Alþýðublaðið - 19.03.1959, Blaðsíða 5

(iiiiiminiiTnnfiinininniiiiniimniiniiiiiiiirnininirnniíiimniB)
J<
IÓN LEIFS varpaSi fram
þeirri smekklegu spurningu,
hvort mætti síela til heimilis-
afnota. Hingað til hefur þótt
óþarft að spyrja svo, en vera
má að viðhorf hafi breytzt til
yfirgangs eftir að farið var að
heimsækja fólk í leit að pen-
ingum fyrir upptökutæki,
sennilega að hans undirlagi.
Iiann ætti þó að vita að seg-
ulbönd eru notuð til léttis við
störf. Menn ræða viðskipta- -
mál og samninga, jafnvel heil
símtöl eru tekin niður. Nem-
endur læra framburð og'æfa
lærdómsefni, upprennandi
ræðumenn æfa sig í að tala
blaðalaust og temja röddina.
En auk gagnsins verða tækin
til hinnar beztu skemmtunar
fyrir börn og unglinga.
Að sjálfsögðu eru tækin
með erindum um atvinnumál
til sjávar og sveita, vísindi og
tækni, upplestra, umræður
frá Alþingi o.þ.h. Það er vit-
anlega ómögulegt að sjá á
tónræmunni, hvar hvert at-
riði er, en eins konar efnisyf-
irlit fylgir, og þar sem hún
hefur tónbraut á báðum jöðr-
um getur svo farið að um-
spóla þurfi hana alla, áður en
næst í hið útvalda efni. Þetta
sýsl er því tímafrekt og varla
þess eðlis að koma fólki í
músíkskap, nema upptakan sé
fyrirfram til þess skipulögð
að afla tónverka. Og þá fer
maður að íhuga, hvort það sé
sanngjamt að skatta öll seg-
ulbandstæki jafnt, eða hvort
nokkur leið sé til að undan-
þiggja þau gjaldi.
Það efar enginn, að réttur
3 hljóðfæri: —- orgel, skil-
vindu og klukku og allt gaf
það frá sér sama glauminn,
að hans dómi.
Ef Stefi þykir nauðsyn til
bera að ganga hart fram í
þessu efni til þess að vernda
tvímælalausan rétt tónskálda
til launa af plötusölu, sem
segulböndin kunna að skerða,
hvað mættu' 'þá rithöfundar
segja? Væri þá ekki rétt þeirra
vegna að banna bókasöfn, sem
mjög draga úr bókasölu og
höfundalaunum? Samkvæmt
því sjónarmiði yrði það óheið-
arlegt að lána nágranna sín-
um bók, að ekkí sé nú talað
um grammófónplötu, sem yrði
til þess að einni og einni plötu
seldist minna.
Og þegar slíkum áfanga yrði
náð, þá mættu - fyrirlesarar
Friðrík Þorvaldsson:
einnig notuð í sambandi við
útvarp. Margir láta í fjarveru
sinni taka upp. erindi, fram-
haldssögur, íþróttaþætti, jafn-
vel útfararathafnir o.fl. Aðr-
ir taka einnig upp tónflutn-
ing, og til þess að tala ekki
út í bláinn hef ég fengið lán-
aðar nokkrar spólur. Það sem
mest ber á auk persónulegs
efnis (samsæti, heillaskeyta-
lestur, samtöl við börn o.þ.h.)
er dægurlög og tónverk vegna
sjómanna og sjúklinga. En
líka hef ég heyrt kafla úr
konserti Stefáns íslandi, am-
erískan kór og rússneska
hljómlist. Jón Leifs get ég
glatt með því, að á yfir 20
spólum, sem ég hef athugað,
hefur ekki einu einustu tón-
línu verið „stolið“ frá honum.
Sú ágizkun, að segulbönd
spilli fyrir plötusölu er að
vísu málefnaleg, en mjög ó-
sennileg. Segjum, að ég vildi
hlusta á tiltekið lag. Áreiðan-
lega myndi ég vilja heldur
grípa til plötu tafarlaust í stað
þess að leita uppi lagið á seg-
ulbandslengju, sem tekur á
annan klukkutíma eða lengur
að spila.
Ég hef hér margar spólur
J.L. fyrir hönd Stefs er mik-
ill. En sú viðurkenning byrgir
ekki úti þá spurningu, hvort
þeir menn, sem fyrir áratug-
um lögðu grundvöll að þeim
rétti hafi verið svo sérstæð
eintök úr mannkyninu, að á-
lyktun þeirra þá sé óskeikul
og hafi yfirgrip til þess að
mæta þróun allrar framtíðar.
án þess að þurfa breytinga
við. Það má nærri geta, hvern
ig sú innheimta tekst, þegar
menn fara að bera í vösunum
upptökutæki, sem eftir á end-
urspila heila konserta. Það er
auðvelt að kalla alla npptöku,
sein ekki er borguð út í hönd,
en vísindin gera mögulega,
þjófnað og öðrum illum nöfn-
um. Hvort tveggja mun samt
ske, að stóryrðin verða ekki
í askana látin og menn breyt-
ast ekki í engla, svona næstu
árin a.m.k.
En það er enginn breysk-
leiki að láta sér þykja rang-
látt, að sama gjald sé tekið
fyrir tæki, sem notað er til
tónflutnings og tæki, sem not
að er til fræðslu, ekki sízt ef
eigandi þess hefur ekki tón-
eyra fremur en kunnur borg-
ari, sem hafði á heimili sínu
ekki sækja sér uppörfun í
spakmæli, Ijóð eða aðra anda-
gift, nema gegn kvittun. Ræðu
maður í hrifningu yrði kann-
ski að hrópa: „Skuldið mig
um 100 kall, ég ætla að vitna
í Þorstein óg Segja: „Einátt
finn ég ylinn í —Vera má
að meðal áheyrenda væri ein-
hver, sem sváraði samstundis
svo segjandi: „Þú þarft ekk-
ert að borga, góði, þétta var
bara hortittur síðari tíma“.
Svo gæti farið, að prestar
mættu því aðeins vitna í boð-
orðin, að nærtækustu erfingj
ar Móse fengju sinn skerf í
hvert sinn og þeir siteruðu í
það sjöunda. Og ef nú brúk-
un á því fellur niður vegna
kostnaðar, hvar fyrir kemur
þá J.L. að spyrja svo sem hann
gerði? En án gamans. Er það
hugsanlegur möguleiki og er
það æskilegt, að unnt sé að
troða tónlistinni í þá mamm-
onsgjá, að hvergi vitandi
eða óafvitandi blossi geisli,
nema peningur komi fyrir?
Ég spyr að nokkru leyti
vegna þess, að sagnir ganga
um lítið höfðinglegan ábata,
sem rétthöfum hlotnist. Og sé
sá orðrómur í'angur, mun
Stefi liggja létt fyrir að af-
sanna hann, en sagt hefur
mér rétthafi látins höfundar,
að tveggja ára greiðsla til sín
hafi dugað fyrir einni máltíð.
Fer þá að verða álitamál,
hvort hinum látna listamanni
hefði verið kærara — gleði
þeirra manna, sem ,,stolið“
hafa afreki hans eða hið nýja
mat, sem jók gildi þess um
hálfan málsverð á ári. Sé
þetta rétt sýnishorn af útdeil-
ingunni teljum við, sem skatt-
inn greiðum, ástæðu til að í-
huga þessa hlið málsins og
álítum þann árangur, sem að-
eins er nokkurra grautardiska
virði, muni enn skammt duga,
þótt til viðbótar komi gjald af
nokkrum segulbandstækjum.
Þegar svo músíkin er orðin
síendurtekin verzlunarvara,
kemur upp í okkur -— kaup-
ehdunum --- eins ,konar neyt-
enda 'íhugun um vörugæði.
Þetta beinist því eðlilega að
útvarpinu, sem löngum hefur
legið undir því orðspori að
útvarpa nokkuð oft þreytandi
tónlist, og óhæfilega mörgu
væri þaðan sargað í hlustir
manns, sem væri ,,verðlaust“
með öllu. Það er því ekki úr
vegi að nota þetta tækifæri
til að ræða þá forsmán, sem
sumir virðast hafa á dægur-
.lögum. Mér er meira að segja
sagt að ráðamenn útvarpsins
hafi bannað eitt slíkt vegna
þess að ekki þótti hæfa, að
texti eftir Einar Benedikts-
son væri notaður við það. Ég
er þó ekki í vafa um, að það
fólk sé ótrúlega margt, sem í
fyrsta sinn- hefur gefið þeirri
Ijóðperlu gaum vegna þess, að
nú kom hún til þess á tónum,
sem því geðjaðist að.
Margir menn snuða upp á
sig merkissvip, þegar minnst
er á þjóðlög og rímnakveð-
skap, og telja sig þar með
orðna sjálfkjörna liðsmenn
þeirra, sem í hjarta sínu tigna
þessar tónmenntir. En var
þetta nú nokkuð annað en
dægurlög sinna tíma? Ein-
hverjum kann að vera kunn-
ugt um það, en mér er bað
ekki, að þá hafi sum ljóð þótt
of góð til að falla undir söng-
smekk þess'fólks, sem leitaði
sér gleði og afþreyingar í fá-
tæklegri tónagerð. Hitt þykir
mér trúlegt, að svipaðar
kenndir hafi sindrað í húmi
kvöldvökunnar, þegar dýr-
ustu vísur voru kveðnar og
þjóðkvæði sungin eins og nú.
fangar húg þeirrar æsku, sem
er bannað að syngja:
Er noklcuð svo helsnautt
í heimsins rann
sem hjarta, er aldrei neitt
bergmál fann, — ?
EINN
EINASII
NEGRI
VIRGINÍURÍKI í Banda-
ríkjunum hefur fellt
niður aðskilnað hvítra
nemenda og svartra. Þrjár
borgir riða á vaðið, Arling-
ton, Norfolk og Alexandria.
Lögregla gætir skólanna. I
Norfolk stunda 17 negrar
nám í hópi 17 000 hvítra.
Negrarnir koma fyrstir í
skólann á morgnana og
fylgja foreldrar þeirra
þeim að skóladyrunum.
Engir árekstrar, aðeins
nokkur heiftaryrði. Little
Rock tíminn er liðinn, en
negrarnir eru á verði. Á
myndinni sést eini negr-
inn í einum skólanum í
Norfolk. Hann heitir Lew-
is Cousins.
met fyllilega glugg
þeirra manna, sem leita menn
ingarverðmæta í hin elztu
þjóðlög og rímnastemmur.
Það er nauðsynleg fræði-
grein. En það er hægt að telja
það fólk á fingrum sér, sem
hefur sans fyrir þann tónskap,
Pg ætla sér að gera hann aft-
ur að almenningseign er jafn-
vitavonlaust til árangurs. eins
pg að segja ungum stúlk.um
að fara á dansleiki með skupl-
ur og krókfalda.
Mig grunar, að það verði
þessi staðreynd, sem mæti J.L.
þegar hann fer að innheimta
höfundarlaunin af segulbönd-
um, og þaðan komi ekkert í
hlut sumra höfunda, nema ef
nota skal tekjurnar sem verð-
miðlun á þá tónlist, sem út-
varpinu hefur orðið til tak-
markaðra vinsælda.
Við sem á nokkuð langri
ævi höfum haft yndi af tón-
list stöndum í óbætanlegri
þakkarskuld við marga menn,
siiiiiiiiiiiiiiiiuitiiiiiii.......................................................................... jiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiliiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniB
Forn ísraelsk
frjósemh"
gyðja
^ ORNLEIFAFUNDIR eru 1
tíðari í Israel heldur en i
nokkru öðru landi hin síðari
ár. Saga Israels verður rak-
in samfelldar en sa<ra siokfe-
urs annars lands. En fyrir
nokkru fundust þar gripir,
sem valda fornleifafræðing-
um allmiklum beilabroíuim.
Verkamenn í Galíleu fundu
nýlega safn íallegra skraut-
vasa, hálsmena og manaa-
niynda, sem ekki eru sam-
bærilegar vftð neina grfpi,
sem áður hafa fundizt. Ersi
þessir gripir frábærir að
smíð, gerðir af steini og leir. •
Fornleifafræðingar telja
að gripir þessir séu alit að
5000 ára gamlir, en erfitt er
að tímasetja þá, þar eð eeg-
ar hliðstæður hafa enn fwnd
izt.
■ Fornleifafuudir við MiS-
jarðarhafsströnd ísraels h.afa
varpað nýju ljósi á greftr-
unarsiði ísraelsmamia. Graí
irnar voru búnar mikln
skrauti og íjöldi dýrgripa
var grafinn með líkunum, '
Meðal annars hafa fundizt i
nýfundnum gröfum styttur
a£ frjósemisguðum, er foera
sterk egypzk einkenni. Graf
irnar, sem síðast fundust,
eru taldar 2500 ára gamlar.
og sá „þ'jófnaðúr", sem v®-
höfum stundað gagnvart foeim
er samtvinnaður þeirri vit-
und, að snillingarnir hafi gef-
íð mannkyninu dásamlcfgam
munað. Ef okkur auðnaðisfe
einn dag að mæta einhverjtœft
þessara manna, þá myndi hug
urinn tendrast af svo annar-
legu þakklæti, að manni kyrmj
að gleymast að bj óða honum
sem svaraði einum skammtl
af saltkeilu. Það er kannslti
(Framhald á 10.
Alþýðubíaðið •— 19. marz 1959 Bý