Morgunblaðið - 20.08.2000, Side 12

Morgunblaðið - 20.08.2000, Side 12
12 B SUNNUDAGUR 20. ÁGÚST 2000 MORGUNBLAÐIÐ Greinarhöfundur og Halldóra Árnadóttir kona hans við dyr tilgátuhúss- ins að Eiríksst öðum i Haukadal. Dalabréf Arnarhjónin sveimuðu yfír okkur, segir Leifur Sveinsson, skammt frá bíl okkar og voru ekkert að flýta sér burt. Ljósmynd/Jón Ögmundur Þormóðsson Hluti altarisbríkur í Skarðskirkju, Landið okkar. Örn á flugi við Ballarárhlíð - örin bendir á hinn dökka dfl, örninn. ÞAÐ ER laugardaginn 29. júlí kl. 10.30, að við hjónin leggjum af stað vestur í Dali. Gisting er tryggð á Edduhótelinu á Laugum í Sælings- dal. Fyrsti áfangastaðurinn er hið nýbyggða og glæsilega tilgátuhús á Eiríksstöðum í Haukadal. Þar er líka verið að grafa upp fomar bæjarrústir. Bræður mínir voru skírðir eftir öfum sínum, Sveinn og Haraldur. Þar sem ég var þriðji bróðirinn voru ekki fleiri afar til að skíra eftir, hallast var að því að skíra mig Gunnar eftir langalang- afa mínum Gunnari Gunnarssyni (1819-1898) á Brekku í Fljótsdal, en við það var hætt, þar sem nógu marg- ir Gunnarar þóttu fyrir í ættinni. Fyr- ir valinu varð svo Leifur og var ég ^stundum nefndur „heppni", en með aldrinum fór mér að finnast, að ég væri Leifúr Eiríksson endurborinn og á góðri stundu talaði ég um „Eirík pabba“. Nema hvað, mér fannst ég standa á föðurleifð minni þennan bjarta júh'dag, enda orðinn kunnugur í Haukadal eftir mörg laxveiðisumur með Morgunblaðsmönnum í Hauku. Þó mun það ekki rétt, að Leifur Ei- ríksson hafi vitjað nafns, sem þó hefði verið við hæfi. Einhvem veginn hefur þetta allt þó farið fram hjá landa- fundanefnd, því mér hefur ekki verið boðið á neina samkomu hjá þeim enn- þá og emm við Einar Benediktsson sendiherra (f. 1931) þó báðir aldir upp í Tjamargötunni, ég í nr. 36, en hann í snr-47- II Til að nýta daginn sem best ákveð- um við að aka fyrir Klofning, þ.e. Fellsströndina og fyrir KJofningsfjall; og síðan Skarðsströndina og uni Saurbæ suður Svínadal að Laugum í Sælingsdal. Ókum fyrst heim að Hvammi, þar sem Borgfirðingar hafa reist myndarlegan minnisvarða um Snorra Sturluson (1178-1241), sem þar er fæddur. Ég var kunnugur ein- um Hvammspresta, Pétri T. Odds- syni (1912-1956). Vorum við sam- JíJferða með Loftleiðavél til Hamborgar haustið 1955 og varð okkur vel til vina. Þaðan lá leiðin til Staðarfells og kirkjan skoðuð, en frænka konu minnar, Sigurborg Kristjánsdóttir (1886-1971) frá Múla í Nauteyrar- hreppi, var forstöðukona Húsmæðra- skólans þar á bæ árin 1927-1936. Magnús Friðriksson (1862-1947) á ’Staðarfelli gaf jörðina til skólahalds- ins. Ég kynntist Sigurborgu aðeins á DAS og er frægust sagna hennar er Ólafur Ólafsson (1899-1979) héraðs- læknir í Stykkishólmi kom að Staðar- felli skömmu eftir að Ríkisútvarpið tók til starfa árið 1930 og nokkrir bændur í nágrenninu höfðu orðið sér úti um tæki: Sigurborg segir við Ólaf: „Tókstu eftir því Ólafur læknir, að þeir misstu allir ofan í í gær, sem áttu útvaip?“ Nú er rekin að Staðarfelli endur- hæfingarstöð fyrir áfengissjúklinga og berjast þeir þar hetjulegri baráttu við Bakkus konung, eru þeir víða á göngu eða að skokka sér til hressing- ar. III Það mun hafa verið sumarið 1942, sem ég kom fyrst í Dalina, nánar tO tekið að Kýrunnarstöðum í Hvamms- sveit. Kom með foreldrum mínum að heimsækja Svein Kjartan bróður minn, sem þá var kaupamaður á Kýr- unnarstöðum hjá Guðjóni bónda og söðlasmið Ásgeirssyni (1875-1970) og þótti öllum mönnum duglegri við hey- skap og nefndur „Sveinn á Kýr“. Við gistum þama á bænum og deildum við rúmi bílstjóri fóður míns Guð- mundur Ólafsson (1911-1979) og ég. Þetta var rúm yfirsetukonumnar á bænum Þuríðar Guðjónsdóttur (1905-1985), en eitthvað hefi ég bylt mér hressilega um nóttina, því um morguninn vaknaði Guðmundur uppi í gluggakistunni. Farkosturinn var nýr Mercury Ford, R-2294, keyptur af Bifreiðaeinkasölu ríkisins á kr. 14.000,00 - svo vill tii, að ég man ná- kvæmlega daginn, sem við komum í Dalina, því Bjami Jensson bóndi í Ás- garði (1865-1942) dó einmitt daginn, sem við komum, 21. ágúst 1942. rv Næst var ég á ferðinni í Dölunum sumarið 1953, þá með vinum og frændfólki í nokkuð sérstæðum er- indum, sem eigi verður skýrt frá að sinni. En nú erum við komin framhjá Staðarfelli og næsti áfangastaður er minnisvarðinn um Bjama Jónsson frá Vogi (1883-1926), en þar hefur verið smekklega að verki staðið og er eir- skjöldurinn, gerður af Guðmundi Einarssyni frá Miðdal (1895-1963), greyptur í klett einn. Hvammurinn heitir Vogur. Þeir, sem vilja kynna sér ævi sona séra Jóns Bjamasonar (1823-1905) ættu að lesa endurminn- Minnisvarðinn um Bjarna frá Vogi. ingar eins þeirra, sr. Magnúsar Blöndal Jónssonar, sem lengst var kenndur við Vallanes. Þær em merid- legar vegna þess, að Magnús taldi sig ömggan um að þær kæmu aldrei út. Þriðji í hópi albræðranna var Helgi Jónsson (1867-1925) menntaskóla- kennari, nefndur „grasi“. Nú höldum við fyrir Klofningsfjall og meðfram Ballarárhlíð, en hún þótti fyrr á tím- um grýtt mjög og ill yfirferðar. Segir Friðrik Eggerz (1802-1894) að séra Jón Þoriáksson (1744-1819) hafi ort um hana þessa vísu, er hann var þar vestra: Béuð er hún Ballarárhlíð berhún staðarins lýti. Fjandinn hefur á fyrri tíð flutt sig þaðan í Víti. En tekið er á móti okkur hjónum með stórbrotnum hætti í Ballarárhlíð. Glæsileg hjón fljúga til móts við okk- ur, Öm Amarson og Arsa Amardótt- ir. Ég hefi þrisvar séð emi, fyrst sumarið 1969 í Botni í Mjóafirði hjá Jóni Fannberg (1893-1988) og síðan í fyrra í ferð með Eyjaferðum frá Stykkishólmi, er siglt var um Breiða- fjarðareyjar. En þetta tók öllu fram, sem við höfðum getað búist við. Am- arhjónin sveimuðu yfir okkur skammt frá bíl okkar og voru ekkert að flýta sér burt. Mest undraði mig, hvað nefin em rauðgul á eminum, enda aldrei séð hann svona í návígi. Ég stökk út úr bflnum með myndavél mína, en ekki sjást emirnir glöggt á myndunum, en þó má greina dökka dfla, sem örugglega em þau hjón. En þetta var ógleymanleg reynsla. V Næst liggur leiðin að Skarði á Skarðsströnd, en það er sú jörð hér á landi, sem lengst hefur verið í eign sömu ættar, að því er kunnugt er. Má það ömggt telja, að hún hefur í erfðir gengið einnar ættar allt frá elleftu öld. Unglingsstúlka tekur að sér að leiða okkur um staðinn og sýna okkur Skarðskirkju. í Skarðskirkju er enn altaristafla sú, er Ólöf ríka Loftsdótt- ir (d. 1479) gaf kirkjunni til minningar um mann sinn Björn Þorleifsson (1408-1467), sem Englendingar myrtu á Rifi 1467. Altaristaflan var send á Heimssýninguna í París árið 1900. Kirkja sú, er nú stendur á Skarði var byggð á ámnum 1914-16. Ég segi stúlkunni, að ég hafi kynnst langafa hennar Kristni Indriðasyni bónda á Skarði (1887-1971) sumarið 1953, en hann var ættaður frá Ballará og bróðir hins kunna miðils Indriða Indriðasonar (1883-1912). Þeir Har- aldur Níelsson og Einar H. Kvaran gerðu tilraunir með miðilshæfileika Indriða á ámnum 1907-8 og var félag þeirra nefnt „Tilraunafélagið" en af andstæðingum spíritista „Djöflafé- lagið“. „Tilraunahúsið“ stóð á baklóð Þingholtsstrætis 3 og var sérstaklega byggt fyrir starfsemi þessa. Er saga tilraunanna rakin í bókinni „Indriði miðill“, sem Þórbergur Þórðarson færði í letur eftir endurminningum Brynjólfs Þorlákssonar söngkennara (1867-1950). Indriði var trúlofaður frænku minni Jónu Elísabetu Guðna- dóttur (1892-1909) frá Valshamri í Álftaneshreppi en hún dó úr berklum aðeins 17 ára gömul. Síðar kvæntist Indriði Ingveldi Brandsdóttur (1893- 1941). Þegar skipt var búi eftir ömmusystur mína Sigríði Maríu Gunnarsson (1885-1970) enskukenn- ara við Kvennaskólann í Reykjavík, en hún var dóttir langafa míns séra Sigurðar Gunnarssonar prófasts í Stykkishólmi (1848-1936), kom í Ijós miniaturskatthol sem Bogi Magn- úsen á Skarði (1851-1937) hafði smíð- að fyrir langafa minn. Sendir Bogi skattholið til Stykkishólms, en fær síðan bréf frá sr. Sigurði, þar sem hann segir, að ekki þýði að senda sér skatthol, sem hann geti ekki opnað. Bogi svarar, að með í kaupunum hafi fylgt, að kaupandi yrði að finna það út sjálfur, hvernig ætti að opna skatthol- ið. Lykillinn að gátunni var sá, að það átti að snúa einni löppinni og við það opnaðist skattholið. Skatthol þetta er nú á Þjóðminjasafninu. Fylgdarstúlk- an, sem er 28. ættliður Skarðverja, segir okkur, að svipað skatthol sé til á heimilinu á Skarði. Bogi Magnúsen

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.