Þjóðólfur - 11.09.1869, Blaðsíða 1

VIÐAUKABLAÐ
VÍ(í þjóðólf 81, ár nr. 44. — 11. September 1869.
Ræða alþingisforsetans,lierra Jóns Sigurðssonart
í lok undirbúningsumræðunnar um frumvarpið
til laga um stjórnarlega stöðu íslands í rik-
inu, á þingfundinum 3. Sept. 1869.
j>að er eitt atriði í þessu máli, sem opt hefir
verið hreift við, en ekki tekið svo ítarlega fram
hingað til, að mér finst, sem skyldi, og það er:
Til hvers erum vér, að ræða þetta mál? [>að er
til þess, að semja um nýja stjórnarskipun handa
þessu landi. Eg vona, að allir hinir háttvirtu þing-
menn sé mér samdóma í því, að þessi hin nýja
stjórnarskipun verði að vera löguð eptir þörfum
lands vors, eptir vorum þjóðlegum rétti, og kröf-
um, ef hún á að verða oss að fullum notum. Eg
vona og, að hinir háttvirtu þingmenn játi mér því,
að engin stjórnarskipun handa íslandi í sambandi
við Danmörk geti fullnægt þessum vorum þjóð-
legum og stjórnarlegum rétti og kröfum, nemasú,
sem er bygð á jafnretti, sú, sem er eða getr orðið
þannig löguð, að vér getum notið jafnréttis við
samþegna vora í Danmörku, því í þessu máli hvað
mest erum vér, eins og hinn háttvirti konnngs-
fulltrúi svo réttilega og sanngjarnlega tók fram,
annar málspartr gagnvart konungsríkinu, og eng-
inn getr sá með réttu kallazt. málspartr, sem ekki
getr mætt með frjálsu atkvæði og fullkomnu jafn-
rétti til móts við hinn annan málspartinn. [>essi
jafnréttiskrafa er engin spáný krafaaf vorri hendi;
vér þurfum að vísu ekki að taka til frá veraldar-
innar sköpun, jafnvel þó menn gæti ekki neitað,
að þar fyndist rök að mannréttindum, vér þurfum
ekki heldr að taka til frá 1264, jafnvel þó þar
megi finna rök að vorum þegnlegum réttindum,
ekki heldr þurfum vér að leita til ársins 1662, þó
vér getum fundið þar eitt, sem ekki verðr hrakið,
hvernig sem vér lítum á málið, og það er, að ein-
valdr konungr tekr upp á sig jafna ábyrgð fyrir
Öilum pegnum sinum, það er að segja, ábyrgð
fyrir því, að hann vili gjöra þeim öllum jafnt undir
höfði, veita þeim öllum sömu kjör, sama jafnrétti
eða jöfn réttindi; því hér er auðvitað, að ekki getr
verið að ræða um jafnan órett við alla. j>ó vér
lökum oss orð konungalaganna i munn, að ein-
valdskonungrinn standi engum til ábyrgðar, nema
§llði almáttugum, þá hefir hann þar tekizt á hendr,
aö láta alla þegna sína verða jafnt njótandi allra
Þeirra réttinda, allrar þeirrar réttarverndar til móts
v‘ö samþegnana og aðra, sem hann væri settr af
guði og í guðs stað. En hvernig er nú jafnrétli
v°*'u Islendinga varið, og kröfum vorum til þess,
Þegar vér lítuin á «rcís viðburðanna», sem nú er
lar'ð að vísa oss til, svo sem til sönnunar fyrir
Þv>, að vér ekkert jafnrétti eigum. Til þess að
að líta til þess tíma, þá er nokkurt líf í stjórnar-
legum efnum tók fyrst að hreifa sér hér í- löndum
konungs vors. þetta byrjaði með stofnun um-
dæma-þinganna í Danmörku 1831. Jafnskjótt og
umræðan hófst um þelta mál, tóku og íslendingar
að rakna við sér og báru þá þegar í upphafi, er
farið var að ræða um þetta mál, þá bæn fram fyrir
konunginn, að fulltrúaþing, sem þeir vildu kalla
Alþingi, yrði stofnað á ný, með sömu réttindum
fyrir ísland eða i íslands málum, sem umdæma-
þingin fyrir Danmörku í Danmerkrmálum; þessa
uppástungu báru þeir upp, sem fyrir Islands hönd
voru nefndir til að taka þátt í umræðunum um
fyrirkomulag standaþinganna, og allir íslendingar
tóku undir hina sömu ósk. Enda margir Danir
studdu hið sama, því þeir fundu nauðsyn þess og
sanngirni; og það er einn maðr meðal Dana, sem
nú nýlega hefir komið fram nokkuð óvinhallr oss
til handa, að hann hefir hælt sér af því, að hann
hafi þá komið fram með ritgjörð um þetta efni og
mælt þar fram með réttindum vorum í þessu máli
En þessi ósk vor og bæn varð ekki uppfyllt þáum
sinn. j>að var fyrst Kristján konungr hinn 8., er
veitti þessari bæn vorri áheyrn. Hann var það,
svo sem kunnugt er, sem setti Alþingi á stofn,
og veitti því ráðgefandi atkvæði í íslenzkum mál-
um, eins og standaþingin í Danmörku höfðu í dönsk-
um málum. j>ess hefir verið getið, svo sem í móti
vorum málstað, að Danir hafi haft umdæmaþing
sín í tvennu lagi, svo að Eydanir voru sér um
þing, og Jótar aptr fyrir sig. En þetta var bygt
á sérstaklegum stjórnarlegum kringumstæðum, og
sannar ekkert í móti oss. Orsökin til þess lá í
sambandinu við hertogadæmin Slésvík og Holstein.
Stjórnin porði ekki að sameina þing Eydana og
Jóta vegna þess, að hún óttaðist að hún myndi
þá verða að sameina þingin fyrir Slésvík og Hol-
stein. Með því að gefa oss íslendingum Alþingi,
vildi því Kristján konungr hinn 8. — sem sagt —
veita oss jafnrétti við aðra samþegna vora í Dana-
veldi bæði í almennum og sérstaklegum málum
vorum. í hinum sérstaklegu málum fengum vér
með alþingistilskipuninni 8. marz 1843 hið sama
atlcvœði, eins og þingin í Danmörku og hertoga-
dæmunum höfðu í þeirra málum ; í hinum almennu
löggjafarmálum fengum vérþað atkvæði eptir kon-
ungsúrskurði 10. Nóvember 1843, að Alþingi voru
skyldi gefast kostr á, að sjá öll almeun lagaboð,
og segja atkvæði sitt á sama hátt um þau, ef þau
fyndistað geta nað til fslands, hvort heldr óbreytt
eða með breytingum. Ekkert almennt lagaboð hefir
verið álitið hér gilt að lögum, nemaþað væri sam-
þykt af Alþingi og auglýst á íslenzku. Ilin eina