Morgunblaðið - 17.12.2000, Blaðsíða 18

i8 SUNNUDAGUR 17. DESEMBER 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Jórunn Sigurðardóttir í hlutverki sínu.
Morgunblaðið/Sverrir
Leit að helgidómnum
Fimmta frumsýningin í einleikjaröðinni í
öðrum heimi í Kaffíleikhúsinu er Missa Sol-
emnis. Súsanna Svavarsdóttir ræddi við
einleikara sýningarinnar, Jórunni Sigurð-
ardóttur, og höfundinn og leikstjórann,
Kristiinu Hurmerinta, um uppsetninguna.
Nýjar bækur
• UTerkomin
bókin fslensk
byggingar-
arfleifðn, Varð-
veisluannáll
1863-1930.
Verndunaróskir
eftir Hörð
Ágústsson.
I þessu síðara
bindi um ís-
lenska bygging-
ararfleifð leitast
höfundur við að rekja varð-
veislusögu hennar, segja frá því
hvemig henni hefur reitt af, hafa
það sem honum fmnst vel hafa verið
gert, en gagnrýna það sem miður
hefur farið. Settar eru fram varð-
veisluóskir og hvernig að þeim skuli
staðið.
Bókin er eins og fyrra bindi rúmar
400 blaðsíður og í henni hátt í 800
ljósmyndir og teikningar sem leggja
áherslu á skýringar við megintexta
hennar. Margt af þessu myndefni
hefur ekki komið fyrir almennings-
sjónii’ áður.
Hörður Áskelsson er lands-
þekktm' listmálari, hönnuður og
myndlistarkennari. Síðustu áratugi
hefur hann nær eingöngu helgað sig
rannsóknum á íslenski-i bygging-
ai’sögu og hlotið margskonar við-
urkenningar, meðal annars heið-
ursdoktorsnafnbót frá Háskóla
íslands og tvlvegis íslensku bók-
menntaverðlaunin.
Utgefandi er Húsafriðunarnefnd
, ikisins. Dreifíngu annast Hið ís-
Jenska bókmenntafélag. Leiðbein-
andi verð: 8.900 krónur. Félags-
mannaverð: 7.120.
Nýtt rit
• ÚT er kominn 13. árgangur
Skaftfellings. Ritið er til sölu á
Sýslusafni Austur-Skaftafellssýslu
á Höfn og þar fást einnig eldri ár-
gangar. Skaftfellingur er í nýju og
stærra broti og útliti hans hefur
einnig verið breytt.
Meðal efnis er ritgerð Nönnu
Dóru Ragnarsdóttur um upp-
græðslu lands í Austur-Skafta-
ellssýslu. Þrúðmar Sigurðsson
jallar um samgöngur og brúar-
rerð í sýslunni og Kristín Gísla-
lóttir gi-einir frá rannsóknum sín-
m á andláts- og útfararsiðum og
•reytingum á þeim á 20. öldinni.
tð auki eru greinar eftir eldri og
jekktari höfunda eins og Sigurð
Björnsson á Kvískerjum sem
jkrifar meðal annars um eyðingu
■ikóga og Unni Kristjánsdóttur en
nún fjallar um Vatnsdalshlaup.
Þessu til viðbótar er áhugaverð
grein eftir Helmut Verleger í þýð-
mgu Ásgeirs Guðmundssonar.
Hún lýsir á sérstaklega mann-
legan hátt jarðarför sem höfundur
fylgdist með á ferð sinni um
Skaftafellssýslu árið 1934.
Útsöluverð Skaftfellings er
2.500 krónur.
MISSA Solemnis er
heitið á fimmta ein-
leiknum í einleikja-
röð Kaffileikhússins
„í öðrum heimi.“
Missa Solemnis, sem verður frum-
sýnt sunnudaginn 17. desember, er
helgileikur eftir finnsku leikhúslista-
konuna Kiistiinu Hurmerinta og er
byggður á sögunni Gaspard, Melchi-
or, Balthazar eftir Michael Tournier.
Leikstjóri sýningarinnar er Kristiina
Hurmerinta og einleikari er Jórunn
Sigurðardóttir.
Missa Solemnis var fyrst sett á
svið á finnsku árið 1991. Kristiina
Hurmerinta samdi handritið á
grundvelli bókar franska heimspek-
ingsins Michel Tournier. Sjálf lék
Kristiina eina hlutverk sýningarinn-
ar. Sagan sem leikritið Missa Sol-
emnis byggir á, Gaspard, Melchior,
Balthazar, er aftur byggð á gamalli
rússneskri sögn um vitringana þrjá
sem fóru að vitja Jesúbarnsins og
þann fjórða sem kom frá Indlandi,
náði ekki til Betlehem í tæka tíð en
tókst í staðinn á hendur að bjarga lífi
nokkurra saklausra bama.
Myndrænt og einfalt verk
Þegar Jómnn Sigurðardóttir er
spurð hvers vegna þessi helgileikur
hafi verið valinn til sýninga í ein-
leikjaröðinni segir hún: „Mér fannst
mjög viðeigandi að setja upp jólaleik-
rit á þessum tíma. Ég vissi af þessum
einleik og af reynslu minni af því að
vinna með Kristiinu vissi ég að það
sem hún gerir er mjög huglægt og
byggist á öðram leikhúsáhrifum en
við eram vön að vera með í leikhúsi."
Hvaða áhrif era það?
„Hún byggir verk sín ekki upp á
jöfnum skiptum, það er að segja
þeirri tækni að vera stöðugt að
skipta um ryþma. Það er samt að
vissu leyti gert í þessari sýningu en
með öðram hætti. Við leyfum okkur
að fara mjög hægt og stækka í raun-
inni hlutina með öðrum hætti en
venjulega er gert til að opna þá.
Hreyfingar era til dæmis til að und-
irstrika orð eða tilfinningar eða and-
rúm. Það gefur aðra mynd.
Það sem ég vissi líka um leikhús
Kristiinu, sem hún rak í Vasa í tutt-
ugu ár, var að það leikhús var mjög
myndrænt og einfalt.
Miðað við allt jólaatið fannst mér
vel þess virði að gera þá tilraun að
vera með svona leikhús í kringum
jólin. Þar fyrir utan held ég að það sé
kominn sá tími að við - manneskj-
urnar í vestrænu samfélagi - höfum
þörf fyrir að veita tilfinningum okkar
útrás. Ef við lítum til dæmis á
Myrkradansarann eftir Lars von
Trier, þá er þar farið alveg út að
mörkum tilfinningaseminnar. Þegar
reynt er að hafa bein áhrif á tilfinn-
ingarnar, eins og Lars von Trier ger-
ir, er alltaf hætta á því að farið sé yfir
strikið. En ég tek hann sem dæmi
vegna þess að hann fær hörðustu
nagla til að skæla. Þá er stutt í til-
finningasemina og kúnstin felst í því
að halda sig réttum megin við strikið.
En við höfum tilfinningar og viljum
finna fyrir þeim, bæði í gleði og
sorg.“
Hringrás tímans
„Mér fannst líka rétt að setja þetta
verk upp vegna þess að seinustu tvo
áratugina, að minnsta kosti, hefur
eftirsókn í veraldleg gæði einkennt
okkúr íslendinga," segir Jórann.
„Það hafa orðið ótrúlegar framfarir á
þessum tíma og það er alveg óhætt
að segja að þetta séu spennandi
tímar sem við lifum á. En samt sem
áður held ég að tilfinningamar þróist
ekki jafnhratt. Við eram svo miklar
frummanneskjur á þvi sviði ennþá.
Kannski hafa tilfinningunum ekki
verið sýnd nógu mikil atlot. En mað-
ur sér það aftur og aftur í sögunni að
það verða stöðugt kúvendingar.
Þetta er ein eilíf hringrás. Ég er ekki
frá því að á næstu áram muni tíminn
hneigjast til rneiri rómantíkur.
En Missa Solemnis er ekki síður
sett upp fyrir okkur sem störfum hér
í Kaffileikhúsinu. Þetta er fjórða
uppfærslan í þessu litla húsi frá því í
ágúst og sannkallað „balsam" fyrir
sálina að fá að eyða tíma með vitring-
unum þremur og Taor.“
Frumsýningin á Missa Solemnis
verður sunnudaginn 17. desember
klukkan 17.30. Síðan verða sýningar
á hverjum degi klukkan 17.30 allt til
23. desember. „Þá er hægt að koma
hingað í Kaffileikhúsið og slaka á eft-
ir vinnu eða erilsöm innkaup," segir
Jórann og bætir því við að síðan
verði sýningar klukkan tólf á mið-
nætti á Þorláksmessu og aftur
klukkan tólf á miðnætti á aðfanga-
dagskvöld. Síðan verði ekki sýnt aft-
ur fyrr en á þrettándanum. „Það er
dagur vitringanna og síðasti dagur
jóla,“ segir hún. „Eftir það verður
sýningum hætt og verkið ekki tekið
aftur upp fyrr en um næstu jól. Ég lít
á þetta sem fjárfestingu fyrir Kaffi-
leikhúsið."
Sögupersónan í okkur öllum
Þegar höfundur verksins og leik-
stjóri, Kristiina Hurmerinta, er
spurð hver hún sé, konan í Missa Sol-
emnis, segir hún: „Hún er einhvers
konar sögukona.
Hún ávarpar vitringana og í mín-
um huga er hún persónan sem lifir í
öllu fólki og bregst við öllum sögum
heimsins, bæði ævintýram og goð-
sögnum, gömlum og nýjum, þar sem
verið er að fjalla um hið góða og hið
illa. Það geta allir sagt sögur og það
er undir hveijum og einum komið
hvort hann finnur leiðina að sögu-
manninum sínum. Sögukonan í
Missa Solemnis ávarpar vitringana
þrjá, Kaspar sem er upptekinn af
ástinni, stúlkunni sem hann elskar,
Balthazar sem er upptekinn af list-
um, fiðrildinu sem hann gerir eilíft,
og Melchior sem er upptekinn af
konungdæminu í Palmira sem föður-
bróðir hans, harðstjórinn, hefur söls-
að undir sig. Hún segir þeim öllum
að líta inn á við. Síðan bætist Taor
prins við. Þegar hann sér að helgi-
dómurinn sem hann er að leita að er
tómur vaknar spurningin um það
hvað framtíðin hafi þá upp á að
bjóða. Sögukonan bendir honum á að
framtíðin sé ekki tóm og felist ekki í
uppgjöf, heldur eigi hann að beina
sjónum sínum að því hvað taki við
þegar allt sem hann væntir er horfið.
Hann fór að leita að sykri en fann
andstæðuna, salt. Og hvað tekur þá
við?“
Sem fyrr segir er Kristiina leik-
stjóri, einleikari er Jórann Sigurð-
ardóttir, leikmynd og búninga hann-
ar Rannveig Gylfadóttir sem hefur
hannað leikmynd og búninga allra
einleikja Kaffileikhússins. Hönnun
lýsingar er í höndum Jóhanns
Bjama Pálmasonar.

Hörður
Ágúslsson