Morgunblaðið - 05.09.2000, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 5. SEPTEMBER 2000
MORGUNBiiAÐIÐ
LISTIR
Indriði G.
Þorsteinsson
Eftir Jóhann Hjálmarsson
UM MIÐJAN sjötta átatuginn kom
út skáldsaga Indriða G. Þorsteins-
sonar, Sjötíu og níu af stöðinni
(1955), og vakti mikla athygli.
Eftir Indriða höfðu áður komið smásögur
sem birtust í Sæluviku (1951) svo að hann kom
ekki algjörlega á óvart.
Sjötíu og níu af stöðinni var með einhveij-
um hætti ný saga, tímamótaverk. Indriði hafði
greinilega gengið í skóla hjá bandarískum
höfundum, flestir sögðu Hemingway, og höfðu
ekki rangt fyrir sér. En hann hafði líka gægst
í skáldsögur Steinbecks og Caldwells eins og
hann minnti sálfur á í nýlegu sjonvarpsviðtali.
Þessir bandarísku höfundar orkuðu á Indriða
vegna þess að hann fann til skyldleika með
þeim. Hann var líkur þeim.
Halldór Laxness hafði þýtt Vopnin kvödd
og gerði það á þann hátt að hann hafnaði sjálf-
um sér og varð Hemingway. Ekkert í þessari
merkilegu skáldsögu minnir á Laxness. Hún
er bara Hemingway.
Það var þess vegna rangt hjá Indriða að
þýðing Halldórs hafi orðið Halldór. Hvergi er
hann minni Halldór en í þessari þýðingu.
Indriði G. Þorsteinsson heillaðist af banda-
rískum höfundum og þeir áttu vel við hann.
Sumir þessara höfunda höfðu alist upp við
blaðamennsku og hraða eins og Indriði sjálf-
ur. Hann var áreiðanlega einn af merkari
blaðamönnum liðinnar aldar, hrærðist í því
sem var að gerast og lét sér annt um svipting-
ar lífsins. Það skaðaði hann ekki.
í Sjötíu og níu af stöðinni, Þeir sem guðimir
elska (1957) og Landi og sonum (1963), skrif-
aði Indriði sögu kynslóðar sinnar sem var
svikin og tætt. Henni var kastað inn í samtím-
ann, Nútímann með stórum staf, án þess að
vilja.
Allar þessar bækur eru afburðavel skrifað-
ar og Þjófur í Paradís (1967) og Norðan við
stríð (1971) eru jafnvel enn betur gerðar og á
þeim meistaralegt snið.
Stundum var látið að því liggja að Indriði G.
Þorsteinsson væri búinn að skrifa sitt helsta
og ekkert væri eftir. Það var mikill misskiln-
ingur. Skáldsaga hans, Keimur af sumri
(1987), er ein af bestu bókum hans, ljóðræn og
með þeim þokka að maður fær tækifæri til að
lesa í málið og skilja, hver lesandi með sínum
hætti.
Indriði G. Þorseinsson vakti íyrst verulega
athygli með smásögum sínum. Hann var einn
þeirra höfunda, og sennilega fremstur þeirra
allra, sem endurvakti smásöguna á sjötta ára-
tugnum. Nefna má Geir Kristjánsson og Jón
Dan, Jón Óskar, Ástu Sigurðardóttur og fleiri.
Það var þannig með Indriða að menn voru
J y Sögur hans gerast 1
stflnum og andrúminu
með sérkennilegum
hætti.£ i
sólgnir í að lesa hann. Hann hitti oft-
ast á æð, söguefni hans komu öllum
við.
I smásögunum þar sem hann er
bestur, eins og í Kynslóð 1943, nær
hann bestum árangri í því ósagða.
Hann kann að vekja hughrif og grun
sem gera fábreytileg söguefni að stór-
tíðindum. Sumar smásögur hans eru
með því besta í prósa sem skrifað hef-
ur verið á tuttugustu öld og sumt í
skáldsögunum.
Maðurinn Indriði G. Þorsteinsson
var svolítil ráðgáta. Hið alþýðlega við-
mót hans var ekki við hæfí í hópi
menntamanna og skoðanir hans oft
furðu djarflegar og mótsagnakenndar
af svo miklum höfundi. Hann vildi
vera hann sjálfur og ekki láta segja
sér fýrir verkum. Stundum þótti mér
hann ekki vanda til áhafnar á skút-
unni. Þetta gat valdið ágreiningi. Aft-
ur á móti gleymdist allt slíkt þegar við
hittumst. Síðustu samskipti okkar
voru þegar unnið var að Hagalínsbl-
aði Morgunblaðsins og hann skrifaði
eins og þegar hann var ungur, kjaftfor
og rökvís. Það gladdi mig að fmna hve
mikill kraftur bjó með honum.
Hann var góður drengur og fyrir-
gafst margt. Enginn var betri félagi
og umhyggjusamari. En undir hinu
lygna yfírborði ólgaði og hann hefði
aldrei sætt sig við að bíða ósigur.
Ungur maður hreifst hann af stílmeisturum
eins og Þórbergi, Halldóri Laxness og Stefáni
Bjarman. Hann vildi vera slíkur meistari og
varð það. Sögur hans gerast í stílnum og and-
rúminu með sérkennilegum hætti. Það besta
sem hann skrifaði þurfa menn að lesa og til-
einka sér.
Stefán Baldursson þjóðleikhússljóri
„Endurskoða
velvilja okkar
og örlæti“
STARFSÁR Þjóðleikhússins leikár-
ið 2000-2001 hófst með formlegum
hætti í gær með hefðbundinni sam-
komu starfsmanna leikhússins og
ávarpi Stefáns Baldurssonar þjóð-
leikhússtjóra. Fjórir hafa bæst í hóp
fastráðinna leikara frá fyrra ári en
þau eru Atli Rafn Sigurðarson,
Hjalti Rögnvaldsson, Kjartan Guð-
jónsson og Nanna Kristín Magnús-
dóttir.
Stefán vék í upphafi ávarps síns að
þeim góðu viðtökum sem sýningin á
Sjálfstæðu fólki hlaut á heimssýn-
ingunni Expo 2000 í Hannover hinn
30. ágúst sl. Hann tók dæmi af þeirri
sýningu sem vel heppnuðum árangri
af samstarfi allra þeirra sem að
komu og hversu mikilvægt slíkt sam-
starf og samstaða væri öllu starfi í
leikhúsinu. „Það er líka mikilvægara
en nokkru sinni að við höldum sam-
stöðu okkar hér í starfi og eflum
hana, þegar ýmsir aðilar reyna að
veitast að orðstí leikhússins með
óvönduðum vinnubrögðum og rógs-
herferð eins og Dagblaðið og fleiri
fjölmiðlar gerðu á dögunum. “ sagði
Stefán. Ennfremur sagði hann. „Það
hefur verið stefna mín og okkar hér í
húsinu að leyfa listafólki hússins að
taka þátt í einstökum verkefnum ut-
an leikhússins, þegar slíkt rekst ekki
á önnur störf þeirra hér við húsið.
Þetta hef ég talið mikilvægan þátt í
starfi okkar sem þjóðleikhúss að efla
þannig leiklistina í heild sinni, styðja
og styrkja þá sem minna mega sín,
litla leikhópa og minni leikhús.
Eg fullyrði að leikhús eins og
Loftkastalinn og nú síðast Leikfélag
Islands væru tæplega starfandi í dag
ef Þjóðleikhúsið hefði ekki léð þeim
jafn marga listamenn til starfa og
raun ber vitni.
Þess vegna er það umhugsunar-
á regnfatnaði fyrir börn og ungHnga
4 tdW'i
Faxafeni 12 • Reykjavík • Sími: 588 6600
Glerárgötu 32 • Akureyri • Sími: 461 3017
Söluaðilar um allt land
Starfsmenn Þjóðleikhússins 2000-2001.
efni, hvort við þurfum ekki að endur-
skoða þennan velvilja okkar og ör-
læti í Ijósi nýjustu atburða,“ sagði
Stefán. „Þegar farið er að snúa þessu
gegn okkur sjálfum, er vissulega
spuming hvort við verðum ekki að
grípa til nýrra aðferða í samskiptum
við önnur leikhús og leikflokka.
Fyrir tveimur árum var samþykkt
í þjóðleikhúsráði sú regla að aldrei
skyldi lánaður nema einn leikari í
sömu sýningu utan leikhússins. Eg
tel hins vegar fi'áleitt að halda áfram
slíkri „útlánastarfsemi" ef viðkom-
andi leikhús eða leikhópar fara að slá
upp viðkomandi leikiuum á okkar
kostnað eða sem sínum liðsmönnum í
einhvers konar samanburði við Þjóð-
leikhúsið.
Landslagið í leikhúsheiminum er
óneitanlega að breytast. Með sam-
einingu Leikfélags íslands og Loft-
kastalans er í fyrsta skipti orðið til
leikhús hér á landi, sem ófeimið kall-
ar sig kommersíal eða vinsældaleik-
Morgunblaðið/Arnaldur
hús, sem hefur það eitt yfirlýsta
markmið - eftir viðtölum að dæma
-að ná í sem flesta áhorfendur, selja
sem flesta aðgöngumiða og allt gott
um það.
Þau sjónarmið hafa heyrst úr
þessum herbúðum að stóru leikhús-
in, Þjóðleikhúsið og Borgarleikhúsið,
eigi frekar að einbeita sér að alvar-
legri og þyngri verkum, klassík og
þess háttar en láta litlu leikhúsin um
léttmetið. Annars tel ég vafasamt og
í raun fáránlegt að flokka leiksýning-
ar og verkefni of stíft, góð leiksýn-
ing, hvort heldur er á háalvarlegu sí-
gildu verki eða léttvægum farsa þarf
að vinnast af metnaði og eftirfylgju
þannig að eina viðmiðunin sé gæða-
viðmiðun.
Þjóðleikhúsið hlýtur sem fyrr að
leggja sig fram við að vera í farar-
broddi hvað metnað, gæði og árang-
ur varðar,“ sagði Stefán í niðurlagi
ávarps síns til starfsmanna Þjóðleik-
hússins.
Nýjar bækur
• HUGSUN og menntun er eftir
bandaríska heimspekinginn og
menntafrömuðinn John Dewey.
Bókin er talin sígilt verk í kennslu-
og menntunarfræðum, í anda vísinda
og verkhyggju, og hefur haft mikil
áhrif á kennsluhætti í Bandaríkjun-
um og víðar. I bókinni kemur fram
það grundvallarviðhorf höfundar að
hugsun skipti höfuðmáli í skólastarfi
og þess vegna sé mikilvægt að byrja
snemma að þjálfa hugsun barna til
þess að góðar og djúpstæðar hugs-
unarvenjur myndist. I staðinn fyrir
nám þar sem minnisþrautir skipa
öndvegi ætti skólinn að hafa vísinda-
legan hugsunarhátt að leiðarljósi og
leggja áherslu á hugmyndir, tilgátur
og tUraunir. I fræðilega hluta bókar-
innar er m.a. frumleg greining á
ígrundaðri hugsun og nýstárleg um-
fjöllun um hugmyndir, tilgátur og til-
raunir.
Gunnar Ragnarsson sá um ís-
lenska þýðingu og ritaði inngang og
skýringar. Um kápuhönnun önnuð-
ust Jón Reykdal og Nanna Reykdal.
Utgefandi er Rannsóknarstofnun
Kennaraháskóla Islands. Bókin var
prentuð hjá prentsmiðjunni Odda hf.
en Heiðrún Kristjánsdóttir hafði
umsjón með útgáfunni.