Íslendingur - 27.04.1861, Blaðsíða 3

19
Eptir því sem kostnaðurinn við mýraveitingar hefur
verið reiknaður í Noregi, landi, sem í mörgu tilliti er ís-
landi svipað, er áætlunin sú, að tæpa 40000 rdd. danska
þurfi til að rista út 26200 dagsláttuvelli af mýrlendi. J>að
ernú hœgt að reikna út, hvern árangur ísland mætti hafa
af því, ef allar mýrar vorar væru orðnar að túnum, engj-
um og högum. J»eir, sem kunnugir eru landi voru, munu
með oss sanna, að ekki sje orðum aukið, þótt vjer getum
svo til, að töðuvellir, engjar og haglendi mundu að minnsta
kosti tvöfaldast í ummáli og meir en tvöfaldast að jarð-
kostum til, ef búið væri að rœkta allar mýrarnar, sem ó-
prýða og skemma landið. Teljum nú til, að með þeim
liætti mætti auka allt skepnuhald að tvöföldu, sjer í lagi
kúpening, hver arður væri það ekki? Og ef þar á ofan
bœtist, að betur væri gefið hverri skepnu, svo hún nyti
sín betur, svo kýrnar mjólkuðu meir, og naut yrðu feitari,
hversu mörgum skildingnum yrði bóndinn ekki bœttari
fyrir? Tökum til dœmis eingöngu betri meðferð og gjöf
á þeim kúm, sem menn nú halda. Reiknum, að kúm
væri fyrst um sinn ekki fjölgað, en þeim að eins betur
gefið, sem vjer nú höldum. Reikni maður, að meðalkýr
á lakari gjöf gefi 1200 merkur mjólkur árlangt, og selji
menn mörkina á 1% sk. danskan, þá gefur það rúmar
9 spesíur á ári fyrir hverja kú; sje nú sömu kúnni vel
gefið, svo mjólkar hún að minnsta kosti tvöfalt, eða 2400
merkur árlangt, sem verðleggja má á 18—19 spesíur.
Sá bóndi, sem hefur 10 kýr, og hefur nóg og gott hey
lianda þeim, grœðir þá auðsjáanlega 90 spesíur árlega á
því að gefa þeim vel. Reikni maður nú, eins og má,
eptir því sem tilkostnaður hefur verið í öðrum löndum,
að grœðslan á hverjum kýrvelli af mýrlendi kosti að fullu
og öllu (því hjer er ekki eiugöngu um útristuna að rœða)
60 spesíur, og 10 kýrvellir þannig 600 spesíur, þá virð-
ast þær 90 spesíur, sem peningshaldið batnar, vera dágóð
leiga af 600 spesíum. Nú er þó ekki í þessu talin þau
áhrif, sem mýragrœðslan hefur á loptslagið, og tún og engj-
ar, sem að mýrunum liggja, og er það þó reynsla Norð-
manna, að furðu gegni, hversu jarðvegurinn batnar í nánd
við mýrar, sem einungis eru ristar fram. Núkunnamenn
að halda, að hjer sje kostnaðurinn á mýragrœðslunni
reiknaður of lágur, og skal því geta þess, að í Noregi,
þar sem allt er dýrt, kostar grœðslan á hverjum kýrvelli
af mýrlendi ekki nema 45 spesíur, en hjer er fjórðungi
bœtt við, af því öll byrjun er örðug, og allt mundi verða
dýrra fyrst í stað hjá oss, meðan reynslan og vaninn er
37
að opt tók hann kú úr fjósi sínu og gaf þeim, þá þeir
höfðu misst þær, ella ær eða annað til bjargar.
.9. Slmli sýslumaður freistar að grípa Jón.
Skúli Magnússon hafði þá Hegranesþing, er síðan
varð fógeti; bjó hann á Stóru - Ökrum í Blönduhlíð; varð
það, að Jón var ákærður fyrir sýslumanni um gripdeild og
ýms brögð. Kom svo, að Skúli heimti Jón á sinn fund,
því eigi var jafnan hœgt að hitta hann heima; Ijek og orð
á, að hann mundi margfróður. Dróst það alllengi, að
Jón fyndi sýslumann; ljet sýslumaður þá njósna til, hve
nær Jón mundi helzt heima, og reið sýslumaður þá að
honum við nokkra menn; kom liann þátil Grafar, en eigi
var þá við kostur Jóns, þó hann hefði þann dag sjezt
heima, beint áður þeir komu. Sáu þeir sýslumaður hann
hvergi; heimamenn vissu og eigi, hvar Jón var; fáttmanna
var fyrir. þeir Skúli rannsökuðu bœinn sem vandlegast,
því fyrir hvern mun vildi Skúli rannsaka, svo Jón fyndist,
og ætlaði þá fœri bezt mundi. Sást ekkert nýlunda á
bœnum, nema seljubútur einn lá á vegg úti. Fór sýslu-
maður þá á braut, en er þeir höfðu riðið snertuspöl fram
ekki búinn að kenna oss lagið og hœgustu aðferð á mýra-
grœðslunni. Einnig geng jeg að því vísu, að sumum
heima rnuni þykja þessi hugvekja um mýragrœðsluna vera
eintómur hugarburður og ný útbrot., sem til einkis góðs
leiði. Eins gekk í Noregi í fyrstunni, þegar Raumsdals-
amts landsbústjórnar - tjelag byrjaði fyrir nokkrum árum
á, að hvetja Norðmenn til að grœða mýrarnar. »Vjer
komumst af, eins og feður vorir og afar«, sögðu jafnvel
stórbœndurnir í Raumsdalnum; en hvernig fór? Nú grœðir
liver, kotungurinn sinn mýrarskækil, og býr til úr tún,
af því það borgar sig allt öðruvísi en grœðsla á valllendi
og grýttri jörð, sem bæði kostar meira að rœkta, og gef-
ur miklu minna af sjer, þegar búið er með mikilli fyrir-
höfn að grœða hana út. Norðmenn reikna, að grœðsla
á valllendi kosti sexfalt við grœðslu á mýrum, og gefi
ekki nema helniinginn af sjer. þetta kemur til af því,
að mýrlendi saknar aldrei þess vökva, sem við þarf til
grasvaxtar, hversu vel sem vatninu er burt veitt af þeim;
hitt er örðugra, að veita vatni á hálendið og þurrlendið.
|>að gefur að skilja, að ekki er til neins að leggja
rœkt við jörð, sem full er af jarðsúru vatni, því meðan
vatnið stendur á jörðunni, er jarðhitinn ekki nógur, til að
koma til vegar þeirri rotnun, sem upphaf er alls gróðurs.
En þegar búið er að veita vatninu burt, sígur mýrin sam-
an, visnaðar jurtir og grös samlagast hvert öðru, jarðylur-
inn fer bráðum vaxandi, og sú rotnun byrjar, sem fœðir
af sjer nýjar jurtir. |>að, sem því i fyrsta lagi á ríður,
er að veita vatninu burt, þvi næst að út rýma jarðsýrunni,
sem altjend er í fúamýrum, og er til þessa bezt að bera
á mýrina leir og sendna jörð.
Fyrst og fremst ber nákvæmlega að rannsaka, hvort
botnsvatninu verður náð úr mýrinni, og hversu djúpt vatn-
ið sigur í henni. það gefur að skilja, að vatninu verður
náð burt með mörgum hætti. Almennast er, að grafa
höfuðskurði, til þess annaðhvort að veita vatninu algjör-
lega burt úr mýrinni, eða safna því á annan stað í henni.
En nú er ekki víst, að svo hœgt sje aðgöngu, að þurrka
mýrina, og að nokkrir skurðir sjeu nógir til þess; því
svo kann landslag að vera á sig komið, að hin vatnssjúka
jörð ekkert afsig hafi, til dœmis þegar mýrin liggur milli
fjalla eður hóla á allar síður, sem annaðhvort ekki verða
gegnumbrotnir, eða um of væri kostnaðarsamt að grafa
höfuðskurðinn í gegnum.
I J>á er að grafa eins konar brunna þar í mýrinni, sem
38
Langholt, nær fyrir ofan Páfastaði; gat þá einhver fylgdar-
maður Skitla til, að vera mætti, að Jón villti fyrir þeim
sjónir, og hann væri seljudigunbur sá, er lá á vegginum;
vildi sýslumaður þá aptur bverfa, og var það gjórt, en þá
var drumburinn horfinn, er þeir komu aptur, og fundu
hann hvergi, en ær ein grákollótt beit á húsum uppi; varð
Jón enn eigi fundinn; riðu þeir sýslumaður þá aptur við
svo búið; var þó enn til getið, að sjónhverfing mundi
hafa á verið, og mætti ske, að Jón væri bin grákollótta
ærin; nennti sýslumaður þá eigi aptur að hverfa og reið
lieim til Akra, og bauð síðan Jóni harðlega að fmna sig,
og hugðist hann með hætti þeim helzt fá gripið hann
fyrirhafnar-minnst, þótt eigi Ijeti Skúli mjög erfiðlega um
sakir hans, ef liann kynni heldur að ganga í greipar sjer.
10. Viðureign Skúla og Jóns.
það er frá Jóni að segja, að honum leizt eigi að
leggja ferð þá undir liöfuð, að hitta sýslumann. Jón átti
þá hest bleikan, er lengi síðan var orðlagður sökum œr-
ins fjörs og fráleiks; kölluðu sumir hann Himnableik.
Yar það nú síðla um haustið, að hann tók heslinn, og