Morgunblaðið - 30.06.2000, Qupperneq 10

10 C FÖSTUDAGUR 30. JÚNÍ 2000
ER KRISTNIKOM AISLAND
MORGUNBLAÐIÐ
ÞÓR VITJAR ÞORGILS í DRAUMI
ÞÓR MEÐ HAMAR SINN MiÖLNI. HANN ER ÞAÐ GOÐ SEM OFTAST ER NEFNT í FORN-
UM ÍSLENSKUM RITUM OG VIRÐIST HAFA VERIÐ DÝRKAÐUR UMFRAM ÖNNUR Á
LANDNÁMSÖLD. OLÍUMÁLVERK MÁRTEN ESKIL WINGE1872.
*
Ur Flóamanna sögu. Hún er
talin rituð á 14. öld, en fjallar
um atburði tímabilsins
870-1010.
Nú kom kristni á ísland og tók Þorgils
[Þórðarson] í fyrra lagi við trú. Hann
dreymdi eina nótt að Þór kæmi að
honum með illu yfirbragði og kvað
hann sér brugðist hafa „hefur þú illa úr haft við
mig,“ segir hann, „valið mér það er þú áttir
verst til en kastað silfri því í fúla tjörn er ég átti
og skal ég þér í móti koma.“ „Guð mun mér
hjálpa," segir Þorgils, „og er ég þess sæll er
okkað félag sleit.“
Og er Þorgils vaknar sá hann að töðugöltur
hans var dauður. Hann lét grafa hann hjá tóft-
um nokkurum og lét ekki af nýta.
Enn barst Þór í drauma Þorgilsi og sagði að
honum yrði eigi meira fyrir að taka fyrir nasar
honum en galta hans. Þorgils kvað guð mundu
því ráða. Þór heitaðist að gera honum fjár-
skaða. Þorgils kvaðst eigi hirða um það. Aðra
nótt eftir dó uxi gamall fyrir Þorgilsi. Þá sat
hann sjálfur hjá nautum um nóttina eftir. En
um morguninn er hann kom heim var hann víða
blár. Hafa menn það fyrir satt að þeir Þór muni
þá fundist hafa. Eftir það tók af fallið.
Þorgils var hið mesta mikilmenni. Honum
komu orðsendingar af Grænlandi að Eiríkur
rauði býður honum tii sín og að hafa þá kosti er
besta hefur hann til. Þorgils áhlýddist lítt við
það. Hann hafði þá búið hér þrettán vetur. Skip
kom af hafi. Var þar á Þorleifur son hans og
hafði góða gripi að færa honum. Þorleifur var
þá tvítugur. Þorgils talar við konu sína ef hún
vildi fara til Grænlands. Hún kvað vanbreytt
um.
Hann sagði að Eiríkur hafði sent sér orð um
„má og að þú sért eftir ef þú vilt það.“
„Misráðið mun,“ segir hún, „að þangað sé
farið en þó skal ég fara ef þú ferð.“
Hæringur tók við góssum Þorgils. Þómý hét
dóttir þeirra Þorgils og Þóreyjar. Hún var átta
vetra. Þorleifur skal fara með þeim, Kolur og
bróðir hans Starkaður og Guðrún systir þeirra,
Snækollur og Össur þrælar hans og tíu aðrir
þrælar og ráðsmaður hans Þórarinn því að
Þorgils ætlaði bæ að reisa þá er hann kæmi til
Grænlands. Jósteinn úr Kálfholti réðst til ferð-
ar með Þorgilsi við tólf menn, Þorgerður kona
hans og sonur. Þorgils kaupir nú skip í Leiru-
vogi. Þórólfur hét maður er
Þorgils fékk bú í hendur. En
Hæringi fékk hann sex tigu
hundraða mórent sex álna aura
annað en staðfestur.
Þorgils gisti að Þórodds að
Hjalla. Með honum var í ferð
Þómý dóttir hans. Þar tók hún
sótt og beið Þorgils þar þrjár
nætur. Sagði hann að það stæði
ekki fyrir ferð hans þótt hún
væri sjúk „má vera að hér séu
hennar forlög."
Þóroddur kvaðst ætla að hún
mundi giftudrjúg verða og lang-
líf. Lét hann hana eftir og gaf
henni fjóra tigu hundraða ef hún
þyrfti. Þorgilsi kvaðst nú fyrir
þykja að fara en lést eigi nenna
aftur að setjast.
Þorgils bíður nú byrjar og
dreymir að maður kæmi að hon-
um, mikill og rauðskeggjaður,
og mælti: „Ferð hefur þú ætlað
fyrir þér og mun hún erfið
verða.“
Draummaðurinn sýndist hon-
um heldur grepplegur.
„Illa mun yður farast,“ segir
hann, „nema þú hverfir aftur til
míns átrúnaðar. Mun ég þá enn
til sjá með þér.“
Þorgils kvaðst aldrei hans um-
sjá hafa vilja og bað hann burt
dragast sem skjótast frá sér „en
mín ferð tekst sem almáttigur
guð vill.“
Síðan þótti honum Þór leiða
sig á hamra nokkura þar sem
sjóvarstraumur brast í björgum
„í slíkum bylgjum skaltu vera og
aldrei úr komast utan þú hverfir
til mín.“
„Nei,“ sagði Þorgils, „far á
burt hinn leiði fjandi. Sá mun
mér hjálpa sem alla leysti með
sínum dreyra.“
Síðan vaknar hann og segir
drauminn konu sinni.
,Aftur mundi ég setjast," segir hún, „ef mig
hefði svo dreymt og eigi vil ég segja Jósteini
draum þenna og eigi öðrum mönnum."
Nú kemur byr og sigla þau út úr firði. Hafði
Jósteinn skip fyrir framan siglu. Og sem þau
koma úr landsýn tekst af byr allur og velkjast
þau úti lengi svo að bæði varð matfátt og
drykkjarfátt. Þorgils dreymdi að hinn sami
maður kæmi að honum og mælti: „Fór eigi sem
ég sagði þér?“
Þór talaði þá enn margt við Þorgils en Þor-
gils rak hann frá sér með hörðum orðum.
Tekur nú að hausta og mæltu sumir menn að
þeir skyldu heita á Þór. Þorgils
bannaði það og sagði að menn
skyldu missmíði á finna ef nokk-
ur maður blótaði þar í skipi. Við
þessi orð treystist enginn á Þór
að kalla.
Eftir þetta dreymdi Þorgils að
sami maður kom að honum og
mælti: „Enn sýndist það hversu
trúr þú varst mér er menn vildu
á mig kalla. En ég hef beint nú
fyrir þínum mönnum og eru nú
komnir að þrotum allir ef ég dugi
þeim eigi. En nú muntu taka
höfn á sjö nátta fresti ef þú hverf-
ur til mín af nokkurri alvöru.“
„Þó ég taki aldrei höfn,“ segir
Þorgils, „þá skal ég þér ekki gott
gera.“
Þór svarar: „Þótt þú gerir mér
aldrei gott þá gjalt þú mér þó
góss mitt.“
Þorgils hugsar hvað um þetta
er og veit nú að þetta er einn uxi
og var þetta þá kálfur er hann
gaf honum. Nú vaknar Þorgils og
ætlar nú að kasta utan borðs ux-
anum. En er Þorgerður verður
þess vís falar hún uxann því að
henni var vistafátt. Þorgils sagð-
ist vilja ónýta uxann og engum
selja. Þorgerði þótti nú illa. Hann
lét kasta uxanum útbyrðis og
kvað eigi kynlegt þótt illa færist
er fé Þórs var innbyrðis.
Þau eru nú úti um hríð og
höfðu harða réttu. Þórarinn var
knáastur maður annar en Þor-
gils. Hann var tvítugur að aldri.
Það er sagt að þeir brutu skipið
undir Grænlandsjöklum í vík
nokkurri við sandmöl. Tók skipið
í sundur í efra rúmi. Menn héld-
ust allir og svo fé. Bátur var og
heill. Stafn rak upp við syðra
land. Þá var vika til vetrar. Jökl-
ar miklir gengu tveim megin vík-
urinnar. Þeir gera sér nú skála
og í þverþili. Búa nú sínum megin hvorir. Mjöl
nokkuð höfðu þeir til atvinnu sér, henda og af
selum og eiga það allir saman. Dautt var fé
þeirra flest. Þorgils manna varð betri hluti af
veiðifangi. Varð hann lengrum hlutsælli. Hann
bað sína menn vera hljóðláta og siðsama á
kveldum og halda vel trú sína.
LEIFUR KRISTNAR
GRÆNLAND
Prestfæð
hindrar
tíðasöng
Úr Eyrbyggja sögu. Hún
er talin rituð um miðja 13.
öld, en fjallar um atburði
tímabilsins 880-1020.
Eftfr sætt Eyrbyggja og Álftfirðinga fóru
Þorbrandssynfr til Grænalands, Snorri
og Þorleifur kímbi, við hann er kenndur
Kimbavogur á Grænlandl f millum jökia,
og bjó Þorleifur á Grænlandi til elli. En
Snorri fór til Vínlands hins góða með
Karlsefni. Er þeir börðust vlð Skrælingja
þar á Vínlandi þá féll þar Snorri Þor-
brandsson, hinn röskvasti maður. Þór-
oddur Þorbrandsson bjó eftlr í Álftafirði.
Hann átti Ragnhildi Þórðardóttur Þorg-
ilssonar arnar en Þorgils örn var sonur
Hallsteins goða af Hallsteinsnesi er
þrælana átti. Það er nú næst sagt að
Glssur hvíti og Hjalti mágur hans komu
út með kristniboð og aliir menn voru
skírðir á íslandi og kristni var f lög tek-
In á alþingl og flutti Snorri goðf mest
við Vestfirðinga að við kristni væri tek-
ið. Og þegar er þingi var lokið lét Snorri
goði gera kirkju að Helgafelli en aðra
Styr mágur hans undir Hrauni. Og hvatti
menn það mjög til kirkjugerðar að það
var fyrirheit kennimanna að maður
skyldi jafnmörgum mönnum eiga heim-
ilt rúm í himinriki sem standa mættu i
kirkju þeirri er hann léti gera. Þóroddur
skattkaupandi lét og kirkju gera á bæ
sínum að Fróðá en prestar urðu eigi til
að veita tíðir að kirkjum þótt gervar
væru því að þeir voru fáir á íslandi í
þann tíma.
Úr Eiríks sögu rauða. Hún er
talin rituð snemma á 13. öld, en
fjallar um atburði tímabilsins
1000-1030.
Eiríkur átti þá konu er Þjóðhildur hét og við
henni tvo sonu. Hét annar Þorsteinn en annar
Leifur. Þeir voru báðir efnilegir menn. Var
Þorsteinn heima með föður sínum og var eigi
þá sá maður á Grænlandi er jafn mannvænn
þótti sem hann. Leifur hafði siglt til Noregs.
Var hann þar með Ólafi konungi Tryggvasyni.
En er Leifur sigldi af Grænlandi um sumarið
urðu þeir sæhafa til Suðureyja. Þaðan byrjaði
þeim seint og dvöldust þar lengi um sumarið.
Leifur lagði hug á konu þá er Þórgunna hét.
Hún var kona ættstór. Það sá Leifur að hún
mundi kunna fleira en fátt eitt. En er Leifur
sigldi á brott beiddist Þórgunna að fara með
honum. Leifiu- spurði hvort það væri nokkuð
vilji frænda hennar. Hún kveðst ekki að því
fara. Leifur kveðst eigi kunna að gera her-
tekna svo stórættaða konu í ókunnu landi „en
vér liðfáir." Þórgunna mælti: ,;Eigi er víst að
þér þyki því betur ráðið.“ ,X það mun eg
hætta,“ sagði Leifur. „Þá segi eg þér,“ sagði
Þórgunna, „að eg fer eigi ein saman og mun eg
vera með barni og segi eg það af þínum völd-
um. Þess get eg og að eg muni svein fæða þá
er þar kemur til. En þótt þú viljir öngvan
gaum að gefa þá mun eg upp fæða sveininn og
þér senda til Grænlands þegar fara má með
öðrum mönnum. En eg get að þér verði að því-
líkum nytjum sonareignin við mér sem nú
verður skilnaður okkar til. En koma ætla eg
mér til Grænlands áður en lýkur.“ Hann gaf
henni fingurgull og möttul grænlenskan og
tannbelti. Þessi sveinn kom til Grænlands og
nefndist Þorgils. Leifur tók við honum að fað-
erni. Og er það sumra manna sögn að þessi
Þorgils kæmi til íslands fyrir Fróðárundur
um sumarið. En sá Þorgils var síðan á Græn-
landi og þótti enn eigi kynjalaust um verða áð-
ur lauk. Þeir Leifur sigldu í brott úr Suðureyj-
um og tóku Noreg um haustið. Réðst Leifur til
hirðar Ólafs konungs Tryggvasonar og lagði
konungur á hann góða virðing og þóttist sjá að
Leifur mundi vera vel menntur maður. Eitt
sinn kom konungur að máli við Leif og spyr
hann: „Ætlar þú til Grænlands í sumar að
sigla?“ Leifur svarar: „Það ætla eg ef sá er yð-
ar vilji.“ Konungur svarar: „Eg get að svo
muni vel vera. Skaltu fara með erindum mín-
um að boða kristni á Grænlandi." Leifur kvað
hann ráða mundu en kveðst hyggja að það er-
indi mundi torflutt á Grænlandi en konungur
kveðst eigi þann mann sjá er betur væri til
þess fallinn en hann „og muntu giftu til bera.“
„Það mun því að eins,“ kvað Leifur, „að eg
njóti yðar við.“ Leifur lét í haf þegar hann var
búinn. Leif velkti lengi úti og hitti hann á lönd
þau er hann vissi áður öngva von í. Voru þar
hveitiakrar sjálfsánir og vínviður vaxinn. Þar
voru og þau tré er mösur hétu og höfðu þeir af
öllu þessu nokkur merki, sum tré svo mikil að í
hús voru lögð. Leifur fann menn á skipflaki og
flutti heim með sér og fékk öllum vist um vet-
urinn. Sýndi hann svo mikla stórmennsku og
gæsku af sér. Hann kom kristni á landið og
hann bjargaði mönnunum. Var hann kallaður
Leifur hinn heppni. Leifur tók land í Eiríks-
firði og fer heim í Brattahlíð. Tóku menn vel
við honum. Hann boðaði brátt kristni um land-
ið og almennilega trú og sýndi mönnum orð-
sendingar Ólafs konungs Tryggvasonar og
sagði hversu mörg ágæti og mikil dýrð þess-
um sið fylgdi. Eiríkur tók því máli seint að láta
sið sinn en Þjóðhildur gekk skjótt undir og lét
gera kirkju eigi allnær húsunum. Var það hús
kallað Þjóðhildarkirkja. Hafði hún þar fram
bænir sínar og þeir menn sem við kristni tóku
en þeir voru margir.
FINNBOGI
RAMMI
TEKUR
KRISTNI
Ur Finnboga sögu ramma.
Hún er talin rituð á 14. öld, en
fjallar um atburði tímabilsins
930-1000.
Svo er sagt þá er kristni var boðuð á íslandi, sá
fagnaður er öllum hefir mestur orðið, að engi
varð fyrr til né skjótari en Finnbogi hinn
rammi að játa því með Þorgeiri móðurbróður
sínum. Var hann og jafnan síðan formælandi
það að styrkja og styðja sem hinir ágætustu
menn boðuðu, varð og sjálfur vel kristinn.
ATGERVI
AÐVERA
FJÖLKUNN-
UGUR
Úr Fóstbræðra sögu.
Kona hét Gríma er bjó á bæ þeim er í Ögri heit-
ir. Hún var ekkja og vel fjáreigandi. Það var
mælt um Grímu að hún kynni sér margt og það
töluðu menn að hún væri fjölkunnug. Nú fyrir
því að kristni var ung og vanger þá sýndist það
mörgum mönnum atgervi að maður væri fjöl-
kunnugur.