Lanztíðindi - 06.10.1850, Blaðsíða 3

111
til starfa 1. október 1847, máttu íá
brauð á Islandi, með þeim skilmálum,
sem um það eru fyrirskipaðir.
2. að tilskipunin frá 11.marzl633 umbrauða-
veitíngar skuli vera af tekin.
3. að þessar einkunnir skuli vera jafnar:
Við háskólann:
Laudabilis
baud illaudabilis
primi gradus
haud illaudabilis.
secundi gradus
non contemnendus
Við prestaskólann:
ágætiseinkunn,
fyrsta aðaleinkunn,
önnur aðaleinkunn,
þriðja aðaleinkunn,
en að ekki skuli hafa tillit tii greinarmun-
ar þess, sem gjörður er á „annari aðal-
einkunn“ og hinni „betri annari aðaiein-
kunn“, nema þegar svo stendur á, að þeir
sækja hverjir á móti öðrum, sem hafa
fengið þessar aðaleinkunnir.
4. að kandídatar frá háskólanum og kandí-
datarnir frá prestaskólanum skuli, eptir
þeim jöfnuði sem gjörður er milli þeirra,
gánga fyrir öðrum til að fá brauð á Islandi,
þegar aðrir hæfilegleikar eru jafnir.
Ákvarðanir þessar, sein stiptsyfirvöldunum erboð-
iðaðfylgja við brauðaveitíngar eptirieiðis, eru byggð-
ar á álitsskjali því, sein saini stjórnarherra bar undir
konúng um þetta mál og eru teknar ílarlega fram í
því ástæður fyrir sjerhverri af þessum ákvörðHnum.
J>að yrði oflángt málað birta bjer álitsskjalið allt, þó
það sje allt merkilegt; og verðum vjer að láta oss
lynda að taka fram ástæðurnar fyrir því, að tilskipun-
in frá 11. marz 1033 um brauðaveitíngar er af tekin.
Jiar um er í álitsskjalinu farið svo feldum orðum:
Mismunur sá, sem gjörður er á kandídötum íguð-
fræðinni frá báskólanum og hinum öðrum, sem veita
má brauð á Islandi eptir þeim gildandi reglum, er
byggður á opnu brjefi konúngs frá II. marz 1633 til
höfuðsmanns þess, er þá var á Islandi, og er í því
boðið, að meðan þar á landi sje völ á nokkrum þeim
manni, sem útskrifaöur sje úr KaHpmannahafnar há-
skóla, þá skuli veita bonum þar brauð fremur öllmn
öðrum, ef hann begði sjer ráðvandlega. Orsakir þær
og kringumstæður, sem þá gáfu með fram tilefni til
þessa úrskurðar, eru nú fyrir laungu horfnar og orðn-
ar allt aðrar. En við þetta bætist einnig það, að þeg-
ar þetta var ákvarðað, þá var enn ekki farið að miða
vitnisburði kandídata í guðfræðinni við einkunnir, og
leiddi af þessu, að uppfrá því farið var að gefa ein-
kunnir við háskólann eptir því hvernig liver var að
sjer, þá átti jainvel að taka þá, sem að eins feíngu
lökustu einkunn (non cont.), undir eins og þeir höfðu
aflokið embættisprófi, framyfir duglegustu prófasta og
presta í landinu, livað vel sem þeir liöfðu staðið í stöðu
sinni, ef þeir böfðu ekki tekið próf í guðfræði við há-
skólann. En eins og það hefur allopt við borið, að
konúngarnir liafa ekki farið eptir þessum úrskurði þeg-
ar þeir hafa veitt brauð á Islandi, eins munu fyrir
laungu hafa verið gildar ástæður til þess, að ákvarðan
þessi væri með öllu úr lögum numin, eptir því sem
áður er sagt. En hjer á ofan bætist nú það, að ætti
þessi úrskurður að gilda eptirleiðis eptirað prestaskól-
inn er tekinn til starfa, þá mundi hann gjöra það að
verkum, að tilgángi þeim, sem hafður er með þessa
vísindastofnan, yrði ekki náð. 4>að er því nauðsyn-
legt, að af taka opna brjefið frá 11. marz 1633, e«
ekki þarf að gjöra það með lögum, heldur einungis
með allrahæztum úrskurði yðar konúnglegu hálignar,
því bæði hafa kennendurnir í guðfræði við háskólann
tekið það fram, að bið opna brjef er frá þeim timura,
þá löggjöfin ekki gjörði ráð fyrir, að menn flyttust frá
einu brauði til annars, og eins virðfst heldur ekki
kandídötum i guðfræði vera veitt nein rjettindi með
hinu opna brjefi, heldur var það einúngis skipun sem
höftiðsmaðurinn fjekk um, hvernig bann skyldi vinna
stjórnarverk þetta í nafni konúngs eða fyrir hans
hönd. En þegar slíkrar skipunar ekki þarfleingur við
eða þegar svo er orðið ástatt, að bún leiðir til þess
að halla rjettindum manna, þá er það ekki efunarmál,
að konúngur má ónyta slíka skipun með allrahæztum
úrskurði sinum. Af því sem áður er sagt yfir böfuð
um að af taka tilskipunína frá 11. marz 1633, leiðir,
að ekki þarfaðgjöra undantekníngu þeirra vTegna, sem
þegarhafa geingið undir próf í guðfræði við háskólann.
lleg'liig'j ö r Ö
um liennsluna og lœrdúrnsprófin i hinum
lœrða skóla í Reykjavik.
1. yrein.
j>að er ætlunarverk hins lærða skóla, að
veita lærisveinum þeim, sem honum eru á
hendur faldir, þá tilsögn, er leiða megi. til
sannrar og röksamlegrar frummenntunar, og
jafnframt með fróðleiksauka og_ eflingu sál-
argáfnanna húa þá á þann hátt, sembeztmá
verða, undir enn fremri inenntunarframfarir í
prestaskólanum eða bókiðnir við háskólann
í þeim vísindagreinum, er hver þykist laginn
til.
2. yrein.
Skólapiltum öllum skal skipt í fjóra