Morgunblaðið - 30.06.2000, Blaðsíða 12
12 C FÖSTUDAGUR 30. JÚNÍ 2000
ER KRISTNIKOM AISLAND
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaöiö/RAX
Á FORNASTÖÐLI VIÐ SKÁLHOLT VORU JÓN BISKUP ARASON OG SYNIR HANS, BJÖRN OG ARI, HÁLSHÖGGNIR 7. NÓVEMBER 1550.
JÓN ARASON
OG SYNIR HANS
TEKNIR HÖNDUM
Úr Biskupasögum Jóns
Halldórssonar (1665-1737)
í Hítardal.
ón biskup og synir hans riðu frá Skálholti
suður til Viðeyjarklausturs; skikkaði
hann þar öllu niður svo sem verið hafði í
ábótanna tíð og innsetti þar aftur Alexíus
ábóta Pálsson, sem verið hafði seinasti
ábóti þar. Þaðan reið hann vestur til Helgafells
og setti þar inn aftur Narfa, gamlan ábóta, sem
verið hafði fyrir Halldór ábóta Tyrfmgsson, og
skipaði að halda alla þá gömlu siði; og hvar sem
hann fór um stiftið skipaði hann að halda við
makt hinum forna átrúnaði og öllum pápiskum
siðum, framdi og sjálfur vígslur, fermingar og
annað þvílíkt, en fyrirbauð og forbannaði
strengilega þá nýju kenningu og kirkjusiði,
sem voru eftir kóngsins ordinantiu, svo þá
sýndist sem að mestu væri niðurkæft aftur í
Skálholtsstifti það skæra evangelii ljós og sálu-
hjálpleg guðsorða kenning.
Á sama hausti riðu þeir feðgar, biskup Jón
og synir hans Ari og síra Björn, aftur að norð-
an með 90 manna og settust á Sauðafell, bú
* Daða Guðmundssonar, því hann var þá einn
eftir, sem þeir höfðu ekki getað kúgað undir
sitt vald, jafnvel þó þeim þætti hann hafa ærið
nógar sakir til þess, að hann væri þeim ei leng-
ur mótsnúinn. Var nú annaðhvort fyrir Daða
að verja karlmannlega sig, góss sitt og alla tím-
anlega velferð, eður að gefa sig undir allar
þeirra álögur og pyntingar og missa frelsi sitt
og aleigu; safnaði hann þar fyrir að sér mönn-
um, hinum hraustustu, tók þá feðga til fanga í
Sauðafellskirkju fímmtudaginn næsta fyrir
Michaelismessu, flutti þá ofan í Snóksdal, hélt
þá þar í varðhaldi meir en í þrjár vikur á meðan
sent var suður eftir Marteini biskupi, Christian
i skrifara, kóngsins umboðsmanni á Bessastöð-
um og mörgum öðrum fyrirmönnum sunnan-
lands. Dæmdi þá Ormur Sturluson, lögmaður
norðan og vestan á íslandi og kóngsins um-
boðsmaður í Þómessþingi, í Snóksdal, að þess-
ir allir þrír feðgar væru réttilega fangaðir eftir
kóngsins bréfum og alþingisdómi, og að Daði
og hans fylgjarar væri fyrir þetta saklausir
kóngdómsins vegna, og Daði öldungis skilinn
við þessa menn, en kóngsins umboðsmaður,
Christian skrifari, skyldugur við þeim að taka
og vel að varðveita til næsta alþingis með styrk
og trúlegum tillögum lögmannanna beggja,
Orms Sturiusonar og Eriends Þorvarðssonar,
svo og Skálholtskirkjuformaður herra Mar-
teinn Einarsson væri skyldugur þar til að
styrkja. Þar með dæmdi hann bréf öll og skil-
ríki þeirra skyldu koma til sama Öxarárþings
með þeirra forsvarsmönnum, og þá feðga mega
opinberlega eftir þeim skrifa og öllu því, sem
þeim mætti til gagns og afsökunar koma.
Strax eftir þann dóm reistu þeir Marteinn
biskup, skrifarinn Christian, Daði og fleiri aðr-
ir suður í Skálholt og fluttu þá feðga með sér,
til að ráðslaga þar, hvemig þá skyldi varðveita.
Þegar þangað var komið afleysti Marteinn
biskup Daða og alla hans fylgjara í Sauðafells-
för af þeim öllum tilferlum, sem skeðu í
kirkjunni og kirkjugarðinum á Sauðafelli, og
þeir hefðu eftir fomri meiningu mátt af saurg-
ast, þá Daði fangaði þar biskup Jón og hans
sonu. Segir Marteinn biskup, að Daði hafi bæði
fyrir sig og alia sína menn forlíkað við dóm-
kirkjuna í Skálholti og sig, svo sem sér vel
nægi, gjörir því Daða og alla hans menn öld-
ungis kvitta og ákærulausa fyrir sér og öllum
sínum eftirkomuram, Skálholtskirkju umboðs-
mönnum, um allt það þeir urðu brotlegir í
sama stað við guð, heilaga kirkju og menn, í
minna hlut og meira, um rask og rask, skot,
áverka eður ákomur, sem þar skeðu utan
kirkju eða innan af honum og hans fylgjuram.
Og þetta sitt kvittunarbréf skrifað í Skálholti
segist hann gjöra með ráði og samþykki sinna
preláta og presta og Skálholtskirkju ráðs-
manna föstudaginn fyrir allra heilagra messu
Anno 1550, og staðfesti það með sínu og þeirra
innsiglum þar undir, sem vora þessir: Síra Jón
Bjarnason ráðsmaður, síra Ami Amórsson of-
ficialis, síra Snorri Jónsson, síra Jón Halldórs-
son, síra Loptur Narfason og síra Pétur Jóns-
son.
Eftir þetta vora kallaðir heim í Skálholt
margir hinir vitrari menn og stærri bændur úr
Ámesþingi og nálægum sveitum til að heyra á
konungsbréf og sakargiftir þær, sem þeim
feðgum voru gefnar. Var það flestra manna
ráð, að herra Marteinn og Christian skrifaii
geymdu þá fram til alþingis, svo sem dæmt var
í Snóksdal, en þeir dönsku voru þess ófúsir.
Daði bauðst til að geyma einhvern þeirra
feðga, en þó sérdeilis Ara. Hið sama bauð og
Marteinn biskup að varðveita Ara, því bæði
herra Marteini og Daða var vel til hans. Ari
hafði og mjúkastur verið Marteinn biskupi,
meðan hann var fyrir norðan í varðhaldinu. En
það geyma Jón biskup og síra Björn, þeim
vanda skaut hver frá sér, þó einna mest
Christian skrifari, og þeir dönsku, sem með
honum vora; sögðust ei treystast til að halda
nokkurn þeirra vegna norðlenskra útróðrar-
manna um öll Suðumes, því Bessastaðir væra
þeim svo nálægir og á þeirra vegi. Ef nokkur
mælti þessu í móti þaggaði Christian skrifari
þann sama niður með stóram og vondum orð-
um, og var búið við, að hann mundi láta berja á
þeim. Sem þessi tvídrægni hafði staðið nokkra
daga og fyrirmennirnir alleina ræddu saman
einn morgun í biskupsstofunni um þessa
geymslu, svaraði síra Jón ráðsmaður: „Eg er
heimskastur af yður öllum, og sé ég þó ráð til,
hvernig hægast sé að geyma þessa menn.“
Hinir sögðust vilja það heyra. Hann svaraði að
öxin og jörðin geymdi þá best. Hvað hér um
var fleira talað, þá samsinntu því strax Mart-
einn biskup og Christian skrifari, en Daði var
til þess lengi tregur; samt leiddist hann þar til
að lyktunum og samþykktist þeim. Ekki finn
ég þess getið, að nokkur dómur hafi þar verið
útnefndur eða gengið um þeirra líflát, en það
er víst, að þeir þrír feðgar, biskup Jón og synir
hans Ari og síra Björn, vora allir líflátnir og
hálshöggnir í Skálholti á föstudeginum næst-
um eftir allra heilagra messu. Bjuggust þeir
kristilega við sínu lífláti og vora grafnir á kór-
baki í Skálholtskirkjugarði; lágu þar líkamir
þeirra um veturinn fram til páska. Komu þá 30
menn að norðan, sendir af síra Sigurði syni
Jóns biskups, og með leyfi Marteins biskups
grófu þeir líkin upp aftur og fluttu norður til
Hóla, hvar þau vora heiðarlega jörðuð fyrir
framan kórdyrnar í... Sagt er, að Ari Jónsson
hafi hinn seinasta morgun, sem hann lifði, beð-
ið kvinnu Marteins biskups, Ingibjörgu, að láta
sig fá hreina skyrtu á sinn líkama, en hún hafi
synjað honum þess og svarað, hann hefði nú
ekki að skarta, nema fyrir moldinni.
Óðurinn
til kær-
leikans
*
Ur Nýja testamenti Odds
Gottskálkssonar, 1540.
Þó að ég talaði tungur mannanna og
englanna, en hefðl ekki kærleikann,
þá væri ég sem annar hljómandi
málmur eður hvellandi bjalla. Og þó
að ég hefði spádóm og vissi alla
leynda hluti og alla skynsemi og
hefði alla trú svo að ég fjöllin úr stað
færði, en hefði ekki kærleíkann, þá
væri ég ekkert. Og þó að ég gæfi all-
ar mínar elgur fátækum og ég yfir-
gæfi minn líkama svo að ég brynní
og hefða ekki kærleikann, þá væri
mér það engin nytsemd. Kærleikur-
inn er þolinmóður og góðviljaður.
Kærleikurlnn erelgi meinbæginn.
Kærleikurinn gjörir ekkert illmann-
lega. Eigi blæs hann sig upp, eigi
stærir hann sig. Eigi leitar hann
þess hvað hans er. Eigi verður hann
til ills egndur, hann hugsar ekki
vondslegt. Eigi fagnar hann yfir
ranglætinu, en fagnar sannleikan-
um. Hann umberalla hlutl, hann
trúir öllu, hann vonar allt, hann um-
líður alla hluti. Kærleikurinn hann
doðnar aldrei þótt spádómurinn
hjaðni og tungumálunum sloti og
skynseminni linni.
Því að vorir vitsmunir eru sjón-
hending, og vorar spásagnir eru
sjónhendlng. En nær það kemur,
sem algjört er, þá hjaðnar það sem
sjónhendingin er. Þá ég var barn,
talaði ég sem bam, og ég var forsjáll
sem barn, og ég hugsaði sem barn.
En þá ég gjörðist maður, lagði ég af
hvað barnslegt var. Nú sjáum vér fyr-
ir spegllinn að ráðgátu, en þá auglit
að augliti. Nú kenni ég af sjónhend-
íng, en þá mun ég kenna svo sem ég
er kenndur. Nú blífa þó þessi þrjú:
trúan, vonin, kærleiklnn, en kærleik-
urinn er mestur af þessum.