Morgunblaðið - 27.06.2000, Blaðsíða 44

MORGUNBLAÐIÐ
44 ÞRIÐJUDAGUR 27. JÚNÍ 2000
A-------------------------
UMRÆÐAN
Orð í tíma
töluð
ÉG VIL þakka Sig-
urbirni Þorkelssyni
góða grein hans 1
Morgunblaðinu 1. júní
sl. en þar segir m.a.:
„Lát engan, aldrei
nokkurn tíma, líta smá-
um augum á elli þína,
ævi og reynslu.11 Enn-
#Iremur: „Þú sem hefur
unnið og stritað í ára-
tugi. Þú sem hefur
byggt upp þetta þjóð-
félag og greitt þína
skatta og skyldur."
Það er sárt að tilefni
skuli vera til slíkra
skrifa og að vekja þurfi
athygli á svona sjálf-
sögðum hlut sem allir ættu að vita
og virða. En staða eldri borgara og
öryrkja í þjóðfélaginu í dag er til há-
borinnar skammar.
Aldraðir
iðgjaldið - að sögn
stjórnvalda - innifalið í
tekjuskattprósentunni.
Fólki er hegnt fyrir að
reyna að hafa einhverj-
ar viðbótartekjur og
fyrir að vera hjón eða í
sambúð. Aukið er svo á
alla niðurlæginguna
með þeim nöfnum sem
greiðslur hafa, þ.e.
bætur og styrkir, í stað
þess einfaldlega að fólk
fengi eftirlaun. sem
það er sannanlega búið
að ávinna sér á langri
ævi.
Nú er öldin önnur
Nú er hægt að hafa samband á
augabragði um allan heim í síma,
eða rabba saman gegnum talrásir á
netinu. Einnig fá menn og senda
tölvupóst og fá upplýsingar og
fræðslu eða gera pantanir á netinu.
Að loknu ári aldraðra
Margrét K.
Sigurðardóttir
Til hvers var þá verið að
hafa ár aldraðra, spyr
Margrét K. Sigurðar-
dóttir. Var það bara
skrautfjöður í hattinn
og þá hverra?
Greinin vekur alla, sem hana hafa
lesið, til umhugsunar um stöðu mála,
. en það er ekki nóg, hvar er fram-
' kvæmdin? Vel hugsandi maður eins
og Sigurbjöm leggur sig fram um að
telja kjark í þennan hóp þjóðfélags-
ins, sýna fram á hve mikils virði þeir
hafa verið og eru þjóðinni með því að
miðla reynslu sinni til yngri kyn-
slóða. Þeir hafa aldrei gert kröfur
fyrir sig heldur byggt upp það þjóð-
félag sem við búum við í dag til þess
að búa afkomendum sínum betra líf
en þeir áttu sjálfir.
Svo mega þeir sífellt heyra að þeir
séu að verða alltof margir og að þeir
kosti þjóðfélagið of mikið.
Þá var öldin önnur
Það er vert að minna þá sem yngri
eru á, að í byrjun 20. aldar bjuggu
^ flestir í torfbæjum, engar vatnsveit-
ur, ekkert rafmagn, engir vegir,
engar hafnir, hvað þá útvarp eða
sími. Róið var til fiskjar á opnum
bátum og einstaka skútum. Éngin
tenging við erlendar þjóðir nema
með skipakomum.
Hvernig á unga kynslóðin að gera
sér grein fyrir þessu ef þeir, sem við
stjórnvölinn sitja, vilja bara gleyma?
Unnið var hörðum höndum að
uppbyggingu þess þjóðfélags sem
lagt hefur verið upp í hendur þeirra
sem yngri eru í dag. Hver eru svo
launin? Hvað hafa eldri borgarar
uppskorið? Eftirlaun, sem þeir eru
niðurlægðir með því að kalla þau
ellistyrk, þar sem fólk berst í bökk-
—I um með að láta enda ná saman.
Svo lítill er arðurinn af erfiðinu.
Þeir höfðu alltaf lítið milli handa svo
hvað er annað að gera en sætta sig
við kjörin.
Stjórnvöld hafa lokað augunum
fyrir þessum ósóma og þykjast ekki
muna hver lagði góðærið upp í hend-
ur þeirra og gefa sér að það hafí ver-
ið þeir sjálfir. I sparnaðartilraunum
sínum réðust þeir á garðinn þar sem
hann var lægstur þótt lítilmannlegt
sé. Enda sjálfsagt auðveldast að
spara í ríkisbúskapnum með því, að
^.skera niður þann lífeyri sem greidd-
' *” ur er frá Tryggingastofnun ríkisins
til eldri borgara og öryrkja. Lífeyri
sem fólk hafði treyst á með greiðslu
sérstakra iðgjalda til Trygginga-
stofnunar ríkisins, þ.e. þeir hafa
safnað lífeyrisréttindum allan þenn-
an tíma með sérstökum iðgjalda-
greiðslum í þessu skyni alla starfs-
^ævina til 1981 og síðan með stað-
greiðslukerfi skatta, en þá varð
Eitt ár nýliðið var nefnt ár aldr-
aðra. Þá vaknaði smá von að þeim
yrði sýnd sú virðing að störf þeirra
yrðu metin. Mikið var talað en ekk-
ert gert og eldri borgarar gleymdir
um leið og árið var liðið. Til hvers
var þá verið að hafa ár aldraðra? Var
það bara skrautfjöður í hattinn og
þá hverra? Ólafur Ólafsson, fv. land-
læknir, ræðir stöðu eldri borgara í
ágætri grein í Morgunblaðinu 7. júní
sl. Þar segir hann m.a.: „Flestir eldri
borgarar átlíta að afrakstur „árs
aldraðra" hafi að mestu verið skýrsl-
ur, fundir, lúðraþytur og söngur.“
Hvað næst
Eldri konur eru niðurlægðar á
þann hátt að hafi þær verið heima-
vinnandi eiga þær engan sjálfstæð-
an rétt til eftirlauna. Enda hafa störf
heimavinnandi kvenna aldrei verið
metin til þjóðhagstekna nema þær
væru ráðnar sem ráðskonur! Hag-
fræðingar telja þó að þarna séu
duldar tekjur og að þjóðartekjur
hafi því verið stórlega vanreiknaðar.
Nú þegar ný jafnréttislög hafa séð
dagsins ljós og bundin er von við
aukin rétt konum til handa fær ráð-
herra þá hugmynd að flytja skrif-
stofu jafnréttismála til Sauðárkróks.
Það ætti að tryggja að ekki fari of
mikið fyrir jafnréttinu. Og önnur
hugmyndin, að hægt sé að vista fatl-
aða og eldri borgara í Hrísey slær þó
allt út. Hvernig væri að flytja hið
háa Alþingi út í Grímsey? Kosturinn
við það væri að þá hefðu alþingis-
menn frið til þess að sitja fundi
þingsins og nefndir myndu fyrr skila
sinni vinnu. Þannig mætti stytta
þingtímann og spara stórfé. Með nú-
verandi tölvutækni er þetta ekkert
vandamál.
Sú kynslóð sem hefur byggt upp
það þjóðfélag sem við búum við í dag
og lagt upp í hendur þeirra sem
yngri eru var alin upp í trú á Drottin
og setti allt sitt traust á hann. Hefði
trúarinnar ekki notið við í gegnum
alla þá erfiðleika, sem þjóðinni voru
búnir í harðbýlu landi um liðnar ald-
ir, væru hún löngu útdauð.
Sigurbjörn veit að eldri borgarar
búa yfir trú, reynslu og þekkingu
sem verið er að sóa þar sem enginn
þarf á þeim að halda lengur Hann er
að telja kjark í hópinn sem hefur
verið niðurlægður af stjórnvöldum
og afskrifaður sem ónothæfur og
fær laun fyrir langa og erfiða starfs-
ævi sem duga varla fyrir því allra
nauðsynlegasta. Sigurbjörn ráð-
leggur því það sem hann veit að
þjóðinni dugði í gegnum aldirnar að
fela sig Drottni í þeirri vissu að þeim
sé búið betra líf hinum megin þegar
þeir kveðja.
Ætla stjórnvöld að láta við svo
búið sitja?
Höfundur er viðskiptafræðingur og
varaformaður Bandalags kvenna í
Reykjavík.
Það er verk að vinna
ALLT frá því Vinstri-
hreyfingin - grænt
framboð var stofnuð
íyrir einu og hálfu ári
heíúr það verið mark-
mið hreyfingarinnar að
setja í hveiju máli fram
heildstæða, ígrundaða
stefnu. Hana viljum við
byggja á upplýstri um-
fj'öllun og umræðum
sem flestra félaga
hreyfingarinnar og ann-
arra sem vilja taka þátt
í því að móta íslenskt
samfélag á komandi ár-
um. Með þetta markmið
að leiðarljósi boðaði
hreyfingin í upphafi
ársins til umræðufunda í öllum kjör-
dæmum landsins undir kjörorðunum:
Græn framtíð: Atvinna - velferð -
umhverfi.
Um það bil einu sinni í viku hverri
frá áramótum til maíloka var hald-
inn fundur einhvers staðar á landinu
þar sem þingmenn Vinstrihreyfing-
arinnar - græns framboðs höfðu
framsögu um atvinnuþróun, um-
hverfismál og velferðarmál. Fund-
argestir lýstu viðhorfum sínum og
hugmyndum um nýsköpun, þróun
og umbætur á þessum sviðum.
Þannig hefur framganga þingmanna
hreyfingarinnar á Alþingi dregið
næringu úr þeim fjársjóði sem er að
finna í fórum fólks sem er tilbúið til
að deila reynslu sinni, skoðunum og
hugmyndum um breytingar og um-
bætur.
Nýjar hugmyndir gerjast
Af nógu er að taka. Nánast hvert
sem litið er má sjá nýjar hugmyndir
kvikna. Það á bæði við um hefð-
bundnar atvinnugreinar eins og
landbúnað og sjávarútveg og nýja
græðlinga sem pauðsynlegt er að
hlúa að. Til Islands sækja nú ferða-
menn allan ársins hring til heilsu-
bótar, útivistar, ráðstefnuhalds og
vísindarannsókna. I tengslum við
þetta allt blómstrar fjölbreyttur
þjónustuiðnaður. íslensk fyrirtæki
og einstaklingar hafa haslað sér völl
í hátækniiðnaði og með hönnun og
nýsköpun hugbúnaðar. Víðtæk
vöruþróun á sér stað í matvælaiðn-
aði. Mikil uppspretta nýrra hug-
mynda tengist vinnslu sjávarfangs,
þróun á vinnsluaðferðum og búnaði.
Islenskir hönnuðir og listamenn
hafa getið sér gott orð í fataiðnaði
og við framleiðslu alls
kyns hugvitssamlega
gerðra muna og minja-
gripa. Um allt land
blómstrar menningar-
tengd ferðaþjónusta
þar sem fólk skapar
sér atvinnu með því að
kynna menningararf-
inn þeim gestum sem
sækja þá heim.
Uppbyggileg fram-
tíðarstefna
A fundum okkar um
nýja framtíðarsýn -
græna framtíð í óhefð-
bundinni merkingu
þess hugtaks ekki síð-
ur en samkvæmt hefðbundnum
skilningi - hefur samfélagsþróun
síðustu ára líka verið til umfjöllunar.
Stjórnmál
Stjórnmál snúast ekki
um einstaklinga, segir
Svanhildur Kaaber.
Stjórnmál snúast um þá
nútíð sem við búum okk-
ur og þá framtíð sem við
viljum horfa til.
Framtíðin er ekki græn og blómleg
fyrir það fólk sem ekki dansar með í
verðbréfa- og peningahyggjunni
sem blindar marga um þessar
mundir. Þess vegna hafa ekki síður
verið ræddar hugmyndir um hvern-
ig snúa megi vöm í sókn innan vel-
ferðarkerfisins og leggja þar nýjan
grunn að félagslega samtryggingar-
kerfinu sem átt hefur undir högg að
sækja síðastliðinn áratug. Þar er
mikið verk að vinna - og þar skortir
ekki heldur hugmyndir um nauð-
synlegar breytingar.
I framhaldi af þessum umræðu-
fundum og í ljósi þeirrar stefnu sem
Vinstrihreyfingin - grænt framboð
setti fram í upphafi voru í vor lagðar
fram á Alþingi tvær viðamiklar
þingsályktunartillögur. Þar er
mörkuð uppbyggileg framtíðar-
stefna sem mun gera samfélagið
kröftugra og betur í stakk búið til að
takast á við brýn verkefni nútíðar og
framtíðar. Afgi'eiðslu þessara til-
lagna lauk ekki á síðasta þingi. Þær
verða því áfram til umfjöllunar og
áfram gefst flokksfélögum og öðrum
þeim sem áhuga hafa kostur á að
leggja sitt til málanna.
Áhugi almeimings
á stjórnmálum
Því hefur stundum verið haldið
fram að áhugi almennings á stjórn-
málum sé oftast harla lítill og vakni
varla til lífsins nema rétt nokkrar
vikur fyrir kosningar á fjögurra ára
fresti. Þess á milli séu stefnur og
straumar stjórnmála utan við
áhugasvið hins almenna borgara.
Okkur sem vinnum fyrir Vinstri-
hreyfinguna - grænt framboð hefur
ekki reynst þetta rétt. Þvert á móti
teljum við að mikill áhugi sé á raun-
verulegri pólitískri umræðu um
mikilvæg málefni. Þessi áhugi helg-
ast fyrst og fremst af því að þrátt
fyrir að vel ári fyrir íslenskt efna-
hagslíf þegar á heildina er litið er
flestum ljóst að í stað þess að hér
eigi sér stað uppbygging sem komi
öllum til góða veikjast grunnstoðir
velferðarkerfisins og ójöfnuður í
þjóðfélaginu eykst. Við slík skilyrði
skynja menn nauðsyn þess að leita
nýrra leiða, beita frjórri hugsun og
horfa til lengri framtíðar þeirrar,
sem talsmenn einstaklingshyggju
og eigin stundarhagsmuna hafa í
fyi'irrúmi.
Kjarni málsins
Það er því ekki rétt að áhugi fólks
á stjórnmálum liggi í láginni nema
rétt í undirbúningi kosninga. Hins
vegar má vel vera að áhugi fólks á
einstökum persónum sem vilja
koma sér á framfæri í stjórnmálum
sé takmarkaður nema rétt þegar
kosningar standa fyrir dyrum.
Og þar með er raunar komið að
kjarna málsins: Stjórnmál snúast
ekki um einstaklinga. Stjórnmál
snúast um þá nútíð sem við búum
okkur og þá framtíð sem við viljum
horfa til.
Ef eftir er leitað hafa fjölmargir
áhuga og vilja til að ræða alla þá
mikilvægu þætti sem mynda vef
samfélagsins og þar með þá póli-
tísku stefnu sem taka skal á hverj-
um tíma.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Vinstrihreyfingarinnar - græns
framboðs.
Svanhildur
Kaaber
Framsóknarflokkurinn í hræðslu-
bandalagi við Ingibjörgu Sólrúnu
NÚ NÝLEGA lýsti
Alfreð Þorsteinsson
borgarfulltrúi, sem er
fulltrúi framsóknar-
manna í borgarstjórn-
arflokki R-listans, því
jdir í viðtali við Morg-
unblaðið að hann væri
sammála því áliti borg-
arstjóra að R-listinn
byði fram í borgar-
stjórnarkosningunum
árið 2002, þ.e. Sam-
fylkingin, Framsókn
og Vinstri-grænir.
Hugsunin er væntan-
lega sú að í átta efstu
sæti listans fái Sam-
íylkingin þrjá fulltrúa,
Éramsókn tvo fulltrúa, Vinstri-
grænir tvo fulltrúa og borgarstjóri
verði í áttunda sæti, þannig að í raun
fái Samfylkingin fjóra fulltrúa ef af
þessu framboði verður og R-listinn
nær að halda meirihlutanum.
Ekki er enn vitað um afstöðu
Vinstri-grænna, þ.e. hvort þeir telji
best að taka þátt í hræðslu- og hags-
munabandalagi Samfylkingarinnar
og Framsóknar gegn Sjálfstæðis-
flokknum í næstu borgarstjórnar-
kosningum. Vegna verulegra póli-
tískra átaka milli Samfylking-
arinnar og Vinstri-grænna ætti það
að vera fremur ósennilegt en margt
bendir þó til þess að
Vinstri-grænir leggi
upp laupana og telji
hag sínum betur borg-
ið undir pilsfaldi Ingi-
bjargar Sólnínar en
með framboði á eigin
vegum og forsendum.
Framsóknarmenn í
Reykjavík og forysta
Framsóknarflokksins
hljóta að staldra við
þessa yfirlýsingu
Alfreðs Þorsteinssonar
borgarfulltrúa og
hvaða ástæður liggja
að baki hennar. Vitað
er að Alfreð og
Ingibjörg Sólrún hafa
átt gott samstarf innan R-listans og
fátt er það sem borgarstjóri
framkvæmir nema bera það undir
Alfreð. í raun má segja að Ingibjörg
Sólrún og Alfreð stjórni borginni.
Aðrir borgarfulltrúar R-listans fá að
vera með en ráða tiltölulega litlu.
Einnig kann ástæðan að baki
yfirlýsingar Alfreðs Þorsteinssonar
að vera sú að Alfreð hefur ekki
fengið þann stuðning í Framsóknar-
flokknum sem hann taldi sig eiga
von á, t.d. í prófkjöri til Alþingis á
síðasta ári, og sú staðreynd að
Framsóknarflokkurinn hefur ekki
riðið feitum hesti frá skoðana-
Stjórnmál
Líklegt er að ósýnileiki
Framsóknarflokksins
um árabil í málefnum
borgarinnar, segir Vil-
hjálmur Þ. Vilhjálms-
son, muni ekki hafa
bætandi áhrif á fylgi
flokksins í Reykjavík.
könnunum síðustu misserin.
Framsóknarmenn munu án efa
velta því alvarlega fyrir sér hvort
skynsamlegt sé að kaupa hugsan-
legan stundarávinning í Reykjavík í
skjóli Ingibjargar Sólrúnar og Sam-
fylkingarinnar eða hvort það sé ein-
hvers virði að Framsóknarflokkur-
inn og stefnumál hans verði sýnileg í
höfuðborginni. Líklegt er að ósýni-
leiki Framsóknarflokksins um ára-
bil í málefnum borgarinnar muni
ekki hafa bætandi áhrif á fylgi
flokksins í Reykjavík þegar kemur
að næstu Alþingiskosningum.
Höfundur er borgarfulltrúi.
Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson