Morgunblaðið - 19.03.2000, Page 33

32 SUNNUDAGUR 19. MARS 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 19. MARS 2000 33
flfofgpissiMaMfr
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
ÝZKA bílaverksmiðjan
BMW, sem fyrir nokkrum
árum keypti brezku bílasmiðj-
una ROVER, hefur selt brezka
fyrirtækið í tveimur hlutum.
Bandaríska bílasmiðjan Ford
hefur keypt þann hluta fyrir-
tækisins, sem framleiðir kunn-
ar jeppabifreiðar en meiri
óvissa ríkir um framtíð fólks-
bílaframleiðslunnar. í Morg-
unblaðinu í gær kemur fram,
að forstjóri þýzka fyrirtækis-
ins hafi gefið þá skýringu
helzta á þessari sölu, að sterkt
sterlingspund og óvissa um
það hvort Bretar mundu ger-
ast aðilar að evrunni ættu
mestan þátt í þessari ákvörð-
un. Þetta er í fyrsta sinn, sem
fram kemur, að þær Evrópu-
þjóðir, sem ekki gerast aðilar
að evrusvæðinu gætu misst at-
vinnufyrirtæki frá sér af þeim
sökum og verður það áreiðan-
lega mikið umhugsunarefni
stjórnvöldum í þeim löndum.
Fram kom í þessum fréttum
að Tony Blair, forsætisráð-
herra Breta, hefði orðið mjög
reiður vegna þessarar ákvörð-
unar þýzka fyrirtækisins og sú
reiði hefði verið látin í ljósi við
stjórnendur þýzka fyrirtækis-
ins.
Nú vaknar sú spurning,
hvort reiði Blair, forsætisráð-
herra þessa fornfræga heim-
sveldis, skipti nokkru máli.
Hvaða máli skiptir hún? Hvaða
áhrif hefur það á stjórnendur
þýzku bílasmiðjanna, að for-
sætisráðherra Breta verði
reiður yfir ákvörðun þeirra?
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Það er ekki að sjá, að hún hafi
nokkur áhrif, að hún skipti
nokkru máli, að Þjóðverjarnir
hafi nokkrar áhyggjur af þeim
sökum enda höfðu þeir ekki
fyrir því að skýra brezku ríkis-
stjórninni frá ákvörðun sinni.
Blair hafði að vísu eina
rökstudda ástæðu til að verða
reiður en hún var sú, að hann
hafði heitið að leggja fram
tæplega 18 milljarða íslenzkra
króna til stuðnings ROVER-
verksmiðjunum. En það eru
náttúrlega smápeningar í bók-
haldi brezka ríkisins og líka í
bókhaldi BMW.
Verkalýðsforingjar í Bret-
landi gengu á fund Blair til að
lýsa óánægju sinni. Það skipti
heldur engu máli og hefur eng-
in áhrif á ákvörðun þýzka fyr-
irtækisins.
Að þessu er vikið hér vegna
þess, að þetta dæmi lýsir í
hnotskurn þeirri grundvallar-
breytingu, sem orðið hefur í
samskiptum stórfyrirtækja og
stjórnvalda í einstökum lönd-
um. Sú var tíðin að stjórnend-
ur fyrirtækja hefðu ekki viljað
kalla yfir sig reiði brezka for-
sætisráðherrans eða yfirleitt
pólitískra ráðamanna í hvaða
landi sem var. Þetta er liðin
tíð. Það hefur orðið valdatil-
færsla á milli viðskiptalífsins
og stjórnmálamanna, sem ger-
ir það að verkum, að stjórn-
málamennirnir hafa miklu
minni áhrif en áður. Stjórn-
endur alþjóðlegra stórfyrir-
tækja hlusta ekki á stjórn-
málamenn nema það henti
hagsmunum þeirra. Ríkis-
stjórnir og fjármálayfírvöld í
einstökum löndum eiga sífellt
erfiðara um vik að hafa áhrif á
gang viðskiptalífsins á alþjóða-
vettvangi.
Loforð, sem fyrirtæki gefa á
borð við þau, sem BMW gaf
þegar fyrirtækið keypti
brezku bílasmiðjurnar skipta
heldur engu máli. Þau eru gef-
in til þess að greiða fyrir við-
skiptum. Ef það hentar ekki
hagsmunum fyrirtækjanna að
standa við þau eru þau svikin.
Við íslendingar höfum
kynnzt því í viðskiptum með
fiskiskip og kvóta hér, að fögur
fyrirheit eru gefin um að við-
komandi skip verði gert út
áfram frá því byggðarlagi, sem
um er að ræða og að kvótinn
verði ekki fluttur á brott. Að
nokkrum misserum liðnum eru
bæði skip og kvóti horfin og
ástæðan sem upp er gefin er
sú, að breyttar aðstæður hafi
valdið því að sá tilflutningur
hafi verið óhjákvæmilegur.
Ekki sé hægt að halda fyrir-
tækjum við slík loforð um ald-
ur og ævi.
Þess vegna er svo komið, að
þegar Tony Blair verður reið-
ur yppta menn öxlum.
BARÁTTAN
GEGN
ÁFENGIS-
DRYKKJU
I* MORGUNBLAÐINU í gær
lýsir Kristín Sigfúsdóttir,
formaður áfengis- og vímuvarn-
arnefndar Akureyrar, áhyggjum
vegna aukinnar áfengisdrykkju
unglinga í bænum og fram kem-
ur að bæjaryfírvöld á Akureyri
hyggjast gera átak til þess að
spoma við þessari þróun. Því
ber að fagna.
Áfengi er böl. Fáar fjölskyld-
ur á Islandi hafa ekki kynnzt því
með einum eða öðrum hætti
hvers konar hörmungar geta
fylgt ofneyzlu áfengis.
Þessum veruleika þarf að
koma til skila til ungs fólks á
þenn veg, að það verði tilbúið til
að taka við þeim upplýsingum og
læra af biturri reynslu annarra.
BLAIR REIÐUR -
OG HVAÐ SVO?
Og Gunnlaugur
heldur áfram:
„Ég hef sem sagt
gert myndir af mann-
eskjunni, eins og ég
hef séð hana á sjó og
landi, einnig af fiski og
bátum; stundum hef ég málað fólk að
heyskap og við skepnuhald, svona
eins og ég hef kynnzt þessu - flatn-
ingshnífa, færibaujur og báta með
strompum og margt fleira, einnig
heysátur, steðja, orf og ljá, stundum
smá hús í litlu kauptúni eða sjávar-
þorpi. Ég hef stúderað þessar fyrir-
myndir og athugað rækilega bak-
grunn myndanna - bryggjur, sýn til
lands af bát, fisk úr grænu djúpinu,
þorpið, fjöllin, sveitina. I þessu hef
ég þrælað og sett áhrifin eða niður-
stöður rannsókna minna, eins og vís-
indamaður mundi segja, saman í
myndir: fjöllin lítil og í sjávarmynd-
unum hef ég alltaf skipin og sjóinn
eins lág og hægt er, manninn stóran.
Aldan er ekki há hjá mér, nei alls
ekki ... því báturinn rís alltaf, eða
ætti ég heldur að segja: sá hluti báts-
ins sem sést á myndinni rís hátt á
ölduhryggnum, og það er aldrei sjór
á hlið. Ég er búinn að athuga þetta
síðan ég var bam, og þykist hafa fyr-
ir því nokkra reynslu, að það sé rétt
hjá mér.“
„Þó þú sért orðinn mikill sérfræð-
ingur í atvinnuháttum og sjólagi,
Gunnlaugur, þarf ekki að horfa á
margar myndir eftir þig til að sjá, að
maðurinn skipar alltaf öndvegið.“
„Já,“ svaraði hann, „náttúran, bát-
urinn, allt lítið - mað-
urinn fremst. Alltaf
stór.“
Hann hugsaði sig
um, bætti við:
„Þegar ég teikna
menn í stól, geymi ég
teikninguna kannski í tuttugu ár, þá
get ég notað hana í mynd af fólki,
sem situr undir sátu.“
„En segðu mér, hvernig er þulan,
sem þú ortir?“
Gunnlaugur hikaði, svo sagði
hann: ,Á ég að fara að hætta mann-
orði mínu með því að sýna þér
hana?“
Ég þrýsti á.
Hann sótti þuluna og las fyrir mig:
„Mér kom í hug sumarkvöld í
sveitinni," sagði hann. „Það er verið
að taka saman hey á túninu, allir eiga
annríkt, rigning í nánd. Það er sterkt
kvöldsólskin, en svartur bakki í
austri. Aðeins gamla konan er heima
og gætir lítils barns. Hún situr með
bamið í fanginu, horfir út á túnið og
lætur hugann reika. Hún sér hvítan
hest. Svo horfir hún til bæjanna
handan árinnar. Þar býr presturinn.
. Hann er ekki eins fátækur og hitt
fólkið. Gömlu konunni líkar það ekki
alls kostar. Svo em það hjónin sem
alltaf em ósátt, því konan er galin.
Þá er piltur á næsta bæ. Hann fer
einförum og yrkir. Það er gæfuleysi.
En þá fer konan að hugsa um sínar
eigin raunir. Hún hefur misst sína
nánustu, sjórinn tók þá. Gamla kon-
an er hrygg, en þá tekur bamið í
hana og brosir. Hún gleymir raunum
sínum og nágrannanna og hugsanir
hennar breytast í gleði. Hún hverfur
að barninu og lætur hug þess verða
að sínum:
Hesturíhaga-
hvítur við ský,
vængurinn ljósi
dægrum í. -
ÞarsásthannPeyi
púanúhjápabbasín.
Láki Kalli ljúflingspaur
b'tið skáldíhaga,
Vaga,vaga
alladaga-
GubbiSöbugæfuskrens
gætirnokkaðsínu.
Ætli Gvendur Gaur sé lens
í garranum hjá Stínu?
Stormur á strái
stundinvarlöng,-
Ijóðkomafhafi-
Líkaböng.
Svíða hnúar sjóbarðir,
svarrar bylgju stranga.
Votirmenn,vábitnir
veijastnóttulanga.
Glaður er Gutti - gælin Manga
aumur hvutti - illt er í Tanga.
NúerKisakanífix
og kát litla Veiga,
hanavilégeiga.
Prakkarimeðplatískó
prufaraðfáaldreinóg.
Punktur á plaggi.
LandiðáhannRaggi.
M.
HELGI
spjall
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 18. marz.
Gæðumheimsinser
misskipt og víða er fólk
sem á undir högg að
sækja, sums staðar ör-
eigar sem eiga minna en
ekki neitt. Þeim þætti
áreiðanlega ekki fysi-
legt að draga úr olíu-
notkun sem gæti fært þeim auð og velferð í
framtíðinni, en ekkert ýtir fremur undir þau
hættulegu gróðurhúsaáhrif sem margir telja
að raska muni jafnvægi í náttúrunni. Fáir
eignast allt, aðrir sleikja sárin. En á síðustu
öld hefur verið reynt að jafna þessi met og
tekizt bærilega, en þó misjafnlega. Það er enn
margt fólk í lýðræðisríkjum Evrópu sem á lít-
ið sem ekkert, einnig margir fátæklingar í
Bandaríkjunum. Allt er þetta því miður stað-
reynd þrátt fyrir miklar tilraunir til að koma
á sæmilegu eigna- og efnahagsjafnvægi í
þessum löndum. Við höfum einnig þurft að
glíma við þessi vandamál, eins og kunnugt er.
Allir vita að á Islandi, eins og t.a.m. í Bret-
landi, hefur millistéttinni fjölgað stórlega, en
fátæklingum fækkað. Brezki verkamanna-
flokkurinn gerir sér grein fyrir þessu og sæk-
ir nú kraft og orku í þessa stóru millistétt. At-
kvæðaorka hans er ekki sótt í tiltölulega
fámenna verkamanna- og öreigastétt eins og
áður fyiT. Þegar slíkt ástand skapast í þjóðfé-
lagi er alltaf hætta á að hin fámenna stétt, þ.e.
þeir sem hafa misst slagkraft atkvæðavalds-
ins, verði skildir eftir og látnir lepja dauðann
úr skel. Þetta þurfum við að varast helzt af
öllu. Það er auðveldara að vera fátækur í fá-
tæku landi en ríku. Þar er fátækt einskonar
utangarðsdómur sem enginn getur við unað í
nútímasamfélagi.
Stéttlaust
samfélag
- enn sem
komið er
, I BANDARISKA
tímaritinu U.S. News
and World Report
birtist nýlega athygl-
isverð grein sem heit-
ir Hinir ríku verða
ríkari. í greininni
velta höfundar því
fyrir sér, hvernig bandarískt þjóðfélag verð-
ur, þegar myndazt hefur óbrúandi bil milli
þeirra sem allt eiga og hafa miklar tekjur og
hinna sem lítið eiga eða ekkert. Það er ekki
álitleg framtíðarsýn. En ef Bandaríkjamenn
þurfa að horfast í augu við slíka þróun og nota
pólitískt vald til að hefta hana og bæta hlut-
skipti þeirra sem minnst mega sín, þá ættum
við ekki síður að horfast í augu við umhverfi
okkar og hringja varnaðarbjöllum, áður en
það er um seinan. íslenskt þjóðfélag er stétt-
laust, að vísu - enn sem komið er. En á hvaða
leið erum við? Væri ekki ástæða til að íhuga
það? Það eru fleiri hættur en ísöld sem hafa
dauðann í för með sér. Sálardauði fátæks
fólks er eins konar frostkuldi í sólríkum vel-
ferðarríkjum nútímans. í því sambandi má
geta þess að meira en milljarður manna á
jörðinni hefur minni árstekjur en sem svarar
25 þúsund íslenzkum krónum og þá er það
einnig athyglisvert að Bandaríkjamenn, sem
eru 5% jarðarbúa, neyta helmings allrar
kókaínframleiðslu í heiminum en það er al-
kunna og öllum ljóst að fíkniefni eru mesti vá-
gestur vestrænna ríkja.
í fyrrnefndri tímaritsgrein er þess getið að
margir Bandaríkjamenn hafi komizt í álnir á
nýliðnum áratug og raunar sé efnahagsleg
geta þjóðarinnar undraverð. Frá 1970 hafi
meðalhúsnæði tvöfaldazt. Rúm 60% heimila í
Bandaríkjunum eigi nú tvo bíla miðað við
tæplega 30% fyrir 30 árum og telgur þeirra
20% þjóðarinnar sem eru á botninum hafa
aukizt talsvert frá 1993 og raunar hefur bilið
milli ríkra og þeirra sem fátækir eru minnkað
dálítið á þessu árabili. Samt er þetta bil gríð-
arlegt áhyggjuefni margra þar vestra. Það
veldur óánægju, gremju sem gæti brotizt út
hvenær sem er - og þá með ófyrirsjáanlegum
afleiðingum fyrir samfélagið. Það er einnig
hollt fyrir þá sem ríkir eru og hafa verzlun og
viðskipti í höndum sínum að líta til þess, að
verzlun eykst ekki þar sem fátæku fólki fjölg-
ar. Aukin verzlun fylgir betri afkomu fólksins.
í Bandaríkjunum fara tveir þriðjuhlutar fjár-
magnsins um hendur neytenda. í því liggur
auðvitað vald þeirra. Við skulum ekki gleyma
því að Bandaríkin eru byggð upp á jafnræðis-
hugmyndum, ekki síður en okkar þjóðfélag.
Tocqueville, hinn franski, sagði eftir heim-
sókn sína vestur þangað 1831 að ekkert hefði
vakið eins mikla athygli hans og jafnræði
fólksins þar í landi. Bandaríkjamenn fóru
ekki að óttast stéttamismun fyrr en á síðustu
öld.
Auðjöfnun og
þekkingar-
samfélagið
ÞRÓUNIN HEFUR
ekki orðið ósvipuð hér
heima því tekjur juk-
ust hratt upp úr
heimsstyrjöld - og þá
ekki sízt tekjur hinna
lægst launuðu í þjóðfélaginu.
Hér í Morgunblaðinu var á sínum tíma
prédikuð efnahagsstefna sem var ekki sízt
fólgin í eflingu almenningshlutafélaga og við
kölluðum stundum auðjöfnun upp á við! Það
var að vísu í gamni gert, en þó lá mikilvæg al-
vara á bak við þessi orð. Sumir höfðu þessi
vígorð í flimtingum, eins og réttlætið síðar í
sambandi við gjafakvótann; aðrir lögðu koll-
húfur. En þessi stefna blaðsins var ekki fólgin
í því að boðuð væri auðsöfnun fárra, heldur
sem flestra. Þessi stefna hefur að mörgu leyti
þróazt ágætlega með okkur, en hefði þó mátt
leiða til meiri jafnaðar. Og það var aldrei til-
gangur hennar að fáir útvaldir gætu lagt und-
ir sig mikinn auð í skjóli þessara vígorða. En
þróun slðustu missera hefur sýnt að þeir sem
hafa handa á milli það sem úrslitum ræður,
peninga, auðmagnið, geta nýtt þessa fjármuni
til meiri auðsöfnunar en þekkzt hefur í þessu
þjóðfélagi frá fyrstu tíð. Það var aldrei
markmið, hvorki Morgunblaðsins né Sjálf-
stæðisflokksins ef því er að skipta, en þó virð-
ast ýmsir þeirrar skoðunar að þetta sé æski-
leg þróun, þótt hún sé harla tvíbent. Og gæti
haft ögrandi hættur í för með sér. Sumir full-
yrða að þessi græðgi, eða hömlulausa óhóf, sé
hin eina, sanna frjálshyggja, en það er rangt.
Það verður fróðlegt að fylgjast með því
hvemig vísinda- og þekkingarsamfélag fram-
tíðarinnar tekur á þessum málum; hvort hug-
búnaðarvísindin eiga eftir að skapa meira
jafnræði í þjóðfélaginu og þar með meira rétt-
læti eða hvort leiðin liggur inn í hin þi-öngu
húsakynni örfárra auðkýfinga. I því sam-
bandi má geta þess að 75% Bandaríkjamanna
eru þeirrar skoðunar, samkvæmt nýlegri
Harris-könnun, að gæðum hinnar nýju efna-
hagsstefnu hafi verið misskipt; þ.e.a.s. að
hlutur þeirra sem minna mega sín hafi ekki
orðið sá sem efni stóðu til.
Um þetta gætum við einnig hugsað, nú
þegar viðmiðunin er ekki lengur milljónir,
heldur milljarðar. En þessir milljarðar eru
ekki í bankabókum fámennustu stétta lands-
ins, þeirra sem hafa orðið undir í h'fsbarátt-
unni; þeirra sem hafa svo lítið atkvæðamagn á
bak við sig, að þeir eiga eiginlega enga for-
svarsmenn eins og áður var.
AÐ LOKUM OG í
tengslum við síðasta
Reykjavíkm-bréf má
f — svo nefna erindi sem
felaglð þingmaðurinn Tómas
I. Olrich hélt á ráð-
stefnunni UT-2000, en hún fjallaði um upp-
lýsingatækni og samfélagið og var haldin á
vegum Háskólans í Reykjavík undir vígorð-
unum Virkjum netið í námi.
Erindi þingmannsins heitir Tækni og
menning.
Þingmaðurinn benti á að það væri úbreidd-
ur misskilningur að Islendingar væru nú
fyrst að kynnast upplýsingabyltingu í sögu
sinni. Upplýsingabylting hin fyrri hafi átt
rætur í þjóðveldinu, þegar ritaðar heimildir
tóku við af munnlegri geymd. Þegar samfé-
lagið hóf þessa starfsemi og tók að skrá heim-
ildir á 11., 12. öld voru þær að því er virtist rit-
aðar átaka- og ágreiningslaust á
þjóðtungunni, en ekki á alþjóðlegu máli lög-
fræði, vísinda og lista, sem á þeim tíma var
latína. Sú upplýsingabylting sem annars stað-
ar í Evrópu var samfara útbreiðslu alþjóðlegs
máls varð hér að þjóðlegri þróun, án þess
hægt sé að færa rök fyrir því að það hafi veikt
þennan feril hér á landi. Þvert á móti urðu til
við þessa sérstöku, íslensku leið meiri verð-
mæti á alþjóðlegan mælikvarða en þessari
þjóð hefur tekizt að skapa æ síðan. Grundvall-
arforsendur þessa hafi verið þær að þjóð-
tungan byggi yfir stöðugleika, festu og ná-
kvæmni en byði jafnframt uppá
sveigjanlegan tjáningarmáta sem hafi að
minnsta kosti verið sambærilegur eða sterk-
ari en sveigjanleiki latínunnar. Þá hafi sjálfs-
traust þurft að vera óbilað og sjálfsmynd í
lagi en hún sé m.a. fólgin í því að engum hafi
dottið í hug að telja Heimskringlu merkilega
Upplýsinga-
tækni oer sam-
Á Sauðárkróki.
Morgunblaðið/Ásdís
bók miðað við höfðatölu. Slíkur samanburður
hafi fylgt 20. öldinni. Þá hefði þjóðin ekki
markað sér sérstöðu á miðöldum ef hér hefði
þrifizt lénsbundið landbúnaðarþjóðfélag með
þeim sjóndeildarhring sem atvinnu- og átt-
hagafjötrum fylgdi. „Þess. í stað var veruleg
hreyfing á Islendingum þjóðveldistímans,
þeir þekktu eða höfðu spurnir af stærri land-
svæðum og menningarheimum en flestir aðr-
ir Evrópubúar, lifðu á mótum ólíkra menning-
arheima og voru opnir fyrir breytingum og
nýjungagjamir.“ Þetta má til sanns vegar
færa og einnig þá fullyrðingu að þjóðin hafi
„þroskað með sér tvöfalda ratvísi, sem mark-
aðist í senn af fastheldni og frumleika". Hún
hafi á mótsagnakenndan hátt verið tvíátta án
þess vera áttavillt. Sköpunarmátturinn hafi
átt rætur að rekja til andstæðna, þ.e. íhalds-
semi og festu annars vegar, og nýjungagirni
og frjálslyndis hins vegar. Vonandi verða
þessar andstæður okkur ekki að falli, heldur
til menningarauka eins og verið hefur. „Það
sem mér er efst í huga er hvort við tökumst á
við þessa upplýsingabyltingu sem menn, eða
sem korktappar sem berast með óviðráðan-
legum straumi; hvort við höfum nú, eins og
fyrir eitt þúsund árum, valkosti um örlög okk-
ar eða hvort við verðum reknir eftir vellinum
sem hverjir aðrir leiksoppar; hvort við verð-
um þátttakendur eða viðtakendur; hvort við
mörkum okkur sérstöðu eða göngum í spor
annarra."
Allt má þetta án efa til sanns vegar færa, en
til þess að nú takist jafnvel til og áður verður
þróunin að vera í rétta átt. „Lénsbundið"
landbúnaðarþjóðfélag getur birzt í ýmsum
myndum, það þarf ekki að koma landbúnaði
neitt við. Það gæti t.a.m. verið „lénsbundið“
kvótaveldi sem yrði forsenda mikillar stétta-
skiptingar og fjármagnstilfærslu. Ef fyrr-
nefnd orð þingmannsins gilda um fortíðina,
þá hljóta þau einnig að eiga við um okkar tíma
- og ættu þingmenn, þeir sem hafa þessa þró-
un í hendi sér, ekki sízt að íhuga það.
Samskipta-
hafnú-
tímans
ASTÆÐA ER TIL
að Ijúka þessu
Reykj avíkurbréfi
með tilvitnun í loka-
kafla Tómasar I. 01-
rich. Hann fjallar
öðrum þræði um aðalefni þess, tunguna og
framtíð hennar, og fullkomin ástæða til að
taka undir trú þingmannsins á framtíð ís-
lenzkrar menningar, en umfram allt „verð-
um við að gæta að þætti tungumálsins":
„Margir trúa því að hraði upplýsingaald-
arinnar leiði ekki aðeins til alheimsviðskipta-
kerfis og samruna þjóðfélaga, heldur og til
alheimstungumáls. Þar með verði útrýmt
smáum málsvæðum, og sérstöðu þjóðlegra
menningarsvæða. Þeim, sem ekki fylgjast
með hinum hraða straumi, verði skolað á
land sem léttavöru eða þeir sökkvi eins og
steinar. Það sækir að okkur sterk nútíma al-
þjóðleg örlagahyggja. Margir af áköfustu
spámönnum upplýsingasamfélagsins boða
slíka örlagahyggju af kappi.
Ég deili hins vegar ekki þessari framtíðar-
sýn örlagahyggjunnar. Ég tel að upplýsinga-
byltingin og tæknin sem hún byggist á bjóði
stóra valkosti og skapi nú ekki síður en áður
mikla möguleika fyrir hina smáu og dreifðu.
Hugsanlegt er að hún skapi þeim fáu og
smáu jafnvel meiri möguleika en þeim hafa
áður boðist. Aldrei hafa verið til fleiri kostir
til að vinna úr og gera aðgengilegri fyrir
hvern sem er þau verðmæti þjóðarinnar,
sem hún hefur skapað á liðnum öldum, sem
hún skapar nú og mun leggja fram á ókomn-
um árum. Á þeim tiltölulega stutta tíma sem
við höfum tileinkað okkur upplýsingatækn-
ina finnst mér íslenskt samfélag hafa styrkst
til muna. Er þar bæði átt við smæðina og
þjóðlegheitin. Má ég minna á að menntanetið
varð til á Kópaskeri. Má ég minna á að ætt-
fræðigrunnar íslendinga, sem lengi þóttu
tákn fyrir afdalamennsku, eru nú forsenda
fyrir framförum í erfðafræði og læknisfræði
og uppspretta mikilla verðmæta í ferðaþjón-
ustu.
Netið er samskiptatæki. íslendingar hafa
alltaf þrifist best þegar samskipti þeirra við
aðrar þjóðir hafa verið mest. Hafið var sam-
skiptavettvangur norrænna manna á miðöld-
um og þeir spunnu net sem náði um alla
Evrópu og til Ameríku. íslendingar voru
með undarlegum hætti í þessu hafi miðju. I
dag eru fjarskiptin og rafrásirnar sam-
skiptahaf nútímans. Og við erum í miðju
hafsins.
Við getum blómstrað nú sem áður. Til þess
þurfa að liggja nokkrar grundvallarforsend-
ur. Við þurfum að ferðast mikið og menntast
víða. Við þurfum að vera nýjungagjarnir og
íhaldssamir í senn, heimalningar og heims-
menn. Við þurfum að vera full sjálfstrausts.
Og við þurfum að trúa á framtíð íslenskrar
menningar. En umfram allt verðum við að
gæta að þætti tungumálsins. Við vitum að
þjóðtungan býr yfir þessari undarlegu
blöndu formfestu og sveigjanleika, sem þarf
til að laga sig að nýjum aðstæðum. Tungan
og netið er í raun hið ögrandi viðfangsefni.
Þótt netið rjúfi einangrun getur það líka ver-
ið uppskrift að einangrun. Netið lýtur eigin
lögmálum. Eitt af þeim er afskiptaleysið.
Tungan þrífst ekki og hefur aldrei þrifist við
tómlæti. Nýju samskiptabrautirnar eru ás-
korun: það mun reyna á hæfileika okkar til
að nota þessar brautir til að efla tunguna. Því
allt sem við höfum að segja heiminum er á
henni byggt. Það mun reyna á hæfileika okk-
ar og trú. Og trúin er máttugri en tæknin."
Sumir fiillyrða að
þessi græðgi, eða
hömlulausa óhóf,
sé hin eina, sanna
frjálshyggja, en
það er rangt.
+