Morgunblaðið - 19.02.2000, Qupperneq 34

34 LAUGARDAGUR 19. FEBRÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Utjaskað ásta-
líf og hið eilífa
afstöðuleysi
Morgunblaðið/Golli
Larry (Ingvar E. Sigurðsson) ogAnna (Elva Ósk Ólafsdóttir).
Alice (Brynhildur Guðjónsdóttir) og Dan (Baltasar Kormákur).
LEIKLIST
Þjtíðlcíkhúsíð
KOMDUNÆR
Höfundur: Patrick Marber.
íslensk þýðing: Hávar Sigurjóns-
son. Leikstjóri: Guðjón Pedersen.
Leikarar: Baltasar Kormákur,
Biynhildur Guðjónsdóttir, Elva Ósk
Olafsdóttir og Ingvar E. Sigurðs-
son. Leikmynd og búningar: Helga
I. Stefánsdóttir. Lýsing: Páll Ragn-
arsson. Tónlist: Sigurður Bjóla.
KOMDU NÆR mætti lýsa í
stuttu máli sem nærmynd af sam-
skiptum kynjanna (athyglisvert
hversu vel þessi lýsing á við mörg
þeirra leikrita sem nú eru á fjölunum
í íslensku leikhúsi). Höfundur kynnir
til leiks fjórar persónur, tvær konur
og tvo karlmenn, flækir þau sundur
og saman í gráglettnum leik og
speglar í samskiptum þeirra tilfinn-
ingar á borð við ást, girnd, afbrýði-
semi, hefnd, eigingirni, firringu ... og
svo mætti lengi telja. Efniviðurinn er
sem sagt klassískur, en það er ekki
efnið, heldur úrvinnslan sem ræður
úrslitum um gæði verksins.
Margt mætti gagnrýna við úr-
vinnslu Marbers á þessu efni; ein-
kennilegt afstöðuleysi er það sem
fyrst blasir við. Er höfundur að
skrifa gamanverk eða harmleik? Er
hann að gagnrýna firringu í sam-
skiptum kynjanna, útjaskað ástalíf
þar sem ekki skiptir máli hver mót-
leikarinn er - hann má jafnvel vera
tölva - er hann að gagnrýna tóm-
hyggju við aldarlok (nei, það er „auð-
veldasta útgönguleiðin") eða er hann
kannski bara að skemmta sjálfum
sér og öðrum með því að bregða upp
neyðarlegum atvikum og myndum af
mannlegri niðurlægingu? Og reyna
um leið að ganga dálítið fram af
mönnum með smásmugulega gróf-
um lýsingum á kynlífi á tímum þegar
allar shkar ögranir eru dæmdar til
að missa marks? Ef höfundur hefur
einhverja afstöðu er hún mér hulin
og virðist jafn hulin Guðjóni Peder-
sen leikstjóra, því sama afstöðuleysi
einkennir uppsetningu hans, sér-
staklega framan af sýningu, en Guð-
jón leggur síðan meiri vigt á hina
harmrænu hlið en hina kómísku þeg-
ar hða tekur á verkið og loksins þá
kemur smá vottur af dýpt í sýning-
una.
Vissulega má finna ágætar hug-
myndir í þessu verki Marbers og
reyndar margar bráðskemmtilegar
senur, en í heild er verkið veikt, það
vantar í það allt bindiefni, bæði í hina
ytri byggingu þess sem og (sérstak-
lega) í þær mannlegu aðstæður og
„miklu tilfinningar" sem höfundur
ku hafa ætlað sér að fjalla um.
Fjórmenningamir sem leika pörin
tvö, Ingvar E. Sigurðsson, Elva Ósk
Ólafsdóttir, Baltasar Kormákur og
Brynhildur Guðjónsdóttir, stóðu sig
öll með prýði. Þeim tókst, hverju fyr-
ir sig, að gæða þessar persónur lífi
og lit, sem teljast má aðdáunarvert
þegar tekið er mið af texta sem er að
mestu rúinn merkingu og klisju-
þrunginn, þar sem orðin „ég elska
þig“ eru jafn merkingarbær og „ég
þarf að pissa“. Leikstjórinn velur að
láta leikarana mynda sterkar and-
stæður (Brynhildur og Elva Ósk,
Baltasar og Ingvar) sem spilað er
stöðugt á, bæði í útliti og látæði.
Þetta er góð aðferð til að bæta upp
rýrleika textans og fléttunnar. Þrátt
fyrir orð höfundar um hið gagnstæða
eru karlhlutverk verksins mun betur
skrifuð en kvenhlutverkin og áttu
þeir Ingvar og Baltasar mörg góð at-
riði, ekki síst þar sem þeir léku sam-
an. Leikur Brynhildar vakti sérstak-
lega athygli og var ekki að sjá að hún
væri reynsluminnst þeirra fjögurra.
Aðrir aðstandendur sýningarinn-
ar eiga líka lof skilið. Listræn fag-
mennska einkennir sviðsmynd
Helgu I. Stefánsdóttur og búningar
hennar eru látlausir og hafa einfald-
ar táknrænar skírskotanir sem eru
aldrei of uppáþrengjandi. Sviðs-
myndin var einnig skemmtilega lýst
af Páli Ragnarssyni. Enginn er
skrifaður fyrir tónlist sýningarinnar
en hún var hreint afbragð og setti
mikinn svip á uppfærsluna í heild.
Þýðing Hávars Sigurjónssonar virk-
aði þjál og eðlileg og frumtextinn
hefur varla gefið kost á miklum list-
rænum tilburðum. Sem sagt: Upp-
setningin er unnin af fagmennsku
sem engum þarf að koma á óvart,
enda stendur sterkur listrænn hópur
að henni. Það er bara verkið sjálft
sem stendur veikt. Mér er sama
hversu margverðlaunað það er í út-
löndum, þau verðlaun breiða ekki yf-
ir augljósa veikleika þess.
Patrick Marber hefur sagt eitt-
hvað á þá leið að í verkinu leitist
hann við að fjalla af alvöru um þrár
kynslóðar sinnar, að fjalla um eitt-
hvað sem hann og vinir hans, fólk úr
breskri millistétt á þrítugs- og fer-
tugsaldri, talar um. Ef undan sé skil-
in kvikmyndin Sex, Lies and Video-
tape hafi hann ekkert séð sem tekið
hefur af alvöra á þessu efni. (Sjá
Mbl. 18. feb. síðastliðinn, haft eftir
Sunday Times.) Vissulega er það
virðingarvert takmark hvers lista-
manns að fást við samtíð sína og
reyna að koma reynslu sinnar kyn-
slóðar til skila af alvöru. En eftir að
hafa séð verk Marbers hlýt ég að ef-
ast um tvennt: I fyrsta lagi þá full-
yrðingu að aðrir hafi ekki tekið á
sama efniviði og Marber. Það hafa
margir gert og meira að segja á mjög
svipaðan hátt, með svipaðar áhersl-
ur. Þetta vita t.d. þeir sem fylgst
hafa með leikhúsi í London síðastlið-
in ár. I öðru lagi get ég ekki annað en
velt vöngum yfir því hvort „þrár“
hinna bresku millistéttarmeðlima
geti slegið í takt við „þrár“ hinna ís-
lensku áhorfenda. Ég efast um það.
Jafnvel þótt aðeins sé miðað við þann
hóp áhorfenda sem tilheyrir sömu
stétt og sama aldurshópi og Marber
og vinir hans. Þegar maður horfir á
þetta verk úr sæti í íslensku leikhúsi
og minnist annarra keimlíkra verka,
bæði leikverka og sjónvarpsverka,
breskra og bandarískra, þá brennur
þó á manni hversu mikið skortir á að
skrifuð séu verk á Islandi sem tjá ís-
lenskan veruleika samtímans, hinar
íslensku „þrár“, svo notað sé orðalag
Marbers. Því hvað sem segja má um
sammannlega reynslu er það stað-
reynd að sá veruleiki sem þessi verk
lýsa eru afar fjarri lífi hins barn-
marga og jaðarskattpínda millistétt-
arfólks á þrítugs- og fertugsaldri
sem býr á Islandi í dag - getur eng-
inn gert gott drama úr því?
Soffía Auður Birgisdóttir
Kantötuguðsþj ónusta
í Hallgrímskirkju
EFNT verður til kant-
ötuguðsþjónustu í
Hallgrímskirkju í ann-
að sinn á morgun,
sunnudag, kl. 17. Ein-
söngskantatan Ieh bin
vergnúgt mit meinem
Glúcke, BWV 84, eftir
Johann Sebastian
Bach verður flutt af
Margréti Bóasdóttur
sópran, lítilli kammer-
sveit og hópi úr Mót-
ettukór Hallgríms-
kirkju undir stjóm
Harðar Áskelssonar.
Umfjöllunarefni kant-
ötunnar tengist guð-
spjalli sunnudagsins, dæmisögu
Jesú um verkamennina í víngarðin-
um. Séra Kristján Valur Ingólfsson
mun prédika út frá guðspjallinu og
inntaki kantötunnar og þannig
verður lagt út af orðum Jesú í tali,
texta og tónum.
Ich bin vergnúgt mit meinem
Glúcke er ein af fáum einsöngs-
kantötum Bachs. Því hefur verið
haldið fram að Bach hafi samið
verkið fyrir seinni eiginkonu sínu,
Önnu Magdalenu. Líklegra þykir
þó að kantatan hafi verið ætluð til
flutnings í kirkjum Leipzigborgar
og hafi fyrst verið sungin af ungum
dreng úr röðum nemenda Bachs
við Tómasarskólann, enda var kon-
um meinuð þátttaka í tónlistar-
flutningi við messur í Leipzig á
öndverðri átjándu öld.
„Bach var á hátindi ferils síns
sem kirkjutónskáld þegar hann
samdi Ich bin ver-
gnúgt mit meinem
Glúcke árið 1727 og
verkið ber vott um
frábært lag tónskálds-
ins við að koma trúar-
legum þönkum og
hughrifum til skila
með tónum. Það er
ekki hlaupið að því að
túlka þessa tónlist á
sannfærandi hátt og
því er það fagnaðar-
efni að til verksins
skuli ganga nokkrir af
fremstu barokkflytj-
endum landsins," seg-
ir Halldór Hauksson
sem unnið hefur að undirbúningi
flutningsins.
Auk Margrétar Bóasdóttur, sem
sungið hefur einsöngshlutverk í
mörgum helstu kirkjuverkum tón-
bókmenntanna, verða þau Daði
Kolbeinsson óbóleikari og Hildi-
gunnur Halldórsdóttir fiðluleikari í
burðarhlutverkum við flutning
kantötunnar. Hópur úr Mótettukór
Hallgrímskirkju syngur lokakóral
verksins en stjómandi er Hörður
Áskelsson. Hörður leikur sjálfur
orgelrödd kantötunnar og mun
einnig leika forspil og eftirspil at-
hafnarinnar. Hann hefur valið tvö
þekkt sálmforspil eftir Bach, en
þau eru bæði byggð á laginu sem er
sungið í lokakóral kantötunnar,
Wer nur den lieben Gott lásst walt-
en.
Margrét Bóasdóttir sópran-
söngkona sagði að hugmynd Hall-
grímskirkju að flytja Bach við
guðsþjónustu væri sérstaklega
ánægjuleg:
Eins og að hitta
gamlan vin
„Þessi boðskapur stendur í dag,
ekki síður en á dögum Bachs,“
sagði hún. „Hann höfðar til okkar.
Ég syng fyrri partinn fyrir ræðu og
hinn síðari eftir ræðu. Það er gam-
an og vel til fundið, þykir mér.“
- Bach hljómar alltafjafn vel?
„Hann hefur ekki tapað neinu.
Ég hef sungið hann á tónleikum í
Þýskalandi og í Skálholti, en nú í
fyrsta sinn við messu. Þetta er
ánægjulegt verkefni íyrir mig að fá
að syngja sólókantötu. Ég hef
sungið allar sólókantötur Bachs
nema eina sem er ósyngjanleg.
Þetta er sjaldgæft tækifæri. Eins
og að hitta gamlan vin.“
Tilgangur kantötuguðsþjónust-
anna í Hallgrímskirkju er að gefa
Islendingum kost á að kynnast
meistaraverkum Baehs í réttu um-
hverfi og samhengi, þ.e. sem hluta
af lifandi helgihaldi. Það þótti til-
valið að hrinda verkefninu í fram-
kvæmd í ár, á 250. ártíð meistarans.
Húsfyllir var við fyrstu athöfnina.
Næstu verk á Bachdagskrá Hall-
grímskirkju eru Aus der Tiefen
rufe ich, herr, zu dir, BWV 131, ein
af elstu kantötum Bachs, með Scola
Cantorum, 12. mars og Uppstign-
ingaróratórían, BWV11, með Mót-
ettukór Hallgrímskirkju, 1. júm', að
ógleymdri Jóhannesarpassíunni,
sem verður flutt í dymbilviku.
Margrét Bóasdóttir
Svava Hrafnkels-
dóttir sýnir í
Bílar og list
ÖNNUR einkasýning Svövu Hrafn- nánii í MHÍ árið 1997 og auk þess
kelsdóttur verður opnuð í Bflum og stundaði hún nám í listaakade-
list, Vegamótastíg 3, í dag, laugar- míunni í Helsinki 1998.
daginn 19. febrúar. Svava lauk Sýningin verður opnuð kl. 16.