Sæmundur Fróði - 01.01.1874, Blaðsíða 14

14
trúarleysi efnamanna („matebialista"), og heldur sjcr þoss vegna ann-
aðhvort tilhinnar svo kölluðu náttúrutrúar, „kationalisme“, eðatilopin-
berunarinnar („oetodoxak1'), ogtil pessasíðast nefnda flokks heyra óef-
anlega hinir l.rrðustu menn, sem uppi eru á vorum dögum. Jeg hef í
skoðunum minum allt af fylgt pessum fiokki, því að bæði er Jað, að jcg
álít hann pann skarpvitrasta, enda virðast mér mótbárur pær, er
menn hafa gegn honum, svo léttvægar, að jeg hef með engu móti getað
faliizt á Jær, eða fundið, að pær væru á rökum byggðar. Mjer virðist,
að pótt menn játi, að tilveran sje e i n, pá sje pað pó auðsjeð, að hún
hafi tvær hliðar, hina sýnilegu og liina ósýnilegu, og pegar jeg íhuganá-
kvH-mlega hina sýnilegu hliðina, og velti henni fyrir mjer, pá er mjer
alls eigi auðið að skilja, að skoðanir efnamanna geti verið rjettar
eða á góðum rökum byggðar, pví að efnið (matekian) er engan veginn
svo auðskiiið, eins og peir ímynda sjer. A hinn bóginn virðist mjerpað
ijóst, að grundvallarskoðun efnamannanna á hinum ósýnilegu heimskröpt-
um og hinni andlegu meðvitund vorri sje svo fráleit, að hún nái engri
átt, og hafi í raun rjettri ekkert annað við að styðjast, cn peirra eig-
inn hngpótta, og einhverja hundavaðs-yfirferð á hinum merkustu náttúru-
viðburðum og þeirra ómótmælanlega samanhengi. Að því er hinni opin-
beruðu trú viðvíkur, pá virðist mjer hún standa svo föst, að hún í raun
og veru hafi eigi hreifzt um hnífsbakkapykkt frá peirri stöðu, er hún nú
þegar hefur haldið um svo fjarska-margar aldir, og mjer virðist, að Dr.
lechy* hafi ómótmælanlega ijett í pví, par sem hann segir, að mann-
kynssagan æ meira og meira hljóti að sannfæra heimirm um hinn guð-
dómlega uppruna hinnar kristnu trúar.
Af þessum mínum skoðunum leiðir pað, að jeg mun jafnan í pessu
riti álíta mamiinn sem tvöfalda veru, líkamlega og andlega, og pess
vegna alveg vera á móti peim lærdómi, er skoðar. hann sem nokkurs
konar vjel eða efnishrúgu, eins og materlalistum er títt, og eins mun
jeg af sömu ástæðum alls eigi geta orðið samdóma Jieim ályktunum, er
álíta mannkynið komið frá öpum, eins og dabwin, og þeir, er honum
fylgja. Slíkar skoðanir, sem nú eru að koma upp í mörgum erlendum
tímaritum, bæði dönskum, pýzkum og enskum, álít jeg rangar og óþarf-
ar, eins og pær eru alveg ó s a n n a n 1 e g a r, pví að pótt pær kunni að
kitla forvitni einstakra lærðra og ólærðra manna um stundarsakir, álítjeg
pær eigi að eins ónýtar og afvegaleiðandi í trúarefnum manna, heldurog
sem nokkurs konar hugsunarleik, er tefur tímann frá öðrum parflegri og
ái'eiðanlegri lærdómum.
En það er eigi nóg með pað, að pessir nýju „materialistar" tefja
timann frá öðru parfiegra námi, lieldur gjöra beir unga menn óhæíilega
1) lechy cr nafnfrægur enskur rithöfundur, sem nýlega hefur ritað
eitthvert hið merkasta og stærsta rit um „náttúrutrúna“.