Heimskringla - 18.12.1913, Síða 9

XXVIII. ÁR.
WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGINN, 18 DESEMBER 1913.
Nr. 12
Heimskautafariini, eins og sum-
ir aörir hégómagjarnir menn, safn-
ar blaða-úrklippum, Svo hann geti
alt af vitaö, hvað heimurinn hefir
um hann að segja, en þó sérstak-
lega, hvað blaðstjórar landsins
hugsa um framkvæmdir hans og
fyrirætlanir. ( TJm nokkra undan-
farna mánuði hefi ég átt því láni
að fagna, á hverjum morgni þegar
ég hefi tekið móti bréfum og póst-
sendinmim, hefir því fylgt úrklippur
úr ritstjórnargreinum héðan og
handan, er borið hafa þessa, eða
áþekkar fyrirsagnir :
“Ný gagnslaus heimskautaför! ”
Flestar korna þessar greinar frá
einhverjum útkjálkum landsins, en
nokkrar eru þó úr helztu dagblöð-
unum. Allar eru þær nokkuð líkar,
— mætti ef til vill ættfæra þær
til tveggja eða þriggja ritgjörða,
er einhverntíma hafa verið samd-
ar, en ritstjórarnir skírt upp aft-
ur, eða með skærum og límbauk-
um lagað til, og smeygt í ein-
liverja eyðuna, er fylla þyrfti í
blöðunum.
í sjálfu sér bera þær líka með
sér skoðun þeirra mnnna, er ekki
trúa, að til sé annað gildi en pen-
inga-gildið, er hugkvæmist ekki,
að nokkur tilraun sé nokkurs
virði, er ekki megi strax snúa í
dollara og cent. En væri svo, að
peningarnir sé hið eina, er beri
verðgildi í heiminum — og um
það eruin vér alls ekki allir sam-
dóma — þá ætti skoðunum þess-
um að vera fyllilega andmælt með
því að minna á, að það getur eng-
inn nema hinti eini altsjáandi sagt
fvrir, að hvaða hlutum megi gagn
verða. Og um langan aldur hefir
reynslan kent oss það, að jafnvel
hinar luigsæustu skoðanir hafa á
sínum tíma komið að virkilegum
notum, bæði á verklega og efnis-
lega vísu.
Til eru menn, á lífi nú, er með
óvirðingarorðum kölluðu talsím-
ann barnaleikfang, — að vísu
snoturt leikfang, en ónýtt til
allra hluta. Líka eru aðrir menn
lifandi enn, er safnað hafa ótrú-
legum undra-auði sökumi þess þeir
höfðu trú á þessu “leikfangi”, og
lögðu fram fé til að koma fyrir-
tækinu á stað. Enn eru nokkrir
menn lifandi, er muna eftir ræðum
er fluttar voru í Congressi Banda-
ríkjanna og fordæmdu utanríkis-
ráðgjafa Seward íyrir að hafa
keypt “frostkúlu" norður í liöfum,
er kölluð var Alaska. En félög eru
þó til nú á dögum, er grafið hafa
upp úr fáeinum ferhyrningsmilum
af frosnu jörðinni í Alaska marg-
falt meira gull en fyrir alt landið
var gefið.
Leiðangur þessi, sem nú um
þessar mundir er tíðræddast um í
blöðunum, af þeim fyrirtækjum,
sem kölluð eru gagnslaus,
setur sér að kanna eins stóran
hluta og unt er víðáttu þeirrar,
sem nú er ókunn og myndar svæði
rúma milión ferhyrningsmilna að
stærð, og sem liggur fyrir norðan
Norð-vestur Canada, Alaska og
austur Síberíu.
Svo hagar til, að ríkisstjórn
Canadu er í höndum þeirra
manna, er ekki álíta það sé gagns-
laust, að afla þckkingar, er fús-
lega vilja leggja fram fé og veita
stuðninrr sinn iyrirtæki, er að
sönnu getur farið svo, að ekki beri
þann árangur, að virða megi til
dollara og centa, en sem í öllu
falli, hepnist það að einhverju
eftir
VILHJÁLM STEFÁNSSON
(þýtí, úr Harpers Weekly)
leyti, hlýtur að auka þekkingu
manna á bessum hnetti, jafnvel þó
ekki finnist nýtt land. Og finnist
nýtt land, skoða þeir ekki að það
þurfi að reynast til einskis nýtt
um aldur og æfi.
Á ári hverju virðast oss fram-
farimar í heiminum vera meiri en
þær voru árið áður. Og nú, ef
síðastliðin fimtíu ár hafa svo
breytt Alaska, að í stað þess að
það sé jökulbreiða úti í íshöfum,
er það nú orðið voldugt keisara-
dæmi með ótakmörkuðum auðæf-
um, — þá vissulega er ekki hægt
að segja, að iand, er síðarmeir
gæti fundist, mundi reynast einsk-
is nýtt að fimtíu árum liðnum,
þótt það lægi nokkrum hundruð-
um milna norðar en Alaska. En
jafnvel þótt það reyndist einskis-
nýtt, að fimtíu árum liðnum, þá
færir oss tíminn önnur ár og aðr-
ar aldir, og á hverri þeirri öld
nýjar uppfyndingar og framfarir,
er að lokum fá notað, upp til
hins síðasta þumlungs, hvern
blett jarðarinnar mönnum til
gagns.
í vissum skilningi má scgja, að
þessi rannsóknarferð vor sé eins
dæmi. Er hún hafin til þess, að
prófa sannleiksgildi vísindalegrar
t i 1 g á t u. Dr. Nansen hefir stað-
hæft all-geyst — að sumra áliti
sannað —, að hinn órannsakaði
hluti Norðuríshafsins sé afardýpi,
og með öllu landlaus sjór. Aftur
eru aðrir vísindamenn, er norður
hafa farið, svo sem kapteinn A.
W. Greely og Dr. R. A. Harris,
jafn sannfærðir um, að þar sé
stærðar landflæmi ófundið enn yzt
í Pólarsjónum og Peary heim-
skautafari hefir séð landið til vest-
urs, af Thomas Hubbard höfða,
sem liggur rúm tvö þúsund fet
yfir sjó. En með vísindalegri var-
færni, bætir hann því þó við, að
ekki sé hann viss um það, að það
hafi verið land, en ekki skýbólstr-
ar, með því að ekki hafi hann stig-
ið þar fæti. En sé það land, sem
hann sá, er það vel mögulegt, að
það geti verið lítið ummáls. Aft-
I
■ t
Norðurheimskautið.
Strykaði bletturinn sýnir ókannaða svæðið, þar sem Vil-
hjálmur telur figgja ófundna landið.
ur trúa þeir Dr. Harris því og
fleiri, að þar úti sé víðáttumikið
land, er enn sé ófundið, og færir
hann rök fyrir því á þessa leið :
“Eftir því sem straumar haga
sér, virðist óhætt að fullyrða, að
ekki geti legið óslitinn, stýflulaus
neðansjávar dalur frá þeim djúp-
sjó, er skipið Fram fór eftir um-
hverfis Pól og vestur norðanvert
við Canada, Alaska og Austur-
Siberíu, til sjóa þeirra, er mönn-
um ertt þar kunnir. Hvað viðkem-
ur þvi dýpi, þá er svo helzt að
sjá, að samanhangandi grynning-
ar eða stýfla taki alla leið millum
heimskauta eyjanna (vestur af
Grænlandi) og vestur til Ný-Síber-
íu eyja. Væri það ekki myndi flóð
og fjara vera mjög reglubundin
þar við strendur. En þar sem það
hefir verið mælt, er flóð og út-
streymi meir en hálfu minna en
aðdráttur tungls on- sólar myndi
verka á óhindraðan djúpsjó. Enn-
fremur bvrjar flóð fyr við Bar-
row höfða en við Flaxíman eyju,
er gagnstætt er því, sem vera
ættiv ef norðan við væri rúmsjór".
Hann staðhæfir ennfremur, að
eyktarstraumar íshafsins stafi frá
Norður, Atlantshafinu eingöngu. —
Frá annaðhvort Kyrrahafinu eða
Atlantshafinu li 1 j ó t a þ e i r a ð
k o ma, vegna þess að afstaða Is-
hafsins er sú, að þessir eyktar-
straumar hverfa sem næst um
miðbik þess, en eru alstaðar lág-
ir. En nú er straumum Kyrrahais-
ins varnað að ná til íshafsins
vegna þess, hve grunt og mjótt er
Bærings-sundið. ötafa þeir þvi af
flóði i Norður-Atlantshafinu á
djúpinu mikla mdlli Noregs og
Grænlands ; væri þá Pólarsjórinn
landlaust sjávardýpi, eins og Nan-
sen heldur fram, myndi flóðið falla
beint vfir heimskautið og þvert
ttpp að ströndum Alaska. Með
öðrum orðum ætti háflæði og
fjara að vera jafnt og nokkurnveg-
in jafn snemma með allri norður-
strönd Alaska ; til dæmis við Ben-
nett eyjtt oa Barrow höfða. En nú
fer því fjarri, að svo sé. 1 stað
. þess að straumar séu af norðri við
Flaxman eyju og á öðrtimi stöðum
á norðurströnd Alaska, eru þeir
allir að vestan, og í stað jafnflæð-
is er háflæði 2yí fet við Bennett
eyju, 4-10 við Barrow höfða, en
l/2 fet við Flaxtnan eyju. þenna
hæðarmun, eins og steínu straum-
anna, má útskyra með því, að í
stað jtess að heimsknutasjórinn sé
landlaust dýpi, þá liggi þar stærð-
ar landfláki, Sem enn er ó-
fundinn, eða þéttur eyja-grúi,
er taki yfir á að gizka
fimm hundruð þ ú s u n d
ferhyrningsmílur, á þeim
stöðum, er uppdrátturinn sýnir, er
Dr. Harris hefir gjört, og hér er
sýndur. Með engu öðru móti er
hæ<rt að gjöra grein fyrir straum-
um íshafsins, á Heim stöðum, er
menn hafa rannsakað.
Svo er annað, sem styrkir þessa
skoðun, er Dr. Harris og fleiri
hafa bent á, en það er, að vestan
stórviðri á suður Beaufort sjón-
um, skapa háflæði með allri norð-
urströnd Alaska, en aítur austan-
veður lágstreymi. Fer það alveg
að líkum, ef þar væri landflæmi
fyrir, er uppdrátturinn sýnir.
Eitt það þýðingarmesta, er við
vitum um Norður-íshafið, er það,
að straumar ganga eftir því frá
Ameríku yfir Pólarsjóinn og ofatt
til Evróptt. Hefir það verið sann-
að með tilraunum af þeim G. W.
Melville, sjóliðsforingia Bandaríkj-
anna, og Henrv G. Bryant, for-
seta Landafræðisfélagsins í Phila-
delphia. Létu beir henda út frá
hvalaveiða skipum, vestarlega við
norðurströndina, nokkrum kútum,
og voru í þeim miðar ritaðir á
fjölda mörgum tungumálum. Yar
einum kastað út skamt frá Bar-
row höfða, og fanst hann upp við
ísland fimm árum síðar. Öðrum
var hent út nálægt Bathhurst
Landaleit í
Norðurhöfum