Heimskringla - 07.05.1914, Qupperneq 4

II K i M s K k I M'i U
Heimskringla
Pnblished every Thorsday by
The Viking Press Ltd., (Inc.)
V«rÐ bl&OsÍDS 1 Canada og liandar
12.00 am árift (fyrir fram borgaft).
Beot til íslauds $2.00 (fyrir fram
borgað).
Allar borganir seudist 6 skrifstofn
biaösins. Póst eöa bánka Avlsanir stýl-
ist til The Viking Press Ltd.
RÖGNV. PÉTURSSON ,
E d it o r
H. B. SKAPTASON
Manager
Oöice :
729 Sherbrooke Street, Wintiipeg
BOX 3171. Talsfmi Oarry 4110
Enn skrifar Árni.
Flestimi mun vera fariö aö finn-
ast einkennileg'ar allar þessar
löngu greinar Árna Sveinssonar
Xiögib., og lítið auöga þekkingu
manna á þeim málum, sem helzt
liggja fyrir kjósendum þessa fylkis
nú um þessar mundir. Greinarnar
eru nú orðnar þrjár og allar um
sama efni, — tilraun aö rusla í ó-
þverra sögum út af siðastliðnum
kosningum í Gimli kjördæmi.
Gjörðum vér athugasema við
þær tvær, sem komnar eru, og ætl-
um enn að gjöra hoaum paö til
eftirlætís, að gegna honum, og at-
huga þetta síðasta málæðv liams.
nokkur átvlla að kveina og kvarta
lofal það hjá öðrvim, sem hann
og var afsakanlegt. En svo var | lastar hjá liinum, né hvetja menn
ekki. Syndin sigratíi ekki, og sak-1 til að fylh'ja öðrum af því hreytni
le^ sið tapaði ekki. Álitum vér því hans í því eíui sé afsakanleg, en
bezt, að leaða þá söj;u hjá sér, er
laut,
að öllu þessu máli
hvorki kjósendur eða sækjendur
voru stórt að græða við það, að
henni væri á loíti haldið. — En
Árna ojr Lögbengi lýst það ekki.
mega þau hæla sjálíu sér eins lengi
og þalu vilja, og þykjast hafa vak-
ofsækja hinn.
Þ'1 það er hrejnt og beint út sagt,
að vér berum mjög litla virðingu
fyrir þeirri kosninga-aðíerð, sem
marg-oft eru notuö, í ótal tilfellum,
af báðiim flokkum. F.n vér höfum
Sama er að segja um tilvitnan rikisins, þegar það myndaðist fyr-
hans í framferði einhvers fundar, ir þriðjungi aldar síðan og fengið
er haldinn átti að hafa verið 11. ótakmarkað land til eignar og
maí í fyrra, undir umsjón Jlr. |peningagjafir að auk, til þess alð
I/auzons. Er saga sú öll úr
færð og uppspuni einsog liún er
“ritin af herra Árna”.
Tilraun hans að ná til vor, og
og land var enn hægt að fá, en
ekkert án bindandi samninga. —
þjóðin var búin að læra af yfir-
gangi Can. Pac. félagsins, að slá
og ekki öllum rétti úr hendi sér. Og
tengja Sléttufylkin miklu við Aust- hún sá, að eftir alt saman, var
laigi ! koma á braut frá hafi til hafs
ur-Canada. Landið vair því gefið,
svo það gæti haft veð til að gefa
sakir þær, sem hann ber á oss, eru j fyrir lántökum sínum í Norðurálf- , laigt alt til, féð, trygginguna
ekki svara verðar, og má I.ögberg j unni, en i>eningarnir íengiiir til mannslífm, er kostað höfðu
Ijá ]>ess háttar hæli, ef því sýnist þess, að hyggja með brautina. — koma brautimii yfir fjöll og
og finst tilgangi sínum náð með því,
þakklætisskuldin ekki eins stór og.
heuni fanst í fyrstu. Hún hafði
°g
að
firn-
að
aldrei getað séð, að í þvi hafi ann
ar flokkurinn yfirburði yfir hinn, j °* f,nst tilffangi sinum náð með j því, einsog líka var rétt, var indi. Sumir höfðu orð á því,
ið máls á mætnm hlut, en að hg£um vér verið staiddir hér j se,n stjórnmálablaði. Að vér minstur hluti gjörður, þótt braut- eins vel hefði þjóðin mátt láta
í lan-di yfir æði-mörg ár og séð j farið
Er þá fyrst við þetta siðasta
mál hans að athuga, að honum
virðist vera mjötg hughaldið, að
seálast til vor. Virðist það vera
aðalefni þessarar ritsmiðar, engu
siður en hinnar næstu þar á und-
an. Ber hann altaf sama lóminn
yfir því, að vér höfutn haft í
frammi við hann útúrsnúninga og
rangfærslur. í hverju þeir útúr-
snúningar eru fólgnir, hefir hann
ekki gietað sýnt enn og mun aldreí
geta sýnt. 1 fyrstu greininni lézt
hann vera að vandlæta um með-
ferð stjórnarinnar á Ný-lslending-
um fyrir aðferð þá, sem í frammi
hafi verið höfð við kosningarnar
fjrrra vor. Töldum vér þær get-
sakir í svari voru ekki vel til
til fundnar, og færðum til sönnun-
ar þessar ástæður :
I fyrsta I agi væri ekki
stjórn landsins um að saka, ef ein
hverjir styrktarmenn hennar hefðu
í einhverju atriði yfirstigið markið
í því, að safna lienni fylgis. það
væri þeirra sök og ænnaðhvort
heimsku þeirra eða öfugum hugs-
nnarhætti um að kenna.
í ö ð ru 1 a g i værí tvær hlið-
ar á öllum kosningaprettum. Ekki
yrðu þeir menn fengnir til að fall-
ast á ráð þeirra, sem þá pretti
vildi í frammi hafa, er væri í
ölluiri greínum heiðvírðir sjálfir.
Kjósendur yrðu ekki tældir með
yínstaupi eða vindlum, nema þeír
stæðu svo siðferðislega lágt, að
þeir mettu meira magafylli en
enanndóm þann, sem atkvæðisrétt-
urinn veitti þeim. Er það því tví-
hliða ásökun, jregar kvartað er
um, að í fraimmi séu höfð at,
kvæðakaup, — bendir það engu síð
ur á siðíerðisskort kjósenda, en
þeirra, sem kaupin semja. Enginn
verður keyT>tur honum þvert um
huga. Enginn neyddurtil
að drekka brennivín og afplána
svo vínskuldina með atkvæði sínu
þetta fá allir skilið og vitað, er
vit og skilning vilja nota, en íinna
sér ekki ávalt eitthvað til að urga
saman kvörninni og halda áfram
að mala.
í þriðja lagi bentum vér
á að báðir málspartar í þessum
umgetnu kosningum hefðu notað
alt, sem þeir hefði getað til þess,
að koma ár sinni fyrir borð, og
væri því alls ekki undain aðferð að
kvarta hjá öðrum, þar sem hin
hliðin hefði notað alveg sömu að-
ferðina. Væri það því mjög ámæl-
isvert, að hefja þann eymdarsöng,
einsog gjört hefir verið, út af úr-
slitunum. Hefði því verið að
heilsa, að hliðin, sem undir varð,
hefði ekki annað gjört en halda
fundi, skýra mál sitt og láta svo
menn eina um, hvað þeir gjörðu,
— hefði hún verið saklans af oll-
um þeim sakaráburði, sem á hina
hliðina er hlaðið, — hefði verið
leikslokum hefðu þau gjarnan
mátt spyrja, og hvaða ósæmd þau
gætu dregiö að lokum yfir þá, sem
þau vildu hlifal. því það er ekki
fyrir vitnisburðarskort, að vér höf-
um ekki viljað tilfærai kæru á móti
kæru, sem þau hafa borið íram,
heldur, að vér lítum stærra á virð
ingu vora og Hkr. en svo, að vér
viljutn ganga út í þess konar deil-
ur. Sýnir það hvorttveggja í senn
— kæruleysi og heimsku, að hah’.a
samt áfram, og treysta því, að al-
menningur fari nokkuð eftir öðr-
um eins þvættingi og stöðugt er
borinn fram.
það mega verá ókunnugir menn
kosningatniálum í Manitoba, sem
trúa því, að pólitisku flokkarnir
hér reyni ekki sitt ítrasta við
hverja kosningu, heldur sé annar
þeirra frábitinn, að reyna annað
en siðferðislega brýning, meðan
hinn stútfylli alla kjósendur.
Atriðum þessum þremur, er vér
höfum nú bent á, og vér tilfærð-
tun í fyrsta svari voru, hefir Árni
ekki reynt að hrynda, í báðum
þeim löngu bréfum til Lögb., sem
hann hefir samið síðan. Ekki get-
ur hann heldur hrundið þeim.
Tvær síðustu greinarnar eru þvi
samdar algjörlega utan við málefn-
ið, og ræða ekki það, sem á milli
bar í fvrstu.
Vér skulum telja þau upp aftur,
svo fólk geti betur áttað sig á
þeim>: —
F y r s t a — Stjórnin ber ekki á-
byrgð á gjörðum manna, er yfir-
stíga rétt takmörk. Hún ber að
eins ábyrgð á sínum eigin skipun-
um.
A n n a ð— það eru tvær hliðar á
öllum kærum, er snerta atkvæða-
kaup, hvort sem þau eru gjörð
með brennivíni eöa öðru. það er
lilið bess, sem fyrir kaupi stendur,
og hlið þess, sem sig sjálfan sel-
ur. Og- nema því að eins, að ein-
hver sé til, til að selja sig, er eng-
inn til, til að kaupa. Má hver
sem vill ejöral upp á milli þessara
tveggja hliða, hvor sé virðulegri.
En það er vort álit, að sá, sem
selur sig, sé tífalt manndóms-
minni og svívirðilegri, en sá, sem
kaupir. Sá, Sem lætur manngildi
sitt, eöa sannfæringu, sem sama
er, fyrir brennivínsstaup, er tæp-
lega maiður. Ilann á það eitt skil-
ið, að vera útskúfaður í yztu
myrkur mannfyrirlitningar, fyrir
smámensku sína og þá smán, sem
hann veitir þ.jóð sinni, í stað þess,
að vera tekinn í fang og kjassað-
ur og karaður, einsog Argyle bónd-
inn er að bera sig til að gjöra.
Vér höfum enga meðlíðun með
honum, enga velþóknun á honum,
ekkert álit á honum. Vér álítum,
að hann ætti að vera sviftur at-
kvæði og kjörréttindum, þangað
til hann lærði að fyrirverða sifr
fyrir sinn fyrri hugsunarhátt og
athæfi. það eru þvílíkir menn, sem
eru fyrsta undirrót allrar óstjórn-
ar og siðferðisspillingar í þjóðfé-
laginu.
þ r i ð j a — Báðir flokkar kjós-
endal notuðu sömu aðferðirnar til
þess, að konua umseekjanda sínum
að. Hefir því sá, sem undir varð,
engan rétt til þess, að kvarta
undan aðferðinni hjá hinum, því
hann notaði hana líka. Vér höfum
sögusagnir manna af því, er miklu
voru kunnugri því en Árni Sveins-
son, er sagnir sínar hefir frá Rich-
ardson og Tribune, er þar voru
ekki nærri. Vér höfum í höndum
eiðsvarin vottorð um það. Vér
höldum því fram, að það sem ljótt
er og hægt er aið benda á í fari
eins, sé einníg ljótt i fari hins, finn-
ist það þar, hvort sem um flokka
ræöir eða menn. Og það hafi eng-
inn, sem telnr sig liugsandi og
sjálfstæðan mann, rétt til þess að
í nafnaigiftir verður in væri fullgjörð, eftir var þá að byggja alt sjálf, og svo eiga alt
ýmsa bera sigur úr býtum. En tæP^a sannaS ranfrærslulaust.
vér höfum l.eldur ekki getað lokað | ^eRna hv«« hann leggur s'ig svo
augunum fyrir því, að aðferðin er
mjög fra-m um,
kunmirn
að ná
skil
til vor
ávalt kjósendum að kenna. Ef það I K,,,1,rum ver ekkl skU á- Því Vér
er satt, sem þingmenn þessa fylkislvitum ekkl tl]’ að vér hoíum verið
hafa marg-oft sagt oss,
að það | rireinsemdarmaður hans í nokkrum
kaupa alla vagna, byggja allar sjálf
biðstofur, leggja fréttaþræði og
þess háttar, — því þurfti að taka
lánið, og fyrir láninu að haía til
veðið.
Alt gekk vel. Brautin var full-
Can. Northern byrjaði tilveru
sína fyrst hér í fylkinu. Mackenzie
og Mann fengu stofnskrá hér fyrir
að leggja brautir fram og aftur
____. _ ______________ ______________ ____ um fylkið. En það sagði skamt^
kosti um $5,000 að sækja um kosn-j hlnt^ 1/11 það munu flestir játa, ^að gjorg ivandið fór að byggjast, bæ- það vantaði peninga og það vant-
ir risu upp um Vesturlandið, og j aði eignir, er staðið gætu veð íyr-i
félagið fékk landgjafir sinar vel úti j ir peningum, er til láns yrði
látnar. Brautin hafði orðið að til- fengnir í útlöndum. Hvorugur
ætluðum notum,. og öllum fanst : þeirra félaga átti neitt, er nægt
því fé hafa verið v*l varið, er til jgat fyrir allri þeirri upphæð, er
taka þurfti til láns til brautar fyr-t
irtækisins. Vár þá leitað á náðit
ingu hér, þá sýnir það sig sjálft, jóvirðin»t verðnr oss aldreí með því
eru, margir
gjor, hvað sem honum þóknast um
oss að segja.
Samningur Bordens
hvernrg kjósendur
hverjir, innan rifja. Engan langar
til, að leggja út $5,000 og hljóta
að launum $1.000 árslaun eða
minna. En kjósendurnir heimta
það. þedr ertt ekki að hugsa um,
hvort þeir eru að kjósa menn, sem j
ætla svo að gefa burtu réttindi
þjóðarinnar og laitdssjóðdnn að
auk í 15 ár, einsog gjört var 1904 Ednhver stærsti viðburðurinn frá
Grand Trunk málinu sæla,— eða sjónarmiöi alríkisins er samningur
þeir eru að kjósa menn, sem viljal sá| sem Borden stjórnin í Ottawa
leggja landssjóðinn í umbætur j hefir gjört við Canadian Northem
landinu sjálfu, með v e g a g j ö rð I járnbrautarfélagið. I.agði Mr. Bor-
og opinberum stofnun-j (ien {ram þessa samnings fyr-
um. þeir vilja fá eitthvaö fyrir ir þin.^ö þann 28. apríl síðastl. og
snúð sinn, — brennivín, peninga, — , fcom j>aö svo til fyrstu umræöu
eitthvað, sem hönd og tönn gettir j>ann 30.
Tilefni samningsins var það
brautarinnar gekk. Um það heyrð-
/i .. „ . iurst lengi vel engar athugasemdir
v.ð Canadian Northern járnbraut- eða andmæii. Sumir trúöu því
aríéiagið, auk heldur, að forstöðumenn
brautarfélagsins hefðu eiginlega
gjört góðverk, og lagt aleigtt sína
fest á. En svo á eftir — seinna —
eru þeir til með að hópa sig sam- j ,
að
í vetur báru j>eir fram beiðfli um
styrk fyrir Canadian Nortliern
Íárnbrautarfélagið Mackenzie og
Mann, er aðaleigendur eru félags-
ins. \ ar það ekki nein nýlunda,
það er máske synd, að benda á [ }>ví brautir sínar hafa þeir bygt
an strax og einhver Árni lemur
hross-skinnið, og halda t á r a ‘-
m ó t yfir spillingu landsins,
stjórnarinnar og þjóðarinnar.
stjórnarinnar.
Fóru þeir ekki bónleysu ferð. —■
Stjómin ábyrgðist þeim sama sem
peningana. Hún samþykti með lög-s
í þetta fyrirtæki — eingöngu land- j nm, að brautin, væri hún lögð urn
intt til gagns. Hefir það nokkrum j fylkið þar sem hún skipaöi fyric
sinnum heyrst, þegar á Strathcona j skyldi gefa í hreinar tekjur sem>
lávjrð hefir verið minst. En menn ! svaraði 4 prósent af hverjum doll->
gleymdu ]>ví, hversu efnahag þess- ar, er til hennar færi, alt upp í
ara mamna var háttað. jþó þeir * $8,000 á hverja mílu. Seinna var
hefðu lagt aleigu sína í fyrirtækið, j bætt $2,000 við á hverja mílu fyrir
heföi það hrokkið skamt. Allir til vagna-kostnaði osfrv. Nú var
samans höfðu þeir ekki yfir því fé tryggingdn fengin betri en nokkurt
að ráða, að hrokkið hefði til j land úti í óbygðum, oig gekk þvt
brautarlagningar frá enda stór- j tregðulaust að selja skuldabréfin,..
vatnanna inn til Winnipeg, — mik- ! er þessi ábyrgð stóð á bak við*
ið síður, að þeir hefðm getað af En stjórnin krafðist meira. Hún á-:
þessa hlið
að benda
málsins, en jafnframt frá ári til árs á fé,
fylkin
°K
a málefnm, sem fyrir j ambandið hefir veitt, og láni, er
Hggja og sem aðskil.ja flokkana, í þeir hafa fengiö gegn skuldabréfum
sem um völdin eru að keppa. E n ! félagsins, sem fylkin og sambandið
sé það synd bá p,r to k
s ú s y n d ,
þ á er þ a ð hafa ábyrgst. En nú
I---—j-.*■ **u JL síðari árum
s e m v é r b æ ð i | hefir álit þ.jóðarinnar og hennar
þorum og ætlum að hagsýnustu manna
d r ý g j a.
Tér höfum ekki álitið það
skyldu vora né heldttr sæmdar-
auka nokkrum manni, að þurka
ómennsku einstak)ing;anna í stjórn-
rna.
Atriði þessi þrjú, sem vér
um nú aftur rifjað upp, en sem jhahð, er tryggja átti lánið. Og
vér bentum á strax í fyrstu at- j ljvi> setn lániö ekki hrökk til,
hugasemd vorri við Árna, hefir bætti þjóðin við í beinum'
nokkuð breyzt
í þessu efni. Með þessari fjárhags-
tilhögun hefir þjóðin eigdnlega bygt
brautdrnar, því það er þjóðarinnar
áf>yrí;ð á skuldahréftinum, sem
gjört helir það að verkum, að
mögulegt var að selja þau og fá
höf-1 peninga áður en fyrirtækið var
hann ekki séð sér fært að ræða.
pening-
um. En einskis hags hefir þjóðin
Ekki hefir hann heldur mótmælt n°trð fyrir allar þær gjafir, annars
þeim. En líkingaff vorar hefir hann jen að fá beinar samgöngur og
tekið og lieimfært upp á flokk} greiða vegi inn á óbygðdrnar, svo
sinn og sjálfan sig, og gefum vér j hægt jTði að nema þar land og
honum fulla heimild til þess, ef j f>’rir fólk a(5 komast þangað og
ltann vill, án þess þó að veita ! set,ja sij; ]>ar niður.
hontim rétt til þess, að bera oss
fyrir þeim nafnagiftum. Sannar-
lega hefði hvílt á honum skyldan,
Hafa nú menn litið svo á í síð-
ari tíð, að þetta væri ríkinu ekki
sem hagkvæmust stefna. Fyrst og
að koma með nöfn þeirra, senl j fremst er það, aö það hefT enga
seldu atkvæði sitt Conservatívum jhond j baj,ffa með rúðsmensfcu og
íyrir brennivín, einsog yér báðum stjórn fyrirtœkja> sem þaö
ber þó alla fjárhagslegu ábyrgðina
eigdn efnum lagt braut þvert yfir
álfuna. En hvaðan kom þá hitt,
er til brautarinnar fór ? Að því
var ekki spurt, en fólk var þakk-
látt fyrir að hafa fengið braut-
ina.
Aliðvitað kom hitt féð frá land-
inu, frá þjóðinni, og í rauninni alt
féð, því forstöðumenn félagsins
seldu aldrei allar eigur sínar til
þess að byggja brautina. F,n það
er réttur tími fyrir stórgróðaíélög,
að fá alt, sem þau æskja frá þjóð
skildi sér rétt til þess, að ráða'
flutningsigjaldi með brautinni, auðs
vitað þó svo, að ekki mátti þaS
vera lægra en það, að brautin gæfi
af sér nauðsynlegar tekjur auk.
kostnaðar til þess að borga vext-i
ina, sem ábyrgstir voru. þess ut^
an tók stjórnin fyrsta veð í öllum
brautum félagsins innan fylkisins,-
til þess, ef illa færi, að hún gæti
lagt höndur á eignir félagsins, ef
jhiin yrði beðin að svara vöxtun-
úm, er hún hafði ábyrgst. Var
ínn, rneðan henni finst hún standa , •>etta sá b«ti sammngur, er enn
Fnda í hafði verið gjörður við nokkurt
þakklætisskuld við þau.
var það ekki sparað.
Auk peningagjafanna og landa-
gjafanna fékk félagið undanþágu
allra skatta til hins opinbera á
öllum sínum eignutn afar-langa >
tíð. Og ekki geldur það enn skatt leffSt a £ullið- Þvf var fengið gull,
af liintim miklu landflæmum, sem ; °ST þnð lagðist á gulliö og óx, og
það á. Landið, sem því var upp- ~nlliÖ með því, og bráðum tók
járnbrautarfélag í landinu.
öýndist nú vera eins vel um:
hnútana búið og hægt var.
Félagið ók og dafnaði. því var
ekki ólíkt farið og orminum, sem
hann að gjöra , fyrst hann kom
með þá ásökun, ef hann hefðd vilj-
að láta orð stn vera að marka,
eða tekið væri mark á þeim. En
til þessa hefir hann ekki gjört það,
og ótrúlegt, aJð honum vinnist
hægð á því héðan af. Hann neitar,
að taka vitnisburð merkra íslend-
inga trúanlegan, er vér áttum tal
við um þetta efni, norðan úr
Siglunes og Nairrows bygðum, frá
Hnausum og Árborg, og telur þar
hafa verið farið í geitarhús að
leita sér ullar. Hvaða rétt hefir
hann til, að neita sannleiksgildi
orða þeirral manna, er sjálfir voru
á kjörstöðunum og vissu hvað
fram fór ?
Hann vitnar í þess stað í sögu-
sögn um Mr. Ross J. Adams, sem
hann kallar (sem raunar ekki er
til), en á að vera Adam E. Ross,
að hann hafi lofað kjósanda $25.00
fvrir að kjósa Taylor, veitt vin á
veitingahúsi á Gimli og hampað
þar handjárnum, osfrv. þessi sami
maður, er alt þetta á að hafa
gjört, hefir unnið eið að
þ V í , að hann hafi e k k i t i 1
Gimli komið í síðast
liðin 25 ár!! Maður þessi á
heima út í Virden og hefir óflekk-
að mannorð, þrátt fyrir sakar-
áburð Árna. En ósannindi þess
hefir Árni fengiö frá Free Press
eða Tribune, er bæði fluttu þessa
skáldsöigu.
íyrir gagnvart lánveitendum. —-
Stjórn og ráðsmenska er öll í
höndum hinna sjálfkjörnu forstöðu
manna, er hæglega geta svo mis-
beitt valdi sínu, að þeir auðgi
sjálfa sig, en láti fyrirtækin falla,
og þá ábyrgðinai skella á þvi opin-
beral.
1 annan stað, sem sagt, þegar
um jafnstór fyrirtæki ræðir, og
sem landið kostar a ð ö 11 u
1 e y t i , er það stórt vafamál,
livort það er ekki í alla staði rang-
látt, að veítal mönnum eignar-
heimild skilyrðislausa yfir slíkum
fyrirtækjum, er þeir að litlu eða
engu leyti kosta sjálfir.
Um þessi atriði hafa hagfræð-
ar landsins verið að hugsa nú í
síðari tíð. Og í sambandi við Can.
Northern kemur það vel heima,
því formenn brautarinnar hafa
komið upp brautarkerfi sínu með
mjög litlum kostnaði úr eigan
vasa. Landið hefir kostað brant-
ina, flutningurinn um landið er að
borga fyrir hana og gjöral hana að
arðsömu fyrirtæki. Alt þetta hefir
gjörst á 14 ártim.
1 fyrstu kom engum til hugar,
að fyrirkomulag það, sem stjórn-
irnar höfðu á því að styrkjai braut
arfélög, væri varhugavert. Hið
volduga Canadian Pacific járn-
haflega 'gefið, var á stærð við hálft
Enpdand. Hefir það nú selt mikinn
hluta þess, og fyrir það hefir félag-
ið fengið meira fé, en upphallega
brautin kostaði. þó á íélagið svo
mikið eftir, að Shaughnessy, for-
maður félagsins, sagði árið sem
leið, að þó félagið vildi tvöfalda
höfuðstól sinn, án þess að bæta
nokkru við, hefði það nógar eignir
fyrir þeirri hækkun, þegar landið
væri talið með járnbrautinni.
J>rátt fvrir alt, sem þjóðin
gjörði fyrir Can. Pac. félagið,
lt-afði þó hvorki hún eða þingið
vald til þess, að set ja félaginu tak-
mark með flutningsgjald á dauðu
eða lifandi. þjóðin hafði gefið alt,
sem félagið fór fram á, en gleymt,
að áskilja sér nokkur réttindi í
sta'ðinn. þetta sáu menn að hafði
gleymst, er íélagið efldist, en of-
seint var þá að krefja þeirra rétt-
inda, er ekki hafði verið samið um
í byrjun. Einnig urðu brautir fé-
bæði haus og sporður út yfir fylk-
is-takmörk Manitoba.
Var þá gengið sömu leiðina og
hér við fylkin bæði fyrir vestan og
austan, nema hvað farið var nú
fram á hærri ábyrgð fyrir#vöxtum
á meiri peninga-upphæð á hverja
mílu en hér var. Saskatchewan
fylkið gekk í ábyrgð fyrir $15,000
á hverja mílu, Alberta sömnleiðis
og British Columbia enn meiri
upphæð ($35,000), enda er þar
kostnaðarmeira, að leggja brautir*
Brautin hafði ‘‘gjört lukku,’1 etns-
og sagt var, hér í Manitoba. —
Flutningsgjaldið hafði verið fæ.rt
niður, óbygð svæði verið opnuÖ
upp fyrir landnema, alt fylkinu
svo að segja að kostnaðarlausu,
því ekki hafði það þurit að legigja
fram einn eyrir í vöxtu á ábyrgð-
arbréfum brautarinnar.
En félagið, þótt það virtist vera
algjörlega undir þumli fylkisstjóm-
anna, fór von bráðar að vaxa út
lagsins óíullnægjandi og ekki líkt | úr Þ«m hnefa- Þa« hélt ekki sama
nafni í öllnm fylkjunttm, heldur
því nógu margar til þess að koma
ilutningi og samgöngum í gott
lag eftir því sem landið bygðist.
það vorn því mikil umskifti,
þegar Can. Northern hóf göngu
sína. Auðvitað byrjaði það einsog
Can. Pac. með að láta landið fá
sér alt, sem þurfti með til þess að
bvgg.ja brautina. Forgöngumenn-
irnir voru Wm. Kackenzie og Don-
ald Mann, er verið höfðti verk-
stjónar um langan tíma við Can.
Pacific bratrtina. þeir vortt efnaöir
vel, en engir auðmenn.
En nú var ekki hægt að fá það
sama hjá fylkjunum og landinu í
heild, einsog á dögum Can. Pac.
félagsins, — alt skilmálalaust. Pen-
brautarfélag var tekið upp á arma limga og ábyrgð fyrir skuldabréfum
nefndist “Canadian Northem,')
“Alberta”, “Saskatchewan”, 1,On-1
tario” eða “Pacific” iélaigið, eftir
]>ví, hvar það var, og hvert þetta
féla-r bar ekki ábyrgði á skuldum
hins.
Auk þess mynduðust enn auka-
fél" út frá þessum, er héldu kola-
námum, fossnm, sporbrautum í
ýmsum bæjum í eigu sinni. Attu
félög þessi sömu mennirnir. Höfðú
þeir látið arðinn af aðalfyrirtæk-
inu ganga í þessar nýju félags-
myndanir, er urðu þeirra prívat-
eignir, í stað þess, að halda áfram.
brautargjörðinni og leggja arðinn í
að íullkomna brautarkerfið.
(Niðurlag næst).