Morgunblaðið - 17.12.2000, Síða 34

-34 SUNNUDAGUR 17. DESEMBER 2000
SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ
Samstæðureikningur Reykjavíkurborgar 1993 - 2001
í milljónum kr.
Skv. ársreikningi
Á verðlagi í árslok 2000
Ár Nettó- skuld Lánskjara- vísitala í árslok Nettó- skuld Breytíng milli ára Breyting frá 1993
1993 1.674 3347 1.996
1994 4.644 3384 5.476 3.480 3.480
1995 5.911 3442 6.852 1.376 4.856
1996 6.499 3526 7.354 502 5.359
1997 11.024 3588 12.259 4.905 10.264
1998 16.497 3635 18.108 5.849 16.113
1999 18.453 3817 19.289 1.181 14.829
2000 18.006 3990 18.006 -1.283 13.546
2001 22.466 3990 22.466 4.460 20.470 >
Ath. v.
1993-2001!
Aukning um 2.559 m.kr á ári
Aukning um 7,0 m.kr. á dag.
Nettóskuld 1993 1.996
Nettóskuld 2001 22.466
Breyting 1993-2001 20.470
Nettóskuldir skv.
samstæðu-
reikningi
1993-2001 18.108
(á verðlagi í árslok 2000)
22.466
Aukning nettóskulda 1993-2001
Skuldirnar hafa 11,2 faldast!
1.996
‘93
5.476
FJARHAGSAÆTLUNIN LEGG-
UR EKKIGÓÐAN GRUNN AÐ
FRAMTÍÐ REYKJAVÍKUR
Á FYRSTA ári nýrrar
aldar verður útsvar lagt
á Reykvíkinga í því há-
marki, sem lög leyfa,
12,7%. Aldrei áður hafa
^stjórnendur þessa lang-
’stærsta sveitarfélags
landsins ákveðið að nýta
þá heimild til fulls, enda
Reykvíkingar notið
traustrar fjármála-
stjórnar lengst af og
notið þeirrar hag-
kvæmni sem stærð
borgarinnar gefur og á
að geta gefið. í áranna
rás hefur Reykjavík ver-
ið í fararbroddi annarra
sveitarfélaga, ekki ein-
ungis hvað snertir fjármál heldur
einnig ýmsar nýjungar í rekstri og
framkvæmdum. Með tilkomu R-
listans og stjórnarhátta hans hefur
orðið hér breyting á.
f‘ Reykjavík sinnti höfuborgar-
skyldum sínum af metnaði og fram-
sýni, en R-listinn hefur innleitt
kveinstafi yfir meintum þungum
byrðum og kýs að bera sig saman við
sveitarfélög, sem höllum fæti standa
og þurfa að bregðast við fólksflótta
og margvíslegum afleiðingum hans.
Reykjavík hrapar sem
fyrirmyndarsveitarfélag
Nýlega var birt niðurstaða könn-
unar tímaritsins Vísbendingar um
fjármálastjórn sveitarfélaga. Þar
kemur fram að Reykjavík hrapar úr
2. sæti niður í það 13. Kemur sú nið-
urstaða fáum á óvart, sem fylgst
hafa með málum. Á þessu kjörtíma-
ibili hefur R-listinn tvisvar hækkað
álagningarhlutfall útsvars. Útsvars-
tekjur borgarinnar hafa auk þess
vaxið vegna þeirrar tekjuuppsveiflu,
sem er í þjóðfélaginu. Á milli ára
1999 og 2001 munu útsvarstekjur
hækka um 23,2%. Ef horft er lengra
aftur í tímann og litið til ársins 1998,
en á því kosningaári var um það talað
af hálfu frambjóðenda R-listans að
gjöld á Reykvíkinga yrðu ekki hækk-
uð, þá hefur útsvarshækkunin orðið
48,1%.
Fasteignaskattar hafa líka tekið
stórt stökk til hækkunar á undan-
Áörnum árum. Á milli áranna 1999 og
2001 hafa þeir hækkað um 40%.
Fasteignaskattar munu skila borg-
arsjóði rúmum fjórum milljörðum
króna á næsta ári.
Hrikalegar afleiðingar
lóðaskortsstefnu
i Ástæðan fyrir þessum fasteigna-
skattshækkunum er auðvitað sú
mikla hækkun á fast-
eignamati, sem hér
hefur orðið og rekja
má að miklu leyti til
lóðaskortsstefnu R-
listans. Eg tala um
lóðaskortsstefnu
vegna þess að með að-
gerðum sínum og að-
gerðarleysi hefur
borgarstjórinn og
aðrir kjömir fulltrúar
R-listans komið þessu
til leiðar. Á meðan að
lægð var í efnahags-
málum var tíminn
ekki nýttur til að búa í
haginn fyrir framtíð-
ina. Það tók R-listans
sex ár að undirbúa fyrsta hverfið,
Grafarholt, sem skipulagt er á hans
valdatíma.
Til samanburðar má geta þess að
1982 þegar Sjálfstæðisflokkurinn
tók aftur við völdum í Reykjavík að
loknu fyrra vinstratímabilinu og í
óefni var komið í lóðamálum leið ekki
nema eitt ár þar til að fyrstu lóð-
unum var úthlutað í Grafarvogi.
Á undanförnum árum hafa borg-
arfulltrúar R-listans ítrekað rætt um
óhagræði þess að fá nýja íbúa til
borgarinnar. Því fylgdi mikill kostn-
aður og ekkert vit væri í að þenja út
byggingarland.
Þegar aftur tók að birta í efna-
hagsmálum, kaupgeta fólks batnaði
og eftirspurn eftir lóðum fór að vaxa
voru nánast engar lóðir til í Reykja-
vík. Til að bæta gráu ofan á svart þá
tók meirihlutinn sig til loksins þegar
lóðir í Grafarholti voru tilbúnar og
hélt uppboð á langflestum lóðunum.
Mikil spenna var orðin á markaðin-
um vegna lóðaskortsins og uppboðið
leiddi til þess að verðið margfaldað-
ist. Boðin sem bárust fóru upp í allt
að 400% hærra verð, en áður hafði
verið. Að jafnaði hækkaði verð á
þessum lóðum um 200%. Einbýlis-
húsalóðir voru hins vegar ekki boðn-
ar upp heldur seldar á föstu verði og
þegar allt er vegið saman mun
hækkunin vera um 140%. Viðbótar-
tekjur, sem borgin hefur af sölu
byggingarréttar á þessu ári um 700
m.kr.
Dugnaður og eyusemi
ekki metin
Hér á árum áður höfðu framtaks-
samir einstaklingar í Reykjavík
möguleika á að byggja yfir sig og
sína. Þannig komu margar fjölskyld-
ur sér upp sínu fyrsta húsnæði með
mikilli vinnu, dugnaði og eljusemi,
þrátt fyrir að tekjurnar væru ekki
í stað framtíðarsýnar,
segir Inga Jóna Þdrð-
ardóttir, birtast mark-
mið borgarstjóra í að
skuldavæða fyrirtæki
borgarinnar.
alltaf háar. Nú er búið að taka upp þá
reglu hjá Reykjavíkurborg að ein-
staklingar, sem óska eftir að fá lóð
fyrir einbýlishús verða að sýna að
þeir geti staðið undir greiðslu 20
milljóna króna, annars koma þeir
ekki til álita við úthlutun lóða. Að
þessu standa flokkar, sem kenna sig
við félagshyggju. Þannig að þeir ein-
ir, sem hafa nógu háar tekjur fá lóð
og það er liðin tíð að menn geti skap-
að sér verðmæti í húsnæði með
dugnaði og eigin vinnu.
Við uppboðið á sölu byggingar-
réttar í fjölbýlishúsum sáust dæmi
um allt að fimmföldun á kostnaði við
hverja íbúð. Meðalhækkunin á
hverja íbúð er á aðra milljón króna.
Þá er einungis verið að tala um það
verð, sem þarf að greiða áður en
hægt er að byrja að byggja. Það ligg-
ur í augum uppi að afleiðingar svona
stefnu hafa gríðarleg áhrif á fast-
eignaverð í borginni. Auk þessa gæt-
ir áhrifanna víðar, þvi að húsaleiga
hefur hækkað í kjölfarið og afleiðing-
amar eru þær að æ fleiri fjölskyldur
ráða ekki við það verð og neyðast til
að leita á náðir borgarinnar um nið-
urgreitt húsnæði. Lóðaskortsstefna
R-listans birtist því í hækkuðu fast-
eignamati, hækkuðum fasteigna-
sköttum og lengri biðröð fólks, sem
þarf að leita til Félagsþjónustunnar.
Forsjárhyggjan tekur á sig ýmsar
myndir.
Tillögur sjálfstæðismanna um
skattalækkanir felldar
Við fyrri umræðu um fjárhags-
áætlunina lögðum við sjálfstæðis-
menn til að þess yrði gætt við
ákvörðun útsvarsálagningar að
skattar hækkuðu ekki á Reykvíkinga
og prósentuhækkunin yrði því ein-
ungis sú, sem ríkið lækkaði tekju-
skattinn á móti. Tekjutapið af þessu
hefði orðið rúmar 500 m.kr. og fólst í
tillögunni niðurskurður á móti í fjár-
festingum. Þessari tillögu hafnaði R-
listinn. Þá íluttum við tillögu um að
holræsagjaldið yrði lagt af í tveimur
áföngum, 500 m.kr. lækkun yrði
strax á árinu 2001, gjaldið alveg lagt
af 2002 og tekjutapi mætt með nið-
urskurði í fjárfestingum. Þessi til-
laga var sömuleiðis felld. Holræsa-
gjaldið, sem nú er lagt á
Reykvíkinga færir borginni 915
m.kr. á næsta ári.
Millifærsla úr einum
vasa í annan
Skuldir Reykjavíkurborgar munu
halda áfram að aukast á næsta ári.
Þannig hefur þróunin verið í tíð R-
listans og ekkert lát á. Að vísu verða
langtímaskuldir borgarsjóðs greidd-
ar niður um 2.300 m.kr. á næsta ári,
en sú skuldalækkun stafar af lang-
mestu leyti af millifærslu á fjármun-
um frá Orkuveitu Reykjavíkur til
borgarsjóðs. Á síðustu árum hafa
miklir fjármunir verið færðir frá fyr-
irtækjum borgarinnar til að sýna
betri stöðu borgarsjóðs. Til viðbótar
hefur verið stofnað sérstakt fyrir-
tæki í þessum tilgangi, Félagsbú-
staðir hf., en með stofnun þess seldi
borgin sjálfri sér leiguíbúðir sínar og
fékk háar fjárhæðir inn í borgarsjóð
til að standa undir venjulegum
rekstri. Allar þessar tilfæringar hafa
leitt til þess að samanburður á stöðu
borgarsjóðs milli ára verður vonlaus
og eini raunhæfi samanburðurinn er
samstæðureikningur borgarinnar,
þar sem sýnd er staða borgarsjóðs
pg fyrirtækja borgarinnar. Hagstofa
íslands vakti sérstakti athygli á
þessu eftir að Félagsbústaðir hf.
voru stofnaðir.
Skuldir aukast í gdðærí
Ég hef gagnrýnt að verið er að
halda áfram skuldasöfnun þegar
góðæri ríkir og telqur borgarinnar
vaxa ár frá ári. Á slíkum tímum eiga
ábyrgir stjórnmálamenn að greiða
niður skuldir. Það getur átt sér eðli-
legar skýringar að skuldir safnist
saman þegar illa árar og tekjur
lækka. Þannig ástand var á árunum
’92-’94 þegar útsvarstekjur lækkuðu
mikið og skuldir borgarinnar hækk-
uðu töluvert. Þá var atvinnuleysi og
borgaryfirvöld gerðu allt sem í
þeirra valdi stóð til að forða því að
það skylli með miklum þunga á
Reykvíkinga. Framkvæmdum á veg-
um borgarinnar var haldið áfram af
eins miklum krafti og skynsamlegt
var talið með hliðsjón af heildarhags-
munum. Þetta ástand var tímabund-
ið og ekkert óeðlilegt við það að
skuldir söfnuðust upp.
Við þessar aðstæður tóku vinstri-
flokkarnir undir merkjum R-listans
við og gagnrýndu mjög skuldasöfn-
unina, sem þá var orðin. Eitt helsta
kosningaloforð þeirra 1994 var að
stöðva skuldasöfnun og byrja síðan
Inga Jóna
Þórðardóttir
að greiða niður skuldir. Hverjar hafa
efndimar orðið?
Heildarskuldir hafa hækkað ár frá
ári og munu frá árslokum ’94 til árs-
loka 2001 rúmlega tvöfaldast að
raungildi, miðað við verðlag í nóv-
ember sl.
7 milljónir á dag
Ég hef látið skoða þróun nettó-
skulda borgarinnar, en það eru
heildarskuldir að frádregnum þeim
fjármunum, sem til eru á hverjum
tíma og ekki bundnir í fastafjármun-
um eins og fasteignum, frá síðasta
heila árinu undir stjórn Sjálfstæðis-
flokksins áður en R-listinn tók við.
Þessi mælikvarði, sem líka er kall-
aður peningaleg staða, er talinn sá
besti til að sýna raunverulega stöðu
sveitarfélaga. Það kemur í ljós að
nettóskuldir hafa 11-faldast á þess-
um árum til ársloka 2001. Við þessa
skoðun kemur glöggt fram hvernig
gengið hefur verið í alla sjóði. í lok
tímabilsins hafa nettóskuldir aukist
um 20.470 m.kr. Það er tveir og hálf-
ur milljarður á ári eða 7 milljónir
króna hvern einasta dag.
Lokaðar leikskóladeildir
framtíðarsýnin
I umræðum um fjárhagsáætlun
Reykjavíkurborgar hefur borgar-
stjóri nánast ekkert fjallað um þau
vandamál, sem uppi eru í rekstri
borgarinnar. Þannig er til dæmis lít-
ið vikið að þeim vanda, sem blasir við
í leikskólum borgarinnar og foreldr-
ar verða því miður áþreifanlega varir
við á degi hverjum. Þó að töluvert
hafi verið byggt á liðnum árum tekst
samt ekki að hafa leikskólana í full-
um rekstri. Meiri áhersla er lögð á
steinsteypu, en starfið sjálft. Leik-
skóladeildir eru lokaðar vegna þess
að ekki tekst að manna þær. Eitt af
loforðum R-listans var að hækka
laun þeirra sem lægst hafa launin.
Við athugun fyrir um ári kom í Ijós
að laun í Ráðhúsinu höfðu hækkað
þrisvar sinnum meira, en launin í
leikskólum. Þetta er eitt dæmi um
hvernig R-listinn stendur við loforð-
in sín. Það var líka eitt af kosninga-
loforðunum að öll börn eins árs og
eldri fengju pláss á leikskólum borg-
arinnar. Ekki var neitt um þetta að
finna í framtíðarsýn borgarstjóra.
Strætisvagnar Reykjavíkur taka
til sín meira og meira fjármagn án
þess að þjónustan aukist. Þvert á
móti hefur verið dregið úr henni. Á
næsta ári er gert ráð fyrir að fram-
lag borgarinnar til rekstrar þeirra
verði 611 milljónir króna og hefur
aukist verulega á síðustu árum.
Sjálfstæðismenn hafa lagt fram til-
lögur um samstarf og hugsanlega
sameiningu almenningssamgangna
á höfuðborgarsvæðinu, en ekkert
gerist. Engar raunhæfar tillögur eða
hugmyndir er að finna í framtíðar-
sýn borgarstjóra.
Mörg fleiri dæmi mætti tína til.
Málefni Orkuveitu Reykjavíkur hafa
verið mjög til umræðu og ég hef var-
að við þeirri þróun, sem þar var haf-
in. Um síðustu áramót var staða fyr-
irtækisins orðið erfið, en ræst hefur
úr að nokkru á þessu ári. Afleiðingar
skuldsetningar og arðgreiðslukröfu í
borgarsjóð eru flestum ljósar. Staða
fyrirtækisins er efni í aðra grein, en
nú seinast var Orkuveitunni gert að
setja 100 milljónir króna inn í Línu.-
Net hf. til að treysta erfiða greiðslu-
stöðu þess.
I stað raunverulegrar framtíðar-
sýnar birtist markmið borgarstjóra í
að skuldavæða fyrirtæki borgarinn-
ar. Það er ekki lagður góður grunnur
að framtíð borgarinnar með þeirra
óábyrgu fjármálastjórn, sem hér er
rekin. Það er ekki nóg að tala um
framtíðina ef menn búa sig ekki und-
ir hana. Stjórnarhættir borgarstjóra
og R-listans í dag eru að binda hend-
ur okkar gagnvart framtíðinni. Það
þarf dug og djörfung til að takast á
við nýtt og óþekkt og það þarf líka
dug til að geta neitað sér um eyðslu
og óhóf. Fjárhagsáætlun Reykjavík-
urborgar fyrir árið 2001 ber það með
sér að stjómendur borgarinnar
kunna sér ekki hóf. Með henni er
ekki verið að leggja góðan grunn að
framtíð Reykjavíkur.
Höfundur er leiðtogi sjáifstæðis-
nuinnn í borgarstjórn Reykjavíkur.