hafa Kreppuhlaup jafnan komið.
Helgi skoðaði Brúarjökul og jökul-
árnar í fyrradag ásamt Helga Jó-
hannessyni, brúarverkfræðingi hjá
Vegagerðinni, og sagði eftir ferðina
að lónið sem Örn tók myndir af væri
lón sem er um 4 km vestan við
Hnútulón. Þetta lón, sem enn hefur
ekki fengið neitt nafn, hefur verið að
vaxa á síðustu árum og er nú að
verða nærri hálfur ferkílómetri að
stærð, að sögn Helga.
Helgi sagði að atburðarásin í síð-
ustu viku hefði verið með þeim hætti
að ísstíflan við þetta nafnlausa lón
hefði brostið og þar með hefði vatn
brotið sér leið niður í Hnútulón. Við
það hefði Hnútulón snögglega yfir-
fyllst sem hefði orðið til þess að is-
stíflan við lónið hefði látið snögglega
undan. Jökulvatn hefði þá átt greiða
leið í Kverká, sem fellur í Kreppu
skammt frá Brúarjökli, og þaðan í
Jökulsá á Fjöllum. Landverðir í
Herðubreiðarlindum urðu varir við
aukið vatnsmagn í Kreppu snemma
á sunnudag og hlaupið gekk að
mestu yfir á innan við sólarhring.
Gerðist mjög snögglega
Helgi sagði að þetta hefði gerst
snöggleg og af miklu meiri krafti en í
hlaupum sem þarna hefðu orðið
nokkuð reglulega síðustu ár. Af að-
stæðum að dæma mætti líkja þessum
hamförum við það sem gerðist þegar
ísstíflan í Grímsvötnum skemmdist
haustið 1996, en þá varð sem kunnugt
er gríðarlega mikið flóð sem m.a.
stórskemmdi brýrnar á Skeiðarár-
sandi. Hann sagði að hlaupið hefði
ekki orðið svona mikið ef ekki hefði
viljað svo til að Hnútulón var fullt af
vatni þegar hljóp úr hinu lóninu.
Helgi sagði ýmislegt benda til að
breyting væri að verða á hlaupum úr
Brúarjökli. Jökullinn væri að hopa á
þessu svæði og við það stækkuðu lón-
in að flatarmáli. Við hop jökla gerðist
það yfirleitt að jökulsporðarnir yrðu
þynnri og þar með yrðu ísstíflurnar,
sem halda aftur af jökulvatninu, veik-
ari. Yfirleitt yrðu jökulhlaupin þá
minni og tíðari. Aðstæðurnar við
Brúarjökul væra hins vegar með
þeim hætti að þetta væri ekki raunin.
Þótt ísstíflurnar þynntust munaði
meiru um að flatarmál lónanna vex
og þar með vatnsmagn.
Það mætti því allt eins búast við
stóram og snöggum hlaupum úr lón-
um við Brúarjökul í framtíðinni. Við
áframhaldandi rýrnun gæti þó að lok-
um farið svo að ísstíflur eyddust og
þá tæki fyrir hlaupin. Ekki væri þó
fyrirsjáanlegt að það yrði á allra
næstu áram. Samspil þessara tveggja
lóna réði hins vegar miklu um hvern-
ig hlaupin yrðu. Til að hlaupin yrðu
bæði stór og snögg þyrfti að hlaupa
úr báðum lónunum samtímis.
Vegagerðin skoðar
aðstæður
Helgi Jóhannesson verkfræðingur
sagði að Vegagerðin hefði beðið
Helga Björnsson um greinargerð þar
sem fram kæmi mat á því hvort
vænta mætti stærri hlaupa í Kreppu
og Jökulsá. í framhaldi af því yrði
tekin afstaða til þess hvort byggð
yrðu stærri og öílugri samgöngu-
mannvirki í stað þeirra sem skemmd-
ust í hlaupinu.
Þetta ætti einkum við um brúna yf-
ir Sandá. Hún var yfir 30 ára göinul
og ekki byggð fyrir öílug hlaup. Helgi
sagði að þessa dagana væri unnið við
að koma á bráðabirgðavegi yfir
Sandá. Áin yrði stííluð í nokkra mán-
uði meðan verið væri að meta hversu
stóra brú þyrfti að byggja yfir hana.
Heimsmeistaramótið í hestaíþróttum
Gleði og
hrakfarir
í Kreuth
Gengi íslenska liðsins á heimsmeistaramót-
inu í Kreuth í Þýskalandi var upp og ofan í
gær. Valdimar Kristinsson hefur fylgst með
því sem fram fer á mótinu og segir hann
Loga Laxdal og Sigurbjörn Bárðarson
standa í fremstu víglínu í dag.
Morgunblaðið/Valdimar Kristinsson
HINGAÐ til hafa Farsæll og Ásgeir Svan ekki tapað íjórgangi og virð-
ist allt stefna í að þegar þeir skilja verði þeir ósigraðir en þeir eru efstir
eftir forkeppnina í fjórgangi.
OLIL Amble og Kjarkur frá Horni voru með stórgóða sýningu og
tryggðu sér annað sætið. f baksýn má sjá stóran skjá sem sýnir hrossin
sem eru í keppni hverju sinni en eins og sjá má er hesturinn á skjánum
aðeins á eftir í hreyfingu.
ALLT gekk ágætlega upp í gæðingaskeiðinu hjá Sigurði og Prins er þeir
urðu í öðru til þriðja sæti ásamt Aðalsteini Aðalsteinssyni.
EFTIR góða niðúrstöðu í
fjórgangi fyrri partinn í
gær dundi enn eitt áfallið
yfir íslenska liðið á heims-
meistaramótinu í Kreuth í Þýska-
landi þegar Prins frá Hörgshóli, sem
Sigurður Sigurðarson keppti á,
stökk út úr brautinni þegar þeir
höfðu farið rétt tæplega einn og hálf-
an hring af fjóram og hálfum sem
þeir áttu að fara. Var Sigurður búinn
að sýna töltið og rétt hálfnaður með
brokkið og stefndi í stórsýningu hjá
þeim félögum þegar óhappið dundi
yfir.
Þegar farið var að skoða hvað
hafði gerst kom í ljós að lítill krakki
var farinn að nálgast brautina
ískyggilega og faðir þess stökk til og
kippti því frá áður en hann færi inn á
völlinn. Við þessa traflun stökk Pr-
ins til hliðar og út af brautinni.
Dómarar kváðust aðspurðir hafa
gefið Sigurði og Prins frá 7,5 til 8
fyrir tölt og hann hefði stefnt í góðar
tölur fyrir brokkið. Ekki er ólíklegt
að þeir félagar hefðu farið í fyrsta
sætið og er þetta því mikið reiðar-
slag fyrir íslenska liðið. Faðir barns-
ins sem óhappinu olli gaf sig fram og
vottaði íyrir yfirdómara hvað hefði
gerst og var atvikið kært en kæran
ekki tekin til greina og þar við sat.
En það voru góð tíðindi í fjórgangi
þar sem þau Ásgeir Svan Herberts-
son á Farsæli frá Arnarhóli og Olil
Amble á Kjai’ki frá Horni tróna á
toppnum. Má mikið út af bera éf
keppinautunum á að takast að róta
við þeim í úrslitum á sunnudag en
Ásgeir er með 7,17 og Olil með 7,03.
Næst kemur Unn Kroghen, Noregi,
á Hruna frá Snartarstöðum með
6,97. Irene Reber, Þýskalandi, er
fjórða á Kappa frá Álftagerði með
6,90 og núverandi heimsmeistari,
Styrmir Árnason, á Boða frá Gerð-
um er ásamt Sveini Haukssyni sem
keppir fyrir Svíþjóð á Hrímni frá
Ödmárden með 6,83. í b-úrslit verða
Erik Spee Hollandi á Trú frá Wets-
inghe með 6,80, Rúna Einarsdóttir
Zingsheim á Snerpu frá Dalsmynni
er áttunda með 6,73 og jöfn í níunda
og tíunda sæti eru Hreggviður Ey-
vindsson sem keppir fyrir Svíþjóð á
Kjarna frá Kálfsstöðum og Marlies
Feldman Austurríki á Nökkva frá
Cartze með 6,53.
I fimmgangi er staðan þannig að
núverandi heimsmeistari, Karly
Zingsheim, Þýskalandi, á Fána frá
Hafsteinsstöðum trónh- á toppnum
með 6,93. Jafnir í öðra til þriðja sæti
era Auðunn Kristjánsson á Baldri írá
Bakka og Jens Fuchtenschnieder,
Þýskalandi, á Reyk frá Kringlu með
6,73. Næst kemur Christine Lund,
Noregi, á Hlekk frá Stóra-Hofi með
6,60 og Tanja Gundlach, Þýskalandi,
er fimmta á Geysi frá Hvolsvelli með -v.
6,57.1 b-úi’slit verða Els van der Ta-
as, Hollandi, á Hilmi frá Skjóðu með
6,40, Guðni Jónsson sem keppfr fyiir
Svíþjóð á Álmi frá Lækjamóti með
6,37, Thomas Haag, Sviss, á Frama
frá Svanavatni með 6,33, Sigurbjörn
Bái'ðarson á Gordon fi-á Stóra-Ás-
geirsá með 6,33 og Elke Scháfer,
Austurríki, á Blæ frá Minni-Borg
með 6,20.
í dag hefst dagskrá á forkeppni
með tölti en um miðjan dag verða
farnir fyrstu tveir sprettirnir í 250 m
skeiði. I skeiðinu verður Logi Laxdal
í fremstu víglínu en auk þess mun
Sigurbjöm Bárðarson reyna að ná
góðum tíma í því augnamiði að—
tTyggja heimsmeistaratitil sinn í
samanlögðu. í töltinu keppa Rúna og
Snerpa, Ásgeir og Farsæll, Olil og
Kjarkur, Jóhann R. Skúlason og
Fengur frá Ibishóli og að síðustu
heimsmeistarinn, Vignir Siggeirs-
son, og Þyrill frá Vatnsleysu.
Minna má á að úrslit mótsins era
uppfærð reglulega á fréttavef Morg-
unblaðsins meðan á keppni stendur.
Rannsókn þýsku tollgæsluiinar á hrossaútflutningi frá fslandi
Keppendur
yfirheyrðir
KEPPENDUR og aðrir íslenskir
gestir á heimsmeistaramóti íslenskra
hesta í Kreuth í Þýskalandi hafa ver-
ið kallaðir til yfirheyrslu hjá tollgæsl-
unni vegna rannsóknar á meintu
skatta- og tollasvindli í tengslum við
útflutning á íslenskum hestum. Jón
Albert Sigurbjömsson, formaður
Landssambands hestamannafélaga,
segir að þetta hafi truflað íslensku
keppendurna á heimsmeistaramót-
inu.
Guðni Ágústsson landbúnaðarráð-
herra og Ingimundur Sigfússon sendi-
herra, sem staddir era á mótinu, hafa
reynt að hlutast til um að yffrheyrsl-
unum verði frestað fram til mánudags,
þegar mótinu verður lokið.
Vonandi fríður það sem eftir er.
„Það er búið að ganga heilmikið á,
en ég held að það sé allt að komast í
lag,“ segii- Guðni Ágústsson landbún-
aðarráðherra í símtali við Morgun-
blaðið. „Eg talaði við utanríkisráð-
herra í gær [miðvikudag] og síðan
Ingimund [Sigfússon] sendiherra, því
þetta var orðið mjög alvarlegt. Okkur
finnst ekki eðlilegt að hér sé verið að
taka íslenska ferðamenn sem tengj-
ast keppnisliðinu í yfirheyrslu út af
tollamálum. Það hefur farið í taug-
amar á okkur að verið sé að nota
þetta tækifæri tii að beita sér í þess-
um rnálum."
Guðni segir að í ljós hafi komið að
tollskjöl sem varða heste íslensku
keppendanna séu í lagi. „Ég vona því
að friður verði það sem eftir er af
mótinu.“
Neituðu að fresta yfirheyrslum
Jón segir að tveir rannsóknarmenn
hafi fengið til afnota ski'ifstofu á
svæðinu og hafi boðað þangað ís-
lenska hestamenn til yfirheyrslu eftir
þörfum. Hann segir að þeir hafi neit-
að að fresta málinu fram yfir mótið.
„Þeir hafa verið að spyija um þá
hesta sem fluttir vora til Þýskalands í
tengslum við mótið, en einnig um
eldri mál. Það er erfitt að vera að
gera þetta með þessum hætti, knap-
arnir þurfa að vera að hlaupa frá
keppnisvellinum tU viðræðna.“ Jón
segir að íslensku keppendumir séu
mjög óhressir með vinnubrögð Þjóð-
verjanna.
Forsvarsmenn íslenska liðsins voru
kallaðir til yfirheyrslu í fyrradag og
aftur í gær vegna tollskjala um þá
hesta sem fluttir vora inn í tengslum
við mótið. Þröstur Karlsson liðsstjóri
segir að niðurstaðan hafi verið sú að‘
ekkert væri athugavert við skjölin.
„Þetta er mjög ósmekklegt, að vera
að elta uppi keppendur og starfsfólk
eftir nafnalistum á miðju heimsmeist-
aramóti. Þeir gáfu í skyn að ef menn
mættu ekki yrðu þeir einfaldlega
sóttir."
Þröstur segir að auk forsvars-
manna liðsins hafi tveir knapar verið
kallaðir tU yfirheyrslu, og einnig Kri-
stján Auðunsson hrossaútflytjandi,
sem sá um pappírsvinnu vegna út-
flutningsins í tengslum við mótið.
Þröstur segir að rannsóknarmenn-^
irnir tveir hafi lofað því að síðasta yf-
irheyrslan færi fram í gærkvöldi en
síðan ætluðu þefr að halda á brott.
Hann segir að svo vfrðist sem ís-
lenskir hestamenn séu sérstaklega
teknir fyrir af þýska tollinum. Hann
bendir á að Norðmenn séu einnig ut-
an Evrópusambandsins, en ekki virð-
ist sem þeir hafi verið yfirheyrðirjr
vegna hrossaútflutningsins.