Morgunblaðið - 17.12.2000, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 17. DESEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Reuters
George W. Bush (í miðju) og Dick Cheney, tiivonandi varaforseti (t.v.) hlýða á utanríkisráðherraefnið Colin Powell ræða við fréttamenn.
Nýkjörinn Bandaríkjaforseti hefst handa við stj órnarmyndun
George W. Bush fundar
með ráðherraefnum
Næstu fímm vikur verða án efa annasamar
fyrir George W. Bush, nýkjörinn forseta
Bandaríkjanna, og liðsmenn hans.
Þeir þurfa ekki aðeins að koma saman ríkis-
stjórn og manna um 6.000 stöður heldur
þarf líka að leggja drög að fjárlögum og spá
í hvaða frumvörp á að setja á oddinn.
Margrét Björgúlfsdóttir kynnti sér stöðu
mála í Washington, en þangað er Bush að
vænta í byrjun vikunnar.
EFTIR fimm vikna þref um
niðurstöðu kosninganna
er kominn tími til að setja í
fluggír, segja liðsmenn
repúblikana enda búið að skera niður
um helming þann tíma sem kjörinn
forseti hefur alla jafna til þess að
mynda ríkisstjóm og skipa í helstu
stöður. Óformlegar þreifingar hafa
þó átt sér stað á síðustu vikum, bak
við tjöldin, um hugsanleg ráðherra-
efni. Margir áttu reyndar von á því
að formlegar tilnefningar kæmu
strax daginn eftir að Gore játaði sig
sigraðan, en Bush tók þann kostinn
að reyna frekar að lægja öldumar og
rétta leiðtoga Demókrataflokksins
sáttarhönd.
George W. Bush hefur verk að
vinna við að sameina þjóðina. Pað
mun taka tíma að græða sárin og
margir eiga enn erfitt með að sætta
sig við úrslit kosninganna, þar sem
segja má að hæstiréttur Bandaríkj-
anna hafi með mjög svo umdeildum
dómi fært Bush forsetaembættið.
Jafnteflið á landsvísu, þar sem svo
mjótt var á munum milli frambjóð-
enda, endurspeglast líka í nýkjömu
þingi.
Óldungadeildarsætin 100 skiptast
hnífjafnt á milli flokkanna tveggja og
mun varaforsetinn þurfa að koma og
beita oddaatkvæði sínu ef atkvæði
falla eftir flokkslínum.
Repúblikanar halda síðan naum-
um meirihluta í fulltrúadeildinni.
Bush er þekktur fyrir persónuleg-
an stjómunarstíl. Hann gafst vel í
Texas, þar sem ríkisstjóranum tókst
að ná fram ágætri samvinnu við
demókrata. Bush þykir því líklegur
til að halda áfram á þeirri braut, en
það ber að hafa í huga að demókratar
í Texas eru fremur íhaldssamir og
líklegt að annað verði upp á teningn-
um á Bandaríkjaþingi þar sem demó-
kratar spanna miklu breiðara litróf.
Nokkrir þingmanna flokksins hafa
meira að segja gengið svo langt að
segja að þeir h'ti ekki á Bush sem
réttkjörinn forseta þó að þeir heiti
því að reyna að vinna með honum.
Líklegir í ríkisstjórn
Menn em sammála um að það gæti
orðið góð byrjun á frekari samvinnu
að tilnefna ráðherra úr röðum demó-
krata. Bill Clinton gerði slíkt þegar
hann gerði William Cohen að vamar-
málaráðherra. Bush boðaði John
Breaux, öldungadeildarþingmann
demókrata, frá Louisiana til fundar
sl. föstudag. Ekki er ólíklegt að hon-
um verði boðið orkumálaráðuneytið.
Það flækir þó málin að þingmenn
flokkanna deila jafnt sætum í öld-
ungadeildinni og sagt er að Breaux
muni ekki þiggja embætti í ríkis-
stjóm Bush, nema ríkisstjóri Louis-
iana, sem er repúblikani, heiti því að
skipa demókrata í hans stað á þing.
Fyrsta formlega tilnefning Bush
verður þó að öllum líkindum Colin
Powell í embætti utanríkisráðherra.
Powell er vel þekktur úr stjómartíð
Bush eldri, en þar gat hann sér góðan
orðstír sem yfirmaður bandaríska
herráðsins og mun útnefningu hans
án efa verða vel tekið. Condoleezza
Rice er næsta ömgg með að verða
skipuð þjóðaröryggisráðgjafi forset-
ans og munu því tveir blökkumenn
fara með æðstu embættin á sviði ut-
anríkismála.
Ekki er talið mikilla breytinga að
vænta á stefnu Bandaríkjanna í utan-
ríkismálum, a.m.k. ekki fyrst um
sinn.
Nýkjörinn forseti hikar ekki við að
kalla á flokksmenn úr forsetatíð föður
síns. Andrew Card verður skrifstofu-
stjóri Hvíta hússins. Hann er gam-
alreyndur, en talið er að Bush yngri
æth sér þó að koma í veg fyrir þau
mistök sem faðir hans gerði þegar
hann gaf skrifstofustjóra sínum, John
Sununu, of mikil völd og einangraðist
fyrir vikið. Þó að þeir feðgar séu slá-
andi líkir i úthti og framkomu hefúr
stjómunarstíl Georges W. oftar verið
líkt við stíl annars forseta, nefnilega
Ronalds Reagans. Líkt og Reagan
hikar Bush ekki við að láta aðra sjá
um málin, en þeir þurfa líka að standa
fyrir sínu og sýna árangur. Bush er
líka þekktur fyrir að taka daginn
snemma og hætta snemma, með góðu
hádegishléi og tíma fyrir líkamsrækt.
Það er því hætt við að vinnudagur
hans lengist ahnokkuð á næstunni.
Af öðrum embættum þá er Paul
Wolfwitz orðaður við embætti vam-
armálaráðherra, en hann var aðstoð-
arráðherra vamarmála á tíma Bush
eldri, árin 1989 til 1993. Nafti Johns
McCains, öldungardeildarþing-
mannsins vinsæla og mótframbjóð-
anda Bush um útnefningu flokksins
til forsetaembættisins, var nefnt í
þessu sambandi. Hann hefur sagt op-
inberlega að hann sækist ekki efúr
ráðherrastól enda hafi hann verk að
vinna á þingi. A hann þá við umbætur
á reglunum um fjármögnun fram-
bjóðenda. Bush og McCain era á önd-
verðum meiði í þessu máh, en margir
ráðleggja Bush að fara varlega í að
setja sig upp á móti breytingum á
þann veg að gera fjárframlög til
frambjóðenda sýnilegri, enda margir
kjósendur fylgjandi slíkum umbót-
um.
Larry Lindsey, helsti ráðgjafi
Bush í efnahagsmálum, hefur þótt
líklegur til þess að hreppa embætti
fjármálaráðherra, en fleiri nöfn era
nefnd í því sambandi. Einn helsti
kosningaráðgjafi Bush og gamll vinur
frá Texas, Don Evans, er orðaður við
embætti viðskiptaráðherra. Mark
Racicot, fylkisstjóri Montana, þykir
líklegur tU að fá annaðhvort dóms-
mála- eða innanríkismálaráðuneytið,
en Slate Gordon, öldungadeildarþing-
maðurinn frá Washington sem náði
ekki endurkjöri, er líka nefndur sem
hugsanlegur innaríkismálaráðherra
eða þá orkumálaráðherra. Bush þyk-
ir síðan líklegur til þess að nefna konu
sem atvinnumálaráðherra og era þar
Linda Chavez, þingmaðurinn Jenni-
fer Dunn og Christie Whitmann, fylk-
isstjóri New Jersey, efstar á blaði.
Karin Huges fylgir Bush og verður
áfram náinn ráðgjafi hans í Hvíta
húsinu og Ari Fleischer að öllum lík-
indum talsmaður forsetans.
Hver sá sem útnefningu hlýtur í
eitthvert embætti þarf að fá hana
staðfesta af öldungadeild þingsins en
ekki þó fyrr en að lokinni nákvæmri
könnun á högum viðkomandi. Alrík-
islögreglan kemur þar að málum og
þetta ferli tekur alllangan tíma.
Þó svo að Bush hafi mun skemmri
tíma til stefnu en forveri hans í starfi
er rétt að minna á að þegar Clinton
náði fyrst kjöri árið 1992 tók það
hann fimm vikur að nefna fyrsta ráð-
herrann og það var ekki fyrr en síðla
hausts 1993 að búið var að skipa í
flest embætti.
Bush stefnir að því að útnefna rík-
isstjóm sína fyrir 20. janúar 2001,
daginn sem hann sver embættiseið.
En einhver töf verður á öðrum út-
nefningum og staðfestingum þeirra.
Ætla má að ekki verði búið að skipa í
öll embætti fyrr en í fyrsta lagi í lok
næsta árs.
Menn og málefni
Þó svo að loftið sé lævi blandið í
Washington og demókratar hyggist
hefna sín í kosningunum 2002 og
2004 gætu íhaldssamir repúblikanar
á þingi líka reynst Bush skeinuhætt-
ir. Þeir hrósa nú sigri yfir því að
flokkurinn ráði yfir báðum deildum
þingsins og Hvíta húsinu í fyrsta sinn
í nær hálfa öld, eða frá því 1952 þegar
Eisenhower tók við forsetaembætt-
inu, og sumir ætla sér stórt. En áður
en þeir reyna að banna fóstureyðing-
ar eða ráðast í önnur umdeild mál
ættu þeir að minnast sögunnar.
í kosningunum árið 1954 töpuðu
repúblikanar meirihluta sínum í báð-
um deildum og áður en embættistíð
Eisenhowers lauk höfðu demókratar
aukið forskot sitt frekar og náð 129
sæta meirihluta í fulltrúadeildinni og
30 sæta meirihluta í öldungadeild-
inni.
Hófsamir repúblikanar hvetja því
til aðgátar og benda á að Bush ætti
að fara sér hægt í átakamálum, svo
sem víðtækum skattalækkunum og
breytingum á lífeyriskerfinu.
Þeir telja menntamálin vera líkleg
til árangurs og eins minni háttar
skattalækkanir, svo sem afnám
erfðaskatts og mismunar á skatt-
lagningu hjóna.
I ræðu sinni á miðvikudagskvöldið
minntist Bush á þá málaflokka sem
hann hélt hæst á lofti í kosningabar-
áttunni og hét því að framfylgja
stefnu sinni.
Það vakti þó athygli að hann
minntist fyrst á þau mál sem líklegra
er að samstaða náist um, svo sem
umbætur í heilbrigðisgeiranum,
lækkun á lyfjaverði til ellilífeyris-
þega og átak i skólamálum, en
skattalækkanimar ráku lestina.
Margir veðja á að heilbrigðismál
verði framarlega á dagskrá á kom-
andi ári. Þetta er málaflokkur sem
kvenkyns þingmenn hafa lengi sett á
oddinn. Nú era 13 konur í öldunga-
deildinni og það hefur sýnt sig að
þær era tilbúnar að standa saman
um mikilvæg málefni, þvert á flokks-
línur. Hlutfall kvenna í fulltrúadeild-
inni er svipað, en menn reikna með
að það aukist að loknum næstu kosn-
ingum árið 2002 þegar ný kjördæma-
skipan tekur gildi.
Blikur á lofti
í efnahagslífínu
Efnahagslífið er þó það málefni
sem gæti kollvarpað áformum ný-
kjörins forseta og stjómar hans. Svo
virðist sem hinum mikla efnahags-
vexti undanfarinna átta ára sé að
Ijúka, fyrirtæki standa ekki lengur
undir gróðavæntingum, eftirspurn
dalar og bílaframleiðendur era byrj-
aðir að segja upp fólki. Alan Green-
span seðlabankastjóri hefur lýst yfir
að tími vaxtahækkana sé liðinn og
einnig látið í veðri vaka að vextir geti
jafnvel lækkað á næsta ári. Það þyk-
ir ólíklegt að Bush reyni að hrófla við
hinum valdamikla seðlabankastjóra,
en hann er enginn fjölskylduvinur.
Bush eldri er sagður kenna honum
um lægðina í efnahagslífinu fyrir
tæpum áratug, sem átti þátt í að
kosta hann endurkjör þegar Clinton
vann forsetakosningarnar árið 1992.
Dick Cheney, kjörinn varaforseti,
hefur gengið svo langt að vara við yf-
irvofandi kreppu og bent á nauðsyn
þess að lækka skatta svo að fólk hafí
úr meira að moða. En boðaðar
skattalækkanir upp á 1,3 trilljónir
dollara á næstu 10 áram áttu að
stóram hluta að koma úr tekjuaf-
gangi ríkissjóðs, sem byggður var á
bjartsýnni efnahagsspá.
Það er því erfitt að sjá hvernig rík-
ið gæti bætt sér upp þann tekjumissi
sem hlytist af víðtækum skattalækk-
unum. Hófsamir demókratar hafa
þar að auki lagt ríka áherslu á að
greiða niður skuldir og þeir munu
leggjast hart gegn því að ríkissjóður
verði rekinn með halla.
Það mun vera lýðum ljóst að Ge-
orge W. Bush þarf að taka til hend-
inni á næstu vikum. í stað hinna
hefðbundnu hveitibrauðsdaga þarf
hann að leggja sig fram um að ná til
demókrata og stuðningsmanna
þeirra jafnframt því að biðla til
íhaldssamra repúblikana um að sýna
biðlund. Bush fundar með Clinton
forseta og A1 Gore varaforseta í
Washington í byijun vikunnar.
Fundur Bush og Gore er til þess ætl-
aður að skapa frekari einingu og
samstöðu meðal þjóðarinnar. Skoð-
anakannanir sýna að meirihluti
Bandaríkjamanna er tilbúinn að
horfa fram á veginn og gefa nýjum
forseta tækifæri, nú er það hans að
halda rétt á spilunum.