Lanztíðindi - 15.04.1851, Blaðsíða 4

199
annan atvinnuveg, t. a. m. landbúskap efta
fjálfarútveg, þvi þá væru þeir ekki eingaungu
koinnir nppá ábatann af verzluninni, en gætu
samt stabist, þótt aft hún misheppnafiist.
f útlöndum eru allmörg kostnaöarsöm fyr-
irtæki þannig stofnuii, aö margir skjóta sam-
an fje til þeirra, og þaii menn af öllurn stjett-
um, og hver af þessum tekur síiian eptir til-
tölu þátt! í skaiia eiia ábata, sem veriiur af
fyrirtækinu; þannig hafa ýmisleg verzlunar-
fjelög komist á fót í Danmörku á fyrri og
seinni timum; þannig hófst vatnslæknínga til-
raunin útá Klampenborg í dýragariii Dana
undir umsjón Ianda vors Dr. J. Hjaltalíns;
þannig kvaö nú liafa komist i verk járnbraut
frá Kaupmannahöfn til Hróarskeldu; þannig
var og í fyrstu byrjuð klæðavefnaðarsmiðjan
í Reykjavík, og þannig virðist mjer helzt
mega afstyra nokkrum af þeim annmörkum,
sem hafa verið og eru á verzlun vorri, ef að
nokkrir eða margir legðu samaii annaðhvort
til að byggja hús eins og áður er ávikið eð-
ur þá til að kaupa hús í kauptúnum lands-
ins þegar svo bæri undir, að þau yrðu á boð-
stólum höfð, og hefur umboðsmaður Jiorsteinn
Danielsson á Skipalóni þegar gefið lofsvert
eptirdæmi í þessu, hversu sem fyrirtæki
hans heppnast; en sá er auðsjeður hagnaður
af þessu verzlunar fyrirkomulagi, að það sem
vinnast kynni við verzlunina, dreyfist ei út
úr landinu eins og híngaðtil hefur verið, held-
ur lendir hjá innbúum þess.
Nú er að minnast. litið eitt á það, hvern-
ig verzlunin geti orðið hagkvæmari landsmönn-
um en hingað til, i tilliti til vöru aðdráttar,
og flutnings hins innlenda varníngs til verzl-
unarstaðanna.
Til þessa virðist mjer að liggi tveir veg-
ir, 1. að fjölgað sje kauptúnum í laudinu og
leyfð verzlun á þeim stöðum sem mestnauð-
syn ber til, og þar sem hafnir eru fyrir kaup-
för, og 2. að leyfð sje sveitaverzlun. 5etta
livorttveggja kom til umræðu á alþíngi 1815,
og var þá samþykktur kauptúns rjettur fyrir
Borðeyri í Strandasýslu og jiórshöfn á Lánga-
nesi, en beðið um sama rjett fyrir Straum-
fjörð i Mýrasýslu, Krossvík á Akranesi og
jþorlákshöfn í Olvesi. 3>areð nú aðeins upp-
sigliug var leyfð á staöi þessa, en ekki kaup-
túns rjettur, vona jeg að öllum skiljist, að
verzlunaraðferð sú sem jeg hefi stúngið uppá
væri næsta hagfeld fyrir innbyggjarana, eink-
um þá fátæku, sein ekki geta á uppsiglíng-
artímanuin keypt sjer nægar nauðsynja vör-
ur, ef að efnaðri sveitúngar þeirra kej^ptu þá
meira en þeir sjálfir með þyrftu, og seldu
þeim aptur þegar liinir gætu borgað, og frí-
uðu þá þannig við erfiðar kaupstaðar ferðir á
haustum, vetrum og vorum, en kæmu í veg
fyrir, að verzlunarineniiirnir notuðu sjerneyð
enna efnalitlu og færðu fram við þá útlenda
varnínginn; og yrði þetta með þessu móti
einskonar sveitaverzlun. "þegar sveitaverzlun-
in kom til umræðu á alþíngi, voru margir
henni mótfallnir, og kváðu hún mundi verða
ollandi okri og óhófsemi, en jiegar fleiri væru
sem feingu þenna verzlunarrjett, niundi þessu
ekki svo mjög að kvíða, allra sizt ef verzl-
unin væri stofnuð af fjelögum manna, því þá
lendti lítið af ávinningnum hjá hverjum ein-
um, en þarámóti ineiga allir sjá, liver hagur
mætti verða að verzlun þessari fyrir mörg
hjeröð og sveitir. 5Ieð þessu eina móti ætla
jeg, að hagnaöur gæti orðið að verzlun við Dyr-
hóla fyrir Vestur Skaptafellssýslu; sömuleið-
is fyrir Austur Skaptafellssýslu ef uppsiglíng
feingist í Ilornafjarðar eður Papa-ós, og sýslu-
búar kæmu sjer saman um, að stofna þar
sveitaverzlun; lika væri jiað töluverður hag-
ur fyrir Borgarfjarðar og Hjaltastaða-hrepp í
Norðurmúlasýslu ef sveitarverzlnn væri i Borg-
arfirðí og líkt mundi mega seigja um mörg
önnur hjeröð, t. a. m. Dalasýslu og hiini innri
hluta af Barðastrandarsýslu. !Þegar slíkt
verzlunarleyfi væri gefið með hagkvæmum
skihnálum fyrir landsbúa, get jeg ei amiað
ætlað en að þetta væri hagfeldara heldur
en að ýmsir í lagaleifi fremji þvíiunlíka
verzlun. En sveitaverzlun þessari verða að
fylgja þéssir skilinálar, að þeir sem verzlunar-
leytíð fá, sjeu skuldbundnir til að hafa § af
nauðsynjavörum móti % af hinum ónauðsyn-
legu, og mundi þá valla því að kvíða, að hún
leiddi til óhófs, og ættu þeir í þessu skini
að senda ytírvaldinu framtöluskrár yfir vör-
ur þær, er þeir kaupa, staðfestar af kaupa-
nautum þeirra, sem og við hver árslok yfir
það, er þeir eiga þá óselt, en yfirvaldið ætti
að löggylda og innsigla bæði verzlunarbæk-
ur þeirra og gagnskilabækur (Contrabækur)