Morgunblaðið - 17.12.2000, Blaðsíða 36

36 SUNNUDAGUR 17. DESEMBER 2000
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
UNA
JÓHANNESDÓTTIR
+ Una Jóhannes-
dóttir fæddist á
Hofsstöðum í Viðvík-
ursveit í Skagafirði
15. febrúar 1913. Hún
lézt á hjartadeild
Landspítala í Foss-
vogi 8. desember síð-
astliðinn. Foreldrar
hennar voru Jóhann-
es Bjömsson, bóndi
og hreppstjóri á Hofs-
stöðum og síðar verk-
stjóri í Reykjavík, f.
1887 á Hofsstöðum, d.
1967, og kona hans
Kristrún Jósefsdóttir
skólastjóra á Hólum í Hjaltadal, f.
1887, d. 1978. Systkini Unu era:
Bjöm, jarðvegsfræðingur, f. 1914,
d. 1990; Margrét, f. 1916, gift Ólafi
Bjamasyni, prófessor, f. 1914;
Hólmfríður, f. 1919, gift Gísla
Ólafssyni, ritstjóra, f. 1912, d.
1995; Jón Jósef, íslenzkufræðing-
ur, f. 1921, d. 1981; Sigurður, for-
stöðumaður, f. 1925, kvæntur Þór-
höllu Gunnarsdóttur, f. 1923;
Einar, yfírlæknir, f. 1927, d. 1996,
kvæntur Marianne Carlsson, f.
1936.
Una giftist Bimi Sigurðssyni,
lækni frá Veðramóti í Skagafirði,
siðar forstöðumanni Tilrauna-
stöðvar Háskólans í meinafræði á
Keldum, f. 3. marz 1913, d. 16.
október 1959. Foreldrar Bjöms
vora Sigurður Ami Björnsson,
bóndi, hreppstjóri og oddviti á
Veðramóti, síðar framfærslu-
fulltrúi í Reykjavík, f. 1884, d.
1964, og kona hans Sigurbjörg
Guðmundsdóttir frá Holti í Svúia-
dal, f. 1884, d. 1973.
Una og Björn giftu sig 16. maí
1936. Böm þeirra em: 1) Edda Sig-
rún, augnlæknir í Reykjavík, f.
1936, d. 1987. Maki: Leifur Bjöms-
son, læknir og prófessor í Chicago,
f. 1931, þau skildu. Þeirra böm
em: Ami, skurðlæknir í Keflavik,
f. 1958, Bjöm, bif-
vélavirki í Reykjavík,
f. 1960, og Helga,
viðskiptafræðingur í
Genf, f. 1962. 2) Sig-
urður, yfirlæknir í
Reykjavík, f 1942.
Maki: Guðný Krist-
jánsdóttir, meina-
tæknir, f 1945, þau
skildu. Þeirra böm
era: Kristín, læknir í
Reykjavík, f. 1966,
Björn Pétur, Iæknir í
Gautaborg, f. 1969,
og Signý Sif, verk-
fræðinemi í Bologna,
f. 1978. Sambýliskona Sigurðar er
Rakel Valdimarsdóttir, hjúkmnar-
fræðingur og forstöðumaður, f.
1946. 3) Jóhannes, yfirlæknir og
prófessor í Rochester, Minnesota,
f. 1947. Maki: Margrét Ingvars-
dóttir, geðhjúkmnarfræðingur, f.
1946, þau skildu. Þeirra böm era:
Bjöm, hagfræðingur í New York,
f. 1973, og Una Björg, háskólanemi
í Reykjavík, f. 1977. Sambýliskona
Jóhannesar er Helga Þórarins-
dóttir, víóluleikari, f. 1955.
Una lauk námi frá Kvennaskól-
anum í Reykjavík og stundaði síð-
an nám við verzlunarskóla í Skot-
landi. Eftir það vann hún við
skrifstofustörf m.a. hjá lögreglu-
stjóranum í Reykjavík unz hún
giftist Bimi Sigurðssyni. Þau
bjuggu í Reykjavík til 1938, í
Kaupmannahöfn frá 1938 til 1940,
í Bandaríkjunum frá 1941 til 1943
og í Reykjavfk þar til þau fluttust
að Keldum árið 1947. Eftir fráfall
Björas flutti Una frá Keldum og
bjó sonum sínum heimili í Reykja-
vík þar sem hún hóf störf sem
læknaritari og siðan fulltrúi á
Landspítala.
títfor Unu fer fram frá Foss-
vogskirkju á morgun, mánudaginn
18. desember og, hefst athöfnin
klukkan 13.30.
Hún átti djúpar rætur í skag-
firskri mold. Stofninn óx, varð
beinn og sterkur enda næringin
ærin þar sem voru traustir og sam-
hentir foreldrar, fjölmennur frænd-
garður, ört vaxandi systkinahópur
og íslenzk sveitamenning eins og
bezt varð á kosið á fyrri helmingi
tuttugustu aidar. Krónan breiddi
úr sér, enda nægt rýmið, varð þétt
^og jöfn og vel til þess fallin, ásamt
stofninum sterka, að standast
hvern þann ágang og þunga, sem á
kynni að falla. Jafnframt mynd-
aðist þar gott skjól og vörn fyrir
þá, sem þess kynnu að þarfnast, og
átti eftir að gagnast mörgum.
Slík eik var móðir okkar, Una
Jóhannesdóttir frá Hofsstöðum,
frumburður foreldra sinna, fyrir-
mynd í stómm systkinahópi og
áreiðanlega ímynd íslenzkrar æsku
síns tíma. Hún varð lífsförunautur
manns, sem batt bagga sína með
nokkmm öðrum og nýstárlegri
hætti en títt var um unga menn á
umbrotatímum millistríðsáranna.
Framlag hennar til vísindaafreka
hans var vemlegt
Hún stóð af sér slagveður jafnt
sem blíðviðri, stofninn svignaði
ekki né féllu laufin. í upprifjun efri
ára var henni mun tamara að
minnast þess, sem vel hafði gengið,
og var með nokkram ólíkindum,
hversu nákvæmar minningar henn-
ar vora, hvort sem um var að ræða
ljóðabálka numda í barnæsku eða
atburðarás á langri ævi. Lestur
sagnfræðirita var henni sérstakt
ánægjuefni þar sem hún gat þá í
huga og máli tekizt á við sagnarit-
ara um túlkun atburða, sem hún
Jsafjjfi sjálf myndað sér skoðun á af
eigin raun.
Okkur var hún bakhjarlinn, sem
aldrei gaf sig, blíður en ákveðinn
uppalandi, snjall kennari, réttlátur
dómari og mild móðir.
Hennar verður saknað. Far þú í
friði, móðir kær.
Sigurður Bjömsson,
Jóhannes Bjömsson.
Una Jóhannesdóttir, Imma, eins
og hún var alltaf kölluð í fjölskyld-
unni og meðal vina og kunningja,
þau Björn bróðir minn kynntust á
unga aldri og felldu strax hugi
saman. Hún hafði flutt til Reykja-
víkur með hinum ágætu foreldrum
sínum, Jóhannesi Björnssyni og
Kristrúnu Jósefsdóttur, árið 1932
frá Hofsstöðum í Skagafirði. Hofs-
staðarheimilið var viðurkennt sem
sérstakt menningar- og framfara-
heimili, enda hjónin bæði óvenju-
lega vel menntuð og þekkt af af-
skiptum sínum og forgöngu um
ýmis velferðarmál í Skagafirði, þar
á meðal ýmis menningarmál og
skólamál.
Björn og Una giftu sig árið 1936.
Þau höfðu snemma rætt mikið um
þau grandvallarvísindi læknisfræð-
innar, sem hann hafði sérstakan
áhuga á og taldi sig færan um að
takast á við, þannig að leiða mundi
til nokkurra framfara, og hann
hafði ákveðið að helga líf sitt. Hún
fylltist áhuga á þessum málum,
taldi augljóst að viðfangsefnin yrðu
erfið og óljóst hvaða stefnu þau
myndu taka. Hún ástundaði að afla
sér þeirrar þekkingar, sem mögu-
legt var fyrir fólk utan vísinda-
samfélagsins og varð mikið ágengt.
Þegar Björn fór að vinna af full-
um krafti við rannsóknir sínar fór
eins og þau höfðu búist við og rætt
um, að vinnutíminn varð að jafnaði
mjög langur og erfiður. Stöðug ein-
beiting hugans að lausn flókinna
viðfangsefna getur orðið þreytandi.
Það kom því í hennar hlut að sjá
um þarfir heimilisins og bamanna.
Þetta varð að viðurkenndri og var-
anlegri verkaskiptingu þeirra á
milli og féll báðum vel. Þau vora
glaðvær og bjartsýn og þegar ár-
angurinn fór að hafa veraleg áhrif
úti í þjóðfélaginu, sem varð furðu-
lega fljótt, var ennþá sjálfsagðara
að gleðjast.
Jafnvel fjármál heimilisins urðu
hennar verkefni. Hún tók við laun-
unum og ráðstafaði þeim til þarfa
fjölskyldunnar af hæfilegri spar-
semi og varkámi. Öll þessi umsýsla
fór henni með afbrigðum vel úr
hendi og hún naut þess að gera sér
ljóst, hvflík hjálparhella hún var
manni sínum með hin erfiðu en
mjög árangursríku störf hans.
Hjónabandið var að öllu leyti ham-
ingjusamt og ástúðlegt.
Þegar Björn fór fyrst utari til
framhaldsnáms og rannsókna fóra
þau til Kaupmannahafnar og þá
með fyrsta barn sitt, Eddu, á öðra
ári og tókst þrátt fyrir seinna
stríðið, að komast heim árið 1940 -
hún með barnið nokkra fyrr, en
hann með hinni frægu Petsamo-
ferð og kom heim með Esju haust-
ið 1940. í Kaupmannahöfn starfaði
Björn við Carlsberg-stofnunina, en
til þess fékk hann styrk hennar.
Þau dvöldu í Reykjavík tæpt ár,
en fóra á miðju ári 1941 til Roeke-
feller-stofnunarinnar í Princeton,
New Jersey. Þar vora þau þar til
sumarið 1943 er Björn fór aftur að
vinna við rannsóknir með Níels
Dungal og að skipuleggja stofnun
Tilraunastöðvar Háskólans í
meinafræði að Keldum. Á Keldum
bjuggu þau þar til Björn féll frá,
mjög fyrir aldur fram, 46 ára að
aldri.
Þau Björn og Una voru hér um
bil alveg jafngömul. Bömin urðu
þrjú og urðu öll læknar. Edda varð
augnlæknir, Sigurður sérfræðingur
í lyflækningum og krabbameins-
lækningum og Jóhannes sérfræð-
ingur í meinafræði. Það var mikið
starf og ábyrgðarfullt að vaka yfir
velferð þeirra og menntun. Allt
gekk þetta mjög giftusamlega,
enda þau öll fluggáfuð og settu
markið hátt.
Nokkru eftir lát Björns fór Una
að starfa hjá Landspítalanum við
frágang ýmissa mála, en gerðist
læknaritari og fljótlega fulltrúi og
gegndi ýmsum störfum þar til hún
hætti, sjötíu ára að aldri.
Una Jóhannesdóttir var glæsileg
kona. Framkoma hennar var fáguð
og kurteisleg, hver sem í hlut átti.
Hún var elst systkina sinna og
þannig í ýmsu fyrirmynd hinna
yngri og eftirlæti forelda sinna.
Hún var í meðallagi há og bar sig
vel. Hárið bránleitt og alltaf vel til
haft, augun blá og oftast létt yfir
svip hennar.
Það var oft gestkvæmt á Keld-
um, þegar æskilegt var talið að
taka sér hvfld eitt kvöld eftir erfiði
vikunnar og beina huganum inn á
önnur svið. Þangað komu þá gjarn-
an ýmsir nánir vinir til að ræða
vandamál líðandi stundar, fjalla um
listir og menningu ýmiss konar eða
lesa kafla og ræða þá úr ýmsum
bókum, íslenskum eða erlendum,
sem athygli höfðu vakið. Una var
þá alltaf hinn skemmtilegasti gest-
gjafi og tók að jafnaði mikinn þátt í
umræðunum. Eg varð oft undrandi
yfir því, hvað hún komst yfir að
lesa margar bækur, en því hélt hún
áfram allt fram á síðustu ár meðan
heilsan leyfði. Jafnvel þá var næmi
hennar og minni svipað og áður og
skýrleiki hugans slíkur að til var
tekið.
Allra síðustu árin var hún oft illa
haldin og taldi að best væri fyrir
sig að fara að losna við erfiðleika
sjúkdóms og ellihrumleika. Hún
varð því fegin lausninni, enda orðin
87 ára gömul.
Við fjölskylda manns hennar
minnumst hennar með söknuði og
þakklæti fyrir langa og skemmti-
lega samfylgd.
G. Jakob Sigurðsson.
Frá Una Jóhannesdóttir andað-
ist á Landspítalanum í Fossvogi 8.
desember sl. Banamein hennar var
lungnabólga.
Una sagði mér fyrir nokkram
vikum, að tími hennar væri kom-
inn, og hún tók því með þessari
skýlausu skynsemi sem einkenndi
hana alla tíð.
Svo sannarlega mun ég sakna
hennar, en vinninginn hefur minn-
ingin um 62 ára vináttu okkar, sem
hófst í Kaupmannahöfn 1938. Það
var ekki lítill fengur í að fá þau
hjónin dr. Björn Sigurðsson lækni
og konu hans Unu í fámennan hóp
íslendinganna. Bjöm hafði lokið
læknisnámi heima á íslandi og
lagði nú á leið vísindanna með
styrk frá Carlsbergssjóði Dan-
merkur. Una var útskrifuð úr
Kvennaskólanum í Reykjavík og
starfaði sem ritari hjá Lögreglu-
stjóranum í Reykjavík, Hermanni
Jónassyni er síðar varð forsætis-
ráðherra, en hann var frændi Unu.
Björn og Una gengu í hjónaband
1936. Una fylgdi manni sínum eins
og þá var venja, en hún hvarf ekki
í skugga hans. Þau vora eins og
tvö sterk tré er sólin náði að baða í
geislum sínum.
Dvölin í Danmörku var ógleym-
anleg, en 1942 var Kaupmannahöfn
orðin þátíð og Evrópa vígvöllur
ungu kynslóðarinnar. Leiðir land-
ans lágu nú í vestur, til Ameríku
eins og fyrir mörgum öldum. Björn
var nú á vegum Rockefeller
Foundation í Princeton, New Jers-
ey og starfaði í rannsóknarstofu
Rockefeller Institute of Medical
Research í Princeton. Á þessum
árum bjuggum við hjónin í New
York. Það var því aðeins vík milli
vina og var okkur Sveini boðið að
dvelja hjá Unu og Birni yfir jólahá-
tíðina á þeirra yndislega heimili við
skógarjaðarinn þar sem þau
bjuggu með tveim börnum sínum,
Eddu Sigrúnu sex ára og Sigurði á
fyrsta ári.
Við áttum yndisleg jól saman og
ég minnist þess enn hve þetta
kvöld var ánægjulegt. Jóladaginn
voram við boðin með Unu og Birni
til bandarískra vina þeirra, en Am-
eríkanar halda jól aðeins einn dag,
hinn 25. desember. Þau áttu greini-
lega marga kunningja í Princeton
sem skemmtilegt var að kynnast.
Tíminn leið og lífið var unaðslegt.
Um síðir bar okkur báruskelin
svarta öll heim að ströndum ís-
lands.
Una og Björn settust að á Keld-
um í nýbyggðu húsi langt frá
Reykjavík. Vegurinn þangað var
varla fær bflum, óupplýstur og hol-
óttur. Móttökurnar á Keldum hlýj-
ar eins og í Princeton. Þar áttum
við margar eftirminnilegar stundir.
Björn og Una vora frábærir gest-
gjafar og við glöddumst með þeim
þegar þriðja barnið þeirra, Jóhann-
es, kom í heiminn. Lífið var unaðs-
legt.
Raunin var mikil þegar Björn
lést 46 ára. Una vinkona var orðin
ekkja. Hún stóð sem klettur úr
hafinu sem öldumar brotnuðu á.
Hún tók upp fallega heimilið
þeirra, flutti til Reykjavíkur og
gerðist læknaritari við Landspít-
alann.
Börn Björns og Unu urðu öll
læknar. Edda Sigrún augnlæknir
en hún lést 51 árs 1986. Sigurður
yfírlæknir krabbameinsdeildar við
Landspítalann í Fossvogi. Jóhann-
es meinafræðingur, prófessor við
Mayo Clinic í Minnesota í Banda-
ríkjum Norður-Ameríku.
Bróðir Unu, dr. Björn Jóhann-
esson verkfræðingur, lést 12. des-
ember 1990 og var jarðsettur 18.
desember, sama mánaðardag og
Una verður jarðsett.
Una var merk kona, hún stóð
ekki ein því hún var ætíð umvafin
kærleika barna sinna og barna-
barna. Við vinir hennar kveðjum
hana með þakklæti.
Blessuð sé minning hennar.
Aðalheiður Guðmundsdóttir.
S VEINN BERGMANN
BJARNASON
+ Sveinn Bergmann
Bjarnason fædd-
ist í Reykjavík 21.
júní 1918. Hann lést í
Landspítalanum í
Fossvogi 12. desemb-
er síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
hjónin Bjarni Jóns-
son, skipstjóri, f. í
Reykjavík 3. júní
1889, d. 31. desember
1974, og Halldóra
Sveinsdóttir, f. í
Reykjavík 28. nóvem-
ber 1895, d. 26. janú-
ar 1984. Svcinn var
þriðji í röð níu bama þeirra hjóna.
Brynjólfssyni. 4) Ás-
mundur Guðni Berg-
mann, f. 14.5. 1950,
kvæntur Hallveigu
Finnbogadóttur. 5)
Anii Hallgrímur
Bergmann, f. 5.10.
1951, kvæntur Sig-
ríði Ólafsdóttur. 6)
Rúnar Bergmann, f.
9.8. 1953, í sambúð
með Sigrúnu Ólafs-
dóttur. 7) Sigrún
Friðgeirsdóttir, f.
21.9. 1958, í sambúð
með Loga tílfljóts-
syni. 8) Jón Þór
Bergmann, f. 15.11. 1962. 9) Rósl-
Hinn 28. nóvember 1945 gekk
Sveinn að eiga Jóhönnu Elínu
Ámadóttur, f. 24. júní 1922. Þau
slitu samvistir. Böm þeirra em: 1)
Bjami Halldór Bergmann, f. 30.6.
1946, kvæntur Þorbjörgu Krist-
vinsdóttur. 2) Ingibjörg Hanna
Bergmann, f. 6.6. 1947, gift ívari
Sæmundssyni. 3) tíndína Berg-
mann, f. 14.10. 1948, gift Bimi
Sveinninn Bergmann Bjarnarson
barðist eins og hetja.
í hjarta hans var ennþá von
sem hann reyndi að hvetja.
Barnslega trú í brjósti bar
um bústað öðrum betri.
Kom að því að kallaður var
til krists, á köldum vetri.
Jón Þór.
Jæja, elsku afi minn, nú ertu
kominn á staðinn leyndardómsfulla
og veist svarið við stóra spurning-
unni. Ég vildi að þú gætir sagt
mér hvemig er um að litast þarna
uppi, skrifað það á lítinn miða og
kastað honum til jarðar, ég finn
hann svo á flötinni hjá mér og segi
engum. Það myndi hvort eð er
enginn tráa mér. Ég læt mig
dreyma þangað til ég finn miðann
frá þér og í mínum huga svífa þar
allir um á rjómabolluskýi, öllum
líður vel og enginn liggur þar í
sjúkrarámi með næringu í æð. Þar
ríkir friður og ró og blómin fölna
ekki. Englar fljúga þar um og ráða
ríkjum, þeir eru með stóra bleika
ind Huld Bergmann, f. 11.5. 1965.
Afabörn Sveins eru nítján talsins
og langafabörnin tólf.
Sveinn starfaði lengst af sem bif-
reiðastjóri á Hreyfli, hann starfaði
einnig við ýmis önnur störf til
lands og sjávar.
títför Sveins fer fram frá Dóm-
kirkjunni mánudaginn 18. desemb-
er og hefst athöfnin klukkan 13.30.
vængi sem þeir vefja svo utan um
þig og alla hina ef þið finnið fyrir
söknuði. Þeir kunna að spila
bridge og laga kaffi og þú ert
örugglega búin að þiggja nokkra
bolla af svörtu kaffi hjá þeim og
setja marga mola ofan í hvern
bolla.
Elsku hjartans. afi minn, mér
líður vel af því ég veit að nú líður
þér vel. Þú ert ekki lengur rúm-
fastur, það fór þér líka svo illa og
það var sárt að horfa á þig veslast
upp inni á sjúkrastofnunum. í
huga mér varstu alltaf á ferðinni,
þú keyrðir daglega niður að höfn
að skoða bátana og komst ávallt
við á Grandakaffi til að spjalla við
Rúnar vin þinn. Þú hafðir gaman
af því að horfa á fótbolta í sjón-
varpinu og ekki síður á Tomma og
Jenna. Þú kunnir að steppa og að
spila og mér þótti vænt um þig. Þú
varst mér og Sæþóri bróður ávallt
góður og ég þakka þér samfylgd-
ina. Guð og allir englarnir með
bleiku vængina geymi þig, elsku
afi minn, við sjáumst aftur þegar
minn tími er kominn.
Sigriður Elín Ásmundsdóttir.