Lanztíðindi - 06.10.1850, Blaðsíða 1

LAIVZTIÐirVDI.
1850.
S. Ár 6. Október. 27. og 28.
Hálfyrði um Arrit prestaskólans.
I svari sínu uppá greinina frá „Jeg“ í Jjóðólfi
bjetu útgefendur árrits prestaskólans því að
gegna honunr ekki optar, þó liann ljeti til sín
heyra niefian hann færi í dularbúningi og kom
það ekki til af því, sem hann lætur í veðri
vaka, að þeir ætluðu sjer með því að ógna
honum, eða að þeir fremur mundu játa gall-
ana á ritinu fyrir það, þó hann segði til nafns
síns, heldur kom það til af hinu, að þeir
vildu ekki mannspilla sjer á, að yrðast við
þann mann, er væri svo óhlutvandiir að fela
sig undir annarlegu nafni og nota sjer það
til að geta atyrt nafngreinda menn.
Jeg þykist nú ekki breyta útaf þessu á-
formi útgefendanna, þó jeg minnist á árritið
með nokkurri hliðsjón af því, sein höfundurinn
í^þjóð. hefur um það sagt, með þvi jeg bæði
skal forðast að meiða hann í orðum, eða
gjalda honum líku líkt, og eins að fjölyrða
um þetta mál, sem hlýtur að vera almenníngi
mjög leiðinlegt.
Jiaö er ekki við öðru aö búast en að öll
þau rit verði fyrir nokkrum útásetníngum í
fyrstunni, sem taka fyrir sig einhverja nýja
stefnu, einkum þegar þessi stefna er vísinda-
leg, og kemur það til af því að menn skilja
ekki hugmyndirnar, sem lagðar eru í orðin
fyrr en þær eru orðnar algjörlega þjóðleg-
ar og þess vegna finnast þeim orðin óvið-
kunnanleg, meðan þeim er ekki orðið full-
komlega ljóst, hvað þau eiga að merkja. Sök
um þessa þurfa þeir, sem taka fyrir sig að
finna að málinu á þessháttar ritgjörðum, ekki
einúngis að vera sterkir í málinu, heldur einn-
ig þekkja til hlýtar þá vísindagrein, sem rit-
að er um, því orðin skapast úr hugmyndun-
um og nýjar hugmyndir verða að hafa skap-
andi áhrif á orðin. Vanti þá þessa vísinda-
legu menntun, verður þeim það á, seni heim-
spekíngurinn Kant kvartar um hjá þeim, sem
fundu að ritum haris, að þeir blanda saman
efninu og málinu og finna að orðunum afþvi
þeir skilja ekki hugmyndirnar. En þegar
þekking á hugmyndunuin og styrkleiki i mál-
inu verða hvort öðru samfara, þá eru útásetn-
íngarnar ómissandi hlutur, með því þær þá
bæði auðga rnálið og stuðla til þess, að liug-
myndirnar geti orðið þjóðlegar. Höfundurinn
í $jóðólfi hefur nú tekið fyrir sig að finna að
málinu á prestaskólaritinu og í því skyni
safnað orðum saman úr þvi, sem liann seg-
ir, aö sjeu óviðkunnanleg, illa smíðuð og lýsi
veikleika útgefendanna í málinu. J>að er ekki
tilgángur minn að verja þessi orð, heldur
verð jeg að láta lesendurna sjálfa dæma um,
að live miklu leyti höfundurinn muni hafa
rjett að mæla; einúngis vil jeg geta þess, að
sum orðin eru höfð í útleggíngu „Mynsters
hugleiöínga“, sem flestir hal'a kallað gott mál
á, eins og t. a. m. tilslápa og tilsetja; sum
korna fyrir í gömlum biskupa statútum frá
13. og 14. öld, eins og t. a. m. tilferli; sum
í „Árbókunum“ þar sem vitnað er tfl þeirra,
eins og t. a. m. prentverk, sjókort o. 11.;
um sum- er ekki hægt að eiga orðastað við
höfundinn, þar sem hann talar urn, hvað sje
óviðkunnanlegt og stirt, því tilfinníng manna
í því efni er mjög svo ýmisleg. Hefði höf.
búið til ný orð í stað nýgjörvinga þeirra, sem
honumþykja óviðfeldnir, lángir ogstirðir, þá
hefði verið öðru máli að gegna; heíði hann
gjört þetta og það tekist heppilega fyrir hon-
um, þá hefði orðið sannarlegt gagn að útá-
setningum hans bæði fyrir almenníng og út-
gefendur árritsins, sem heíðu kunnað honum
þökk fyrir, því að þessháttar orð koma opt
fyrir í kennslunni við prestaskólann, svo að