Morgunblaðið - 30.06.2000, Qupperneq 13

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 30. JÚNÍ 2000 C 13
ER KRISTNI KOM Á ÍSLAND
SANNHEILAGIR
MENN OG GUÐS
PÍSLARVOTTAR
Ur Fitjaannál.
Biskup Jón kvað þessa vísu litlu
fyrir sitt líflát: Vondlega hefur
oss veröldin blekkt, villt og tælt
svo nógu frekt, ef ég skal
dæmdur af danskri slekt, og
deyja svo fyrir kóngsins mekt.
Þá biskup var útleiddur,
var tilsettur sérdeilis prestur
honum að telja fortölur (eins
hinum). Sá hét séra Sveinn,
og sem biskup gekk fram úr
kórnum, vildi hann krjúpa
niður fyrir Maríulíkneski,
en prestur bað hann leggja
af þá hérvillu, og sagði
meðal annarra huggunar-
orða: Líf er eftir þetta líf,
herra. En Jón biskup vék
sér við snögglega og
sagði: Veit ég það,
Sveinki. Sinn var aftek-
inn í hvorum stað, einn
hjá Þorlákssæti, hinir þar
skammt frá fyrir norðan
túngarðinn.
Biskup Jón hafði verið
vanur að skipta um 20
hndr. með fátækum á
Jónsdag og Gvendardag
árlega á langaföstu, og þá hann var í haldi í
Skálholti, gat hann sent norður sitt signet af
gulli til sonar síns séra Sigurðar eður til
Helgu konu sinnar Sigurðardóttur, og bað að
KÓRKÁPA JÓNS BISKUPS ARASON-
AR Á HÓLUM. HÚN ER TALIN GERÐ í
FLÆMSKU BORGINNI ARRAS SEM
ÞEKKT VAR FYRIR ÚTSAUM OG
VEFNAÐ Á MIÐÓLDUM.
láta skipta um 60 hndr. eftir sig, og svo var
gert strax eftir hans afgang. Var skipt
upp á Hólum 60 vættum smjörs, 12
hndr. fiska, 18 staupum flots, 8 voðum
vaðmáls og 10 húðum, og þar til
gangandi fé, sem fátækum var gefið.
Héraðauki það, sem séra Sigurður
Jónsson á Grenjaðarstöðum og
Þórunn á Grund létu uppskipta
heima hjá sér árlega, svo lengi
sem þau Ufðu, á Marteinsmessu
um veturna. Þegar þeir fluttu
norður líkami þeirra feðga frá
Skálholti um vorið, þá höfðu þeir
næturstað í Stafholti, báru lík-
amina inn í kirkju þar, og voru
þeir þar þvegnir, því mennirnir
vildu ekki tefjast við það í Skál-
holti. Séra Freysteinn Grímsson
hélt þá Stafholt. Hann hafði alla
tíma verið góður vinur biskups
Jóns. Héraðsvötnin í Skagafirði
voru þá í leysingu, og jafn-
snart, sem þeir voru yfir þau
komnir þá ruddu vötnin sig og
ísbrúin hljóp af þeim, sem
mennirnir höfðu á farið.
Nokkrar manneskjur, sem áð-
ur voru sjónlitlar segist, að
fengið hafi sinn bata, þá þeir
snertu líkkistur biskupsins og
hans sona á leiðinni; því kepptust margir til
að komast sem næst þeim, því þeim þótti
verða linun á sinni veiki, og héldu þá feðga
sannheilaga menn og guðs píslarvotta.
Faðir
vor
Úr Nýja testamenti Odds
Gottskálkssonar, 1540.
Og nær þér biðjið, skuluð
þér eigi fjölmálugir vera svo
sem heiðingjar gjöra. Því að
þeir meina að af sinni fjöl-
mælgi munu þeir heyrðir
verða. Fyrir það skuluð þér
eigi þeim líkjast. Því að fað-
ir yðar veit hvers yður er
þörf áður en þér biðjið hann.
Af því skuluð þér svo biðja:
Faóir vor, sá þú ert á himn-
um. Helgist nafn þitt, til
komi þitt ríki, verði þinn vilji
svo á jörðu sem á himni. Gef
oss í dag vort daglegt brauð
og fyrirlát oss vorar skuldir
svo sem vér fyrirlátum vor-
um skuldunautum. Og inn
leið oss eigi í freistni, held-
ur frelsa þú oss af illu. Því
að þitt er ríkió, máttur og
dýrð um aldir alda, amen.
MARÍULÍKNESKI FRÁ MIÐÖLDUM.
„Maríuljóð“
Talið vera eftir Jón biskup
Arason (1484-1550).
BRÉF FRÁ KONUNGI
Úr Skarðsárannál.
Anno 1550... Á því ári kom út kong Majest.
bréf, Daða Guðmundssjmi og Pétri bónda Ein-
arssyni tilskrifað að veita styrk Lauritz Mul að
taka biskup Jón 1550: „Vér Christian með guðs
náð (etc), heilsum yður, Daði bóndi Guðmun-
dsson og Pétur bóndi Einarsson á voru landi
Islandi, æfinlega með guðs og vorri náð. Vitið,
að sem þér fyrir nokkrum tíma síðan liðnum
hafið oss tilskrifað um þann stóra órétt, sem
biskup Jón, sem nú er biskup í Hólastifti, yðm
gert hefur í móti íslenskum lögum og rétti, því
höfum vér nú tilskrifað vorum elskulega Laur-
itz Mul, að taka fyrmefndan biskup Jón og
hann að láta svo forvara, að hann ekki framar
meh- skal niðurþrykkja yður, eður kúga vora
undirsáta, sem hértil er skeð. Því biðjum vér
yður og bjóðum, að þér fyrrnefndum Lauritz
Mule tilhjálp og aðstoð veitið að grípa fyrr-
nefndan biskup Jón, upp á það, að vér ekki
skulum tilþrengjast að skikka einn framanda
hóp hðs í Island, hvað ekki kann ske án hættu
og almúganum til stórs skaða og fordjarfs. Hér
vitið að rétta yður eftir, og gleymið því í engan
máta. Gefið á voru sloti Nyborg mánudaginn
næstan eftir St. Páls dag Conversionis ár 1550.
Undir vort signet.“
Þetta bréf konungsins og önnur fleiri hug-
hreysta Daða Guðmundsson og aðra íslend-
inga þá, sem það vildu gera, að taka sig í móti
biskup Jóni, þar þeir vissu nú, að reiði kongsins
Christians lá á honum og vildi ekki líða hans yf-
irgang, bæði við andlega og veraldlega stétt.
Morgunblaöið/RAX
HÓLAR í HJALTADAL.
UM GÖFUGT AFSPRENGI
JÓNS BISKUPS ARASONAR
Úr Biskupasögum Hins
íslenska bókmenntafélags.
Margir herrar og höfðingjar þessa lands hafa
komið af Jóni biskupi Arasyni og hans af-
sprengi síðan, sérdeilis biskupar þessa lands í
Skálholti og á Hólum.
Biskupinn herra Guðbrandur Þorláksson,
ásamt hans dóttursonur, biskup herra Þorlák-
ur Skúlason, voru komnir af Hallgrími Svein-
bjamarsyni, en bróðir Hallgríms, Sigurður, var
faðir Helgu, kvinnu Jóns biskups.
Biskupinn herra Oddur Einarsson í Skálholti
var skyldur Jóni biskupi Arasyni; hann var
kominn af ábóta Einari ísleifssyni, en Jón bisk-
up af systur Einars ábóta, Þóm ísleifsdóttur.
Herra Gísli biskup, sonur herra Odds, var
kominn af syni biskups Jóns, síra Bimi. Bisk-
upinn Mag. Brypjólfur Sveinsson af Ara lög-
manni, syni Jóns biskups. Herra Gísli Þorláks-
son, biskup á Hólum, og Mag. Þórður
Þorláksson, biskup í Skálholti, þeir eru komnir
af Helgu Jónsdóttur, sem var dóttir biskups
Jóns, hver eð eignaðist Eyjólf bónda Einarsson
í Dal. Af sömu Helgu Jónsdóttur var og kominn
Mag. Jón Vigfússon, biskup á Hólum. - Bisk-
upinn Mag. Bjöm Þorleifsson er kominn af síra
Magnúsi á Grenjaðarstað, syni Jóns biskups
Arasonar.
María meyjan skæra!
Minning þín og æra,
verðugt væri að færa
vegsemd þér og sóma,
svoddan sólar ljóma.
Þú varst ein, ein, ein,
þú varst ein svo helg og hrein,
hæstum vafín blóma.
Gleðina fékkstu forðum
af fögrum Gabríels orðum,
ber þú af bauga skorðum
sem blóðrautt gull af eiri
eða sól af svörtum leiri,
þúsund sinn, sinn, sinn,
þúsundsinnum það vil ég tjá
þín er sæmdin meiri.
Með ave engill kvaddi
það ágæta mey gladdi,
sætt ave þá saddi
þig signuð gratiosa,
ber ein blómann drósa;
fannstu náð, náð, náð,
fannstu náð yfír loft og láð,
lifandi drottins rósa!
Blessuð meðal manna,
matrona englanna,
fæddi frelsarann sanna
fríð gemma polorum,
gloria sanctorum;
þú ert blóm, blóm, blóm,
þú ert blóm með blíðan dóm
og björgin miserorum.
Himins drottning hreina!
Þá heyrir þú nokkum kveina
seggja til sinna meina,
sjá nauð mortuorum,
mætt exemplar morum;
leið þú þá, þá, þá,
leið þú þá með líkn og náð
í ljósið beatorum.
Mest skal virðing vanda
vífinu allra landa,
helgri mey til handa
sem heitir porta celi
tutamen fideli;
María ein, ein, ein,
María ein svo mild og hrein,
móðir sönn að Elí.
í