Morgunblaðið - 19.03.2000, Qupperneq 22

22 SUNNUDAGUR 19. MARS 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Tilkynnt tilfelli heyrnarskerðingar á Norður-
löndunum á hverja 1000 íbúa 1980-1992
Morgunblaðið/Sverrir
tækja hafi yfirtekið þessa tilkynn-
ingarskyldu og vissulega eru þeir í
þeirri aðstöðu að halda utan um
málið. Þetta fyrirkomulag hefur
verið gagnrýnt því það getur verið
erfitt fyrir starfsmenn að kvarta um
ástand á vinnustað svo dæmi sé tek-
ið án þess að lenda í að vera metnir
sem annars flokks starfskraftar. Þó
að siðareglur lækna leyfi þeim ekki
að rjúfa trúnað geta starfsmenn
ekki fyllilega treyst því að þeir geri
það ekki. Þegar það er síðan ekkert
bakland, engar opinberar eða frjáls-
ar tryggingar sem bæta tjón þeirra
sem verða fyrir atvinnusjúkdómum
þá eru hæg heimatökin hjá fyrir-
tækjunum að reyna að komast und-
an því að greiða skaðabætur," segir
Magnús.
Verður ekki að treysta læknunum
gagnvart siðareglum þeirra?
„Hlutleysi þeirra við núverandi
aðstæður er ekki tryggt. Eitt dæmi
um trúnaðarbrest nægði til að sýna
fram á óviðunandi ástand. væri að
ræða.“
Gæti ekki hugsast að fyrirtækin
setji sig á móti breytingum?
„Það má vel hugsa sér að fyrir-
tæki gætu óttast að fá á sig kröfur.
Einn hæstaréttardómur hefur fallið
sem er mjög merkilegur fyrir þetta
réttarsvið, árið 1997, og þó að fyrir-
tækinu væri aðeins gert að borga
3/5 af kröfugerðinni var það samt
stór biti fyrir lítið fyrirtæki. í þessu
tilviki var lítil prentsmiðja dæmd til
að greiða starfsmanni sem varð fyr-
Magnús Ingi Erlingsson
þeim krafti sem reiknað hafi verið
með.
Trúnaðarlæknarnir
Þar sem ekkert kerfi er, aðlagar
umhverfið sig gjarnan á einn hátt
eða annan. Mörg fyrirtæki hafa ráð-
ið til sín trúnaðarlækna. Til þeirra á
starfsfólk að leita og tilkynninga-
skylda læknanna er til yfirmanna
fyrirtækja. Magnús segir að þetta
sé fráleitt heppilegt fyrir starfsfólk-
ið, því læknarnir séu ráðnir af fyrir-
tækjunum og það geti boðið upp á
trúnaðarbresti. „Ég hef heyrt þá
skýringu að trúnaðarlæknar fyrir-
KRISTINN Tómasson Dr.med.
tók við stöðu yfirlæknis atvinnu-
sjúkdómadeildar Vinnueftirlits
ríkisins um sfðustu áramót og
sagði hann í samtali við Morgun-
blaðið að segja mætti að hann
væri að sumu leyti enn að koma
sér fyrir og kynnast starfssviði
sínun. Hann féllst þó fúslega á að
svara nokkrum spurninguin varð-
andi stöðu Vinnueftirlitsins gagn-
i vart „ófremdarástandinu", sem
1 Magnús Ingi Erlingsson lýsir í
viðtali við Morgunblaðið. Fyrst
var Kristinn spurður um hlutverk
Vinnueftirlitsins varðandi þau
mál sem um ræðir. Hann svaraði:
„Hlutverk Vinnueftirlits ríkis-
ins er skilgreint í lögum um að-
búnað, hollustuhætti og öryggi á
vinnustöðum (1980 nr.46 28.maí)
samanber sérlega kafla XI og XII.
; Þannig er það hlutverk Vinnueft-
irlits ríkisins að stuðlað sé að því
i að til séu samningar milli fyrir-
tækja og heilbrigðisstofnana um
það hveraig heilsuvernd starfs-
manna sé komið í kring og starf-
rækt í samræmi við lög. Jafn-
framt ber stjóra Vinnueftirlitsins
í samráði við heilbrigðisyfirvöld
að setja reglur um læknisskoðanir
til þess að koma í veg fyrir eða
hefta atvinnusjúkdóma. í þessu
sambandi er rétt að benda á að
Vinnueftirlitið skal halda skrá um
atvinnusjúkdóma, vinnuslys og
eitranir. I þessu sambandi er rétt
að nefna að vinnuslysaskráin hef-
ur verið nokkuð virk þó hana
megi bæta en skrá um atvinnu-
sjúkdóma og meinta atvinnu-
sjúkdóma hefur ekki náðst í gang
nema hvað varðar heyraarskerð-
ingu.“
Hver er skýringin að þínu mati
á þvíhvers vegna umræddar
reglugerðir um tilkynningaskyldu
heilsugæslustöðva og lækna hafa
ekki orðið virkar?
„Þessari spurningu vildi ég
svara tvíþætt. í fyrsta lagi hefur
ekki komist sú venja á, né verið
lögleitt, að atvinnusjúkdómar séu
bótaskyldir sjúkdómar, en það er
í flestum nágrannalöndum okkar.
Má nefna að EB vinnur nú að
samræmingu á skrám um hvað
eru bótaskyldir atvinnusjúk-
dómar, hvaða sjúkdómar séu til-
kynningaskyldir en bótaskyldir
undir sérstökum kringumstæðum
og hvað séu tilkynningaskyldir
sjúkdómar undir sérstökum
kringumstæðum. Vinnueftirlitið
hefur ákveðið að fylgjast grannt
með þessari umræðu til þess að
sjá hvort við getum ekki nýtt
hana sem best þessu máli til fram-
dráttar.
í öðru lagi má nefna að þar sem
atvinnusjúkdómar eru ekki bóta-
skyldir með tryggingabótum, þá
hefur ekki myndast neinn þrýst-
ingur frá sjúklingum veikum af
atvinnusjúkdómum, að þeir séu
svo greindir og á sama hátt hafa
læknar ekki séð af því neinn sér-
stakan hag fyrir hvern og einn
sjúkling að greina hjá honum at-
vinnutcngdan sjúkdóm. Þetta hef-
ur síðan leitt til þess að þekking
og áhugi lækna almcnnt er mögu-
lega ekki sem skyidi á þessu sviði
Tilkynnt tilfelli atvinnusjukdoma í vöðva- og
stoðkerfum á hverja 1000 íbúa 1980-1992
Þarf að vera sam-
vinnuverkefni allra
þótt erfitt sé um það
að fullyrða því engin
gögn eru til fyrir
þeirri fullyrðingu.
Síðan má benda á að
ekki hefur skapast
venja almennt talað
hérlendis um starfs-
mannaheilsuvernd,
atvinnusjúkdóma-
varnir og atvinnu-
sjúkdómatilkynning-
ar sem í nágranna-
löndum eiga upptök
sín ekki hvað síst í
stórum iðnfyrirtækj-
um.“
Hvað getur Vinnu-
eftirlitið gert til að
lmika þessu máli?
„Vinnueftirlitið hefur ákveðið
að hrinda af stað ákveðnu átaki
varðandi starfsmannaheilsuvernd
og atvinnusjúkdómavarnir. Þetta
hefur m.a. falist í ítarlegri skýrslu
um starfsmannaheilsuvernd sem
stjórn Vinnueftirlitsins lét gera á
siðasta ári auk þess sem gengist
verður fyrir námskeiði um starfs-
mannaheilsuvernd á vegum Nor-
rænu stofnunarinnar fyrir fram-
haldsmcnntun um
starfsmannaheil-
brigði (NIVA) dag-
anna 9. til 13. apríl
þar sem augunum
verður ekki hvað síst
beint að því hvernig
eigi að koma starfs-
mannaheilsuvernd á
laggirnar.
Auk þessa, til þess
að leggja grunn að at,-
vinnu sj úkdómavörn-
um, hefur verið
ákveðið að gera mikið
átak f að bæta lög-
boðna skráningu á at-
vinnusjúkdómum.
Send hafa verið er-
indi til lækna og annarra stjórn-
enda heilbrigðisstofnana um að
þessi skráning og tilkynninga-
skylda hafl farist fyrir að miklu
Ieyti. Jafnframt er núna verið að
biðja um að heilbrigðisstofnanir
og samtök lækna veki athygli á
þessu. Hefur Læknafélag Islands
þegar brugðist við með því að
vera með tengil á heimasíðu sinni
sem vísar til atvinnusjúkdóma og
vinnuslysa. Nú nýverið hefur
Kristinn
Tómasson.
Landlæknir jafnframt stofnað
fagráð um atvinnusjúkdómavarn-
ir sem yfirlæknir Vinnueftirlitsins
er fulltrúi í. Auk þess hefur
Vinnueftirlitið beðið um að til-
kynningar um atvinnusjúkdóma
verði teknar inn í svokallaða
SOGU, sjúkraskrárkerfl og von-
umst við til að það komist fljótt til
skila en beiðni um slíkt er nýfar-
in.“
Er hægt að hugsa sér að það
fyrirkomulag sem vi'ða er komið á
í skjóli óvirkni reglugerða, að
trúnaðarlæknar séu ráðnir og sjái
um þessi málefni fyrir hönd fyrir-
tækja, sé ólögmætt?
„Ekki sé ég að það sé neitt
ólöglegt við það að fá þjónustu
lækna til ákveðinna læknisstarfa
sem í eðli sínu eru brýn. Hins veg-
ar má segja að umsvif trúnaðar-
lækna eru mjög mismikil, eða allt
frá því að fjalla einvörðungu um
veikindavottorð yfír í ítarlegar
heilbrigðisskoðanir og eftirlit
með licilsu starfsmanna. Jafnvel í
þeim tilvikum má spyrja hvort sú
þjónusta, þótt lofsverð sé, sé
nægilega víðtæk og taki til allra
þátta sem skilgreindir eru í lög-
Stjórnvöld
verða að
höggva á
hnútinn
Fyrirkomulag um heilsuvernd starfsmanna,
sem kveður á um í lögum frá árinu 1980,
er enn ekki orðið virkt og starfsfólk hinna
ýmsu fyrirtækja á fáa kosti og enga góða
þegar það stendur frammi fyrir atvinnu-
sjúkdómum. Guðmundur Guðjónsson
ræddi við Magnús Inga Erlingsson fyrrver-
andi lögmann Vinnueftirlitsins um það sem
Magnús kallar ófremdarástand. Magnús
segir vandann ekki vera flókinn í
sjálfu sér, en það þurfí að ná utan um
hann og það sem allra fyrst.
MAGNÚS Ingi hefur hald-
ið nokkra fyrirlestra um
þessi mál að undan-
fömu og síðast var hann
í vikulok í Sólvangi í Hafnarfirði þar
sem hann fræddi starfsfólk dvalar-
heimilisins um stöðu þess gagnvart
atvinnusjúkdómum. Magnús bendir
á að í lögum frá 1980, 66 grein í XI
kafla um heilsuvernd, læknaskoðan-
ir og aðrar rannsóknir standi eftir-
farandi: -Heilsuvernd starfsmanna
skal falin þeirri heilsugæslustöð eða
sjúkrahúsi, sem næst liggur og/eða
auðveldast er að ná til, sbr. 19 gr.
laga nr. 57/1978. Hvert fyrirtæki
skal gera skriflegan samning við
stjórn viðkomandi heilbrigðisstofn-
unar(stofnana) um fyrirkomulag og
framkvæmd þeirrar þjónustu sem
veita skal. Vinnueftirlit ríkisins skal
sjá um, að slíkir samningar séu
gerðir og hlutast til um að skorið sé
úr ágreiningi, er upp kann að koma
milli heilsugæslustöðvar, sjúkra-
húss og atvinnurekanda."
Næsta grein, nr.67, hefst á þess-
um orðum: -Stjóm Vinnueftirlits
ríkisins skal í samráði við heilbrigð-
isyfirvöld setja reglur um, að starfs-
menn skuli gangast undir læknis-
skoðun áður en þeir era ráðnir til
starfs, meðan þeir era í starfi og
þegar við á..."
„í stuttu máli þá hafa þessar
reglur ekki orðið virkar og fólk get-
ur lent á algeram flæðiskerjum,“
segir Magnús Ingi, en í skýrslu sem
Vinnueftirlitið hefur nýverið sent
frá sér um stöðu margra mála á
þess vegum, segir að framkvæmd
þessara reglna hafi tafist vegna
þess að uppbygging heilsugæslu-
stöðva í landinu hafi ekki verið af